Öğretmenlerin İş Güvencesizliği Algıları ile Özerklik Davranışları Arasındaki İlişkide Örgütsel Güç Mesafesi Algısının Aracı Rolü

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 88 - 102, 15.01.2025

Hatice Yıldırım , İbrahim Çolak , Yahya Altınkurt

https://doi.org/10.33206/mjss.1549700

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin iş güvencesizliği algıları ile özerklik davranışları arasındaki ilişkide örgütsel güç mesafesi algısının aracı rolünü belirlemektir. Araştırmanın örneklemini Denizli ilinin merkez ilçelerine (Pamukkale ve Merkezefendi) bağlı devlet ilkokulu, ortaokulu ve liselerinde görev yapan 470 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma verileri, Öğretmenlerin İş Güvencesizliği Algısı Ölçeği, Öğretmen Özerkliği Ölçeği ve Örgütsel Güç Mesafesi Ölçeği ile toplanmıştır. Elde edilen veriler, betimsel istatistikler, Pearson korelasyon katsayıları ve Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) ile analiz edilmiştir. YEM, öğretmenlerin iş güvencesizliği algıları ile özerklik davranışları arasındaki ilişkide örgütsel güç mesafesi algısının aracı rolünü test etmek amacıyla kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre öğretmenlerin iş güvencesizliği algıları orta düzeyde, özerklik davranışları ise orta düzeyin üzerindedir. Öğretmenler örgütsel güç mesafesi açısından, en çok gücü kabullenme, en az gücü meşrulaştırma algısına sahiptirler. Öğretmenlerin özerklik davranışları ile iş güvencesizliği algıları arasında orta düzeye yakın, negatif yönlü anlamlı ilişkiler bulunmaktadır. Öğretmenlerin özerklik davranışları ile güç mesafesinin gücü meşrulaştırma ve güce razı olma boyutları arasında orta düzeye yakın, gücü araçsal kullanma boyutu arasında ise düşük düzeyde ve negatif yönlü ilişki bulunurken, gücü kabullenme boyutunda anlamlı düzeyde bir ilişki bulunmamaktadır. Öğretmenlerin iş güvencesizliği algıları ile özerklik davranışları arasındaki ilişkide örgütsel güç mesafesinin boyutlarından gücü meşrulaştırma ile güce razı olma aracı rolündedir.

Anahtar Kelimeler

İş Güvencesizliği, Öğretmen Özerkliği, Örgütsel Güç Mesafesi

Etik Beyan

“Öğretmenlerin İş Güvencesizliği Algıları ile Özerklik Davranışları Arasındaki İlişkide Örgütsel Güç Mesafesi Algısının Aracı Rolü” başlıklı araştırmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş, toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu’ndan (Karar Tarihi: 02.02.2024 - Karar No: 19) alınmıştır.

The Mediating Role of Organizational Power Distance Perception in the Relationship between Teachers’ Job Insecurity Perceptions and Autonomy Behaviors

Öz

The aim of this research is to determine the mediating role of organizational power distance perception in the link between teachers' job insecurity perceptions and their autonomy behaviors. The sample of the study consisