Psikolojik Sözleşme İhlali ve Yabancılaşmanın İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Metal Ürünlerin İmalatı Sektörü Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 570 - 582, 22.04.2024

Hüseyin Karagöz

https://doi.org/10.33206/mjss.1353942

Öz

Araştırmanın amacı, psikolojik sözleşme ihlali ve yabancılaşmanın, işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisini saptamaktır. Bu bağlamda çalışmada örneklem olarak Karaman ili Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyetlerini sürdüren metal ürünlerin imalatı sektörü çalışanları seçilmiş, ilgili örneklemdeki 256 çalışana yüz yüze anket uygulanmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak psikolojik sözleşme ihlali algısı ölçeği (9 soru), yabancılaşma ölçeği (8 soru) ve işten ayrılma niyeti ölçeği (3 soru) kullanılmıştır. İlgili örneklemden toplanan veriler SPSS 27.0 programı vasıtasıyla analize tabi tutulmuştur. Analiz sonucunda basıklık ve çarpıklık değerlerinin istenen aralıkta olduğu görülmüş, dolayısıyla araştırma verilerinin normal dağılım gösterdiği test edildiğinden, verilerin analizinde parametrik testlerden faydalanılmıştır. Araştırma sonuçları ışığında H1 hipotezi reddedilmiş, H2 hipotezi ise kabul görmüştür. Yani, psikolojik sözleşme ihlalinin, işten ayrılma niyeti üzerinde pozitif yönlü etkisi saptanmamıştır. Buna ek olarak yabancılaşmanın, işten ayrılma niyeti üzerinde pozitif yönlü güçlü ilişkisi olduğu belirlenmiştir. Araştırmadan çıkarılabilecek bir diğer sonuç da, psikolojik sözleşme ihlali ve yabancılaşmanın ilgili örneklemde işten ayrılma niyetinin %81,8’ini açıklayabildiğidir. Araştırma bulguları literatürdeki araştırmaları destekler niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Sözleşme İhlali, Yabancılaşma, İşten Ayrılma Niyeti

Etik Beyan

“Psikolojik Sözleşme İhlali ve Yabancılaşmanın İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi: Metal Ürünlerin İmalatı Sektörü Çalışanları Üzerine Bir Araştırma” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’nun 07.08.2023tarih ve 13-2023/202 sayılı toplantısında alınmıştır.

On the Intention to Leave Work of Psychological Contract Violation and Alienation: A Study on Employees of the Metal Products Manufacturing Impact Sector

Öz

The research aims to determine the effect of psychological contract violation and alienation on the intention to leave. In this context, the employees of the manufacturing sector of metal products, who continue their activities in the Organized Industrial Zone of Karaman province, were selected as a sample in the study, and a face-to-face questionnaire was applied to 256 employees in the relevant sample. In the study, the psychological contract violation perception scale (9 questions), alienation scale (8 questions), and turnover intention scale (3 questions) were used as data collection tools. The data collected from the relevant sample were analysed by the SPSS 27 program. As a result of the analysis, it was seen that the kurtosis and skewness values were in the desired range, so since the research data were tested to show normal distribution, parametric tests were used in the analysis of the data. In light of the research results, the H1 hypothesis was rejected, and the H2 hypothesis was accepted. In other words, there was no positive effect of psychological contract violation on turnover intention.

Anahtar Kelimeler

Psychological Contract Breach, Alienation, Intention to Leave the Job

Kaynakça

• Aiken, M. ve Hage, J. (1966). Organizational Alienation: A Comparative Analysis, American Sociological Review, 31(4), 497-507.
• Akgül, A. ve Çevik, O. (2003). İstatistiksel Analiz Teknikleri SPSS’te İşletme Yönetimi Uygulamaları. Ankara: Emek Ofset.
• Argyris, C. (1960). Understanding Organizational Behaviour. Homewood, IL: The Dorsey Press.
• Ayaydın, Ç.İ. (2012). İşyerinde Psikolojik Şiddetin İş Tatmini, İşe Yabancılaşma Ve İşten Ayrılma Niyeti İle İlişkisi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 143-176.
• Aykan, E. (2014). Effects Of Perceived Psychological Contract Breach on Turnover Intention: Intermediary Role of Loneliness Perception of Employees. Procedia-Social and Behavioural Sciences, 150, 413-419.
• Banai, M., Reisel, W.D. ve Probst, T. (2004). A Managerial and Personal Control Model: Predictions of Work Alienation and Organizational Commitment in Hungary, Journal of International Management, 10, 375-392.
• Bartlett, K. R. (1999). The Relationship Between Training and Organizational Commitment İn The Health Care Field. Amerika: ProQuest Dissertations Publishing.
• Carnevale, T. (2005). The Coming Labor and Skills Shortage. Training & Development, 59(1), 37-41.
• Cassar, V. (2001). Violating Psychological Contract Terms Amongst Maltese Public Service Employees: Occurrence and Relationships. Journal of Managerial Psychology, 16(3), 194-208.
• Chin, P. L. ve Hung, M. L. (2013). Psychological Contract Breach and Turnover Intention: The Moderating Roles of Adversity Quotient and Gender. Social Behaviour and Personality: An İnternational Journal, 41(5), 843-859.
• Cotton, J.L. ve Tuttle, J.M. (1986). Employee Turnover: A Meta-Analysis and Review with Implications for Research. Academy of Management Review, 11(1), 55-70.
• Çiftçi, D. (2021). Emotional Exhaustion as A Mediator Among Workplace Loneliness, Work Alienation and Turnover Intention. International Journal of Organization Theory & Behaviour, 24(2), 93-106.
• Dawley, D., Houghton, J. D. ve Bucklew, N. S. (2010). Perceived Organizational Support and Turnover Intention: The Mediating Effects of Personal Sacrifice and Job Fit. The Journal of Social Psychology, 150(3), 238-257.
• DeConinck, J. ve Bachmann, D. (2005). An Analysis of Turnover Among Retail Buyers. Journal of Business Research, 58(7), 874-882.
• Elibol, G. ve Sever, E. (2022). Örgütsel Kronizmin İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde, İşe Yabancılaşmanın Aracı Rolü. İktisat İşletme ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1(1), 18-38.
• Erdoğan M. (2015). Psikolojik Sözleşme İhlali Algısının Örgütsel Sinizm Ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi: Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Erdoğan, S. U. (2023). Yönetim Alanındaki İşe Yabancılaşma Makalelerinin Bibliyometrik Analizi. Kadirli Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 111-139.
• Erkutlu, H. V. ve Elden, B. (2017). Psikolojik Sözleşme İhlali Ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisinde Birey-Örgüt Uyumunun Düzenleyici Rolü (Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Nevşehir.
• Esmer, Y. ve Özdaşlı, K. (2018). Akademik Yönetimde Psikolojik Sözleşme İhlali, Etik Liderlik Ve Prososyal Davranışlar. Ankara: Çizgi Kitabevi.
• Fedi, A., Pucci, L., Tartaglia, S. ve Rollero, C. (2016). Correlates of Work‐Alienation and Positive Job Attitudes in High‐ and Low‐Status Workers, Career Development International, 21(7), 713-725.
• Fromm, E. (1991). Freud Düşüncesinin Büyüklüğü ve Sınırlılığı. (Çev. A.Arıotan), (3. Bsm). İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• George, D. ve Mallery, P. (2003). SPSS For Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 4th Edition, Boston: Allyn & Bacon, USA.
• Gozukara, I., Mercanlı, A., Capuk, S. ve Yıldırım, O. (2017). Impact Of Turnover Intention on Loneliness and The Mediating Effect of Work Alienation. Business Management and Strategy, 8(1), 18-38.
• Greenberg, E. S. ve Grunberg, L. (1995). Work Alienation and Problem Alcohol Behaviour. Journal of Health and Social Behaviour, 36(1), 83-102.
• Guchait, P., Cho, S. ve Meurs, J. A. (2015). Psychological Contracts, Perceived Organizational and Supervisor Support: Investigating The İmpact On Intent to Leave Among Hospitality Employees in India. Journal of Human Resources in Hospitality & Tourism, 14(3), 290-315.
• Gujarati, D. N. (2009). Basic Econometrics. Tata McGraw-Hill Education.
• Hartmann, N. N. ve Rutherford, B. N. (2015). Psychological Contract Breach's Antecedents and Outcomes in Salespeople: The Roles of Psychological Climate, Job Attitudes, And Turnover Intention. Industrial Marketing Management, 51, 158-170.
• Herriot, P., Pemberton, C. ve Hawtin, E. (1996). The Career Attitudes and Intentions of Managers in The Finance Sector. British Journal of Management, 7(2), 181-190.
• Hirschfeld, R. R., Feild, H. S. ve Bedeian, A. G. (2000). Work Alienation as An Individual‐Difference Construct for Predicting Workplace Adjustment: A Test in Two Samples 1. Journal of Applied Social Psychology, 30(9), 1880- 1902.
• Hom, P.W., Caranikas-Walker, F., Prussia, G.E. ve Grifeth, R.W. (1992). A Meta-Analytical Structural Equations Analysis of a Model of Employee Turnover. Journal of Applied Psychology, 77, 890-909.
• Jiang, H., Chen, Y., Sun, P. ve Li, C. (2019). Authoritarian Leadership and Employees’ Unsafe Behaviours: The Mediating Roles of Organizational Cynicism and Work Alienation, Current Psychology, 38(6), 1668-1678.
• Kalaycı, Ş. (2010). Spss Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım A.Ş.
• Kanten, P ve Er Ülker, F. (2013). Yönetim Tarzının Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarına Etkisinde İşe Yabancılaşmanın Aracılık Rolü. 21. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı. (624-629). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kasap, N. (2019). Liderlik Tarzı Ve İşe Yabancılaşmanın İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaynak, İ. ve Çiçek, B. (2021). İşe Yabancılaşmanın İşte Var Olamama Ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Babacan Liderliğin Rolü. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 568-593.
• Kickul, J. ve Lester, S. (2001). Broken Promises: Equity Sensitivity as A Moderator Between Psychological Contract Breach And Employee Attitudes And Behaviour. Journal of Business and Psychology, 16(2), 191-217.
• Kinter, O. ve Katı, Y. (2022). The Mediation Effect of Job Stress and Burnout on the Relationship between Workload and Turnover Intention: An Application in the Healthcare Sector. Journal of Economics and Administrative Sciences, 23(4), 852-863.
• Kurtulmuş, M. ve Yiğit, B. (2016). İşe Yabancılaşmanın Öğretmenlerin İşten Ayrılma Niyetine Etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 860-871.
• Li, S. ve Chen, Y. (2018). The Relationship between Psychological Contract Breach and Employees ‘Counterproductive Work Behaviours: The Mediating Effect of Organizational Cynicism and Work Alienation, Frontiers in Psychology, 9, 1-13.
• Lynne, J. P. ve Cropley, M. (2003). The Psychological Contract of National Health Service Nurses. Journal of Nursing Management, 11(2), 108.
• Mahmud, Z. K. (1993). Work Alienation and Training: A Study of Florida Correctional Officers and Correctional Officer Sergeants. (Doctoral Dissertation). The Florida State University, ABD.
• Malik, S. Z. ve Khalid, N. (2016). Psychological Contract Breach, Work Engagement and Turnover Intention. Pakistan Economic and Social Review, 54(1), 37-54.
• Meyer, J.P. ve Allen N.J. (1991). A Three-Component Conceptualization of Organizational Commitment. Human Resource Management Review, 1, 61-89.
• Mobley, W. H. (1977). Intermediate Linkages in the Relationship between Job Satisfaction and Employee Turnover. Journal of Applied Psychology, 62(2), 237-240.
• Mobley, W. H. (1977). Intermediate Linkages in The Relationship Between Job Satisfaction and Employee Turnover. Journal of Applied Psychology, 62(2), 237–240.
• Mobley, W. H. (1982). Employee Turnover: Causes, Consequences and Control. MA: Addison-Wesley.
• Morrison, E. W. ve Robinson, S. L. (1997). When Employees Feel Betrayed: A Model of How Psychological Contract Violation Develops. Academy of Management Review, 22(1), 226-256.
• Nadi, M. ve Shojaee, M. (2019). Relationship Between Perception of Bullying in The Workplace, Job Self- Alienation, Organizational Support to Leave Work and The Role of Mediator of Forced Citizenship Behaviour. Journal Of Applied Sociology,30(1), 167-188.
• Nawafleh, S. H., Alkhalayleh ve Qerba, M. K. F. (2021). Impact Of Work Alienation Feelings on Turnover Intention in The Aqaba Special Economic Zone Authority Located in Jordan. Journal of Social Sciences (COES&RJ-JSS), 10(2), 179-193.
• Örücü, E. ve Bayramov, S. (2022). Örgütlerde İşten Ayrilma Niyetini Etkileyen Faktörler Olarak; Psikolojik Sözleşme İhlali Ve Ücret Tatmini. Journal of Management and Economics Research, 20(1), 47-66.
• Örücü, E. ve Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel Adaletin Çalışanların İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Güney Afrika Cumhuriyetinde Bir Uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (23), 335-358.
• Paillé, P. ve Dufour, M. È. (2013). Employee Responses to Psychological Contract Breach and Violation: Intentions to Leave the Job, Employer or Profession. Journal of Applied Business Research (JABR), 29(1), 205- 216.
• Raziq, A. ve Maulabakhsh, R. (2015). Impact of Working Environment on Job Satisfaction. Procedia Economics and Finance, 23, 717-725.
• Roberts, B. R. (1987). A Confirmatory Factor-Analytic Model of Alienation. Social Psychology Quarterly, 50(4), 346-351.
• Robinson, S. L. ve Rousseau, D. M. (1994). Violating The Psychological Contract: Not the Exception but The Norm. Journal Of Organizational Behaviour, 15(3), 245-259.
• Robinson, S. ve Rousseau, D. (1994). Violating the Psychological Contract: Not the Exception but the Norm. Journal of Organizational Behaviour, 15(3), 245-259.
• Robinson, S.L. ve Morrison, E.W. (2000). The Development of Psychological Contract Breach and Violation: A Longitudinal Study. Journal of Organizational Behaviour, 21, 525-546.
• Robinson, S.L. ve Rousseau, D.M. (1994). Violating The Psychological Contract: Not the Exception but The Norm. Journal Of Organizational Behaviour, 15 (3), 245-259.
• Rousseau D. M. (1989). Psychological And Implied Contracts in Organizations. Employee Responsibilities and Rights Journal, 2(2), 128.
• Rusbult, C. E., Farrell, D., Rogers, G. ve Mainous III., A. G. (1988). Impact of Exchange Variables on Exit, Voice, Loyalty, and Neglect: An Integrative Model of Responses to Declining Job Satisfaction. Academy of Management Journal, 31(3), 599-627.
• Said, H., Ali, L., Ali, F. ve Chen, X. (2021). COVID-19 And Unpaid Leave: Impacts of Psychological Contract Breach on Organizational Distrust and Turnover Intention: Mediating Role of Emotional Exhaustion. Tourism Management Perspectives, 39, 100854.
• Salha, H., Cinnioğlu, H. ve Yazıt, H. (2016). Psikolojik Sözleşme İhlal Algısının Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Yiyecek İçecek İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma. 17. Ulusal Turizm Kongresi, Muğla’da Sunulan Bildiri.
• Samadi, L., Bagheri, M. S., Sadighi, F. ve Yarmohammadi, L. (2020). An Investigation into EFL Instructors’ Intention to Leave and Burnout: Exploring the Mediating Role of Job Satisfaction. Cogent Education, 7(1), 1781430.
• Santhanam, N., TJ, K., Dyaram, L. ve Ziegler, H. (2017). Impact Of Human Resource Management Practices on Employee Turnover Intentions: Moderating Role of Psychological Contract Breach. Journal of Indian Business Research, 9(3), 212-228.
• Seeman, M. (1967). On The Personal Consequences of Alienation in Work. American Sociological Review, 32(2), 273-285.
• Seeman, M. (1959). On The Meaning of Alienation. American Sociological Review, 24, 783-791.
• Seeman, M. (1959). On The Meaning of Alienation. American Sociological Review, 783-791.
• Serinkan, C. ve Mengüloğlu, M. A. (2023). Yabancılaşmanın İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Duygusal Zekânın Aracılık Rolü: AVM Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(37), 1-23.
• Shore, L. M. ve Tetrick, L. E. (1994). The Psychological Contract as an Explanatory Framework in the Employment Relationship, Trends in Organizational Behaviour. (L. C. Carl ve D. M. Rousseau, Dü) John Wiley ve Sons (1), 91-109.
• Smithson, J. ve Lewis, S. (2004). The Psychological Contract and Work-Family. Organization Management Journal, 1(1), 70-80.
• Suarthana, J. H. P. ve Riana, I. G. (2016). The Effect of Psychological Contract Breach and Workload on Intention to Leave: Mediating Role of Job Stress. Procedia-Social and Behavioural Sciences, 219, 717-723.
• Taboli, H. (2015). Burnout, Work Engagement, Work Alienation as Predictors of Turnover Intentions Among Universities Employees in Kerman. Life Science Journal, 12(9), 67-74.
• Tokmak, M. (2020). Algılanan Örgütsel Desteğin Çalışanların İşe Yabancılaşması Ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 429-439.
• Tozoğlu, B. ve Uçar, Ö. (2022). Duygusal Emek ve Örgütsel Sinizmin İşe Yabancılaşma Üzerine Etkisi: Kuşadası’nda Faaliyet Gösteren Dört ve Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma (The Effect of Emotional Labor and Organizational Cynicism on Work Alienation: A Study on Four- and Five-Star Hotel Business Employees Operating in Kuşadası). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 10(3), 1937-1961.
• Tummers, L., Bekkers, V., van Thiel, S. ve Steijn, B. (2015). The Effects of Work Alienation and Policy Alienation on Behavior of Public Employees. Administration & Society, 47(5), 596-617.
• Türe, A. ve Akkoç, İ. (2021). Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerde Lider Üye Etkileşiminin İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde İşe Yabancılaşmanın Aracılık Rolü. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(1), 93-108.
• Uysal, M. ve Günay, S. (2001). Durbin-Watson Ölçütüne Göre Kararsızlık Bölgesinde Bulunan Negatif Otokorelasyon İçin Bazı Testler. Anadolu University Journal of Science and Technology, 2(2), 277-284.
• Yılmaz, B. (2018). Örgütsel Bağlılık Ve Örgütsel Adaletin İşten Ayrılma Niyetine Etkileri Üzerine Bir Araştırma: Elektrik Sektöründe Bir Uygulama (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Zagenczyk, T. J., Cruz, K. S., Cheung, J. H., Scott, K. L., Kiewitz, C. ve Galloway, B. (2015). The Moderating Effect of Power Distance on Employee Responses to Psychological Contract Breach. European Journal of Work and Organizational Psychology, 24(6), 853-865.
• Zhao, J., He, Y., Xu, J. ve Hu, S. (2022). The Study of Nurse’s Work Alienation and Its Influence on Turnover Intention. Yangtze Medicine, 6(3), 57-65.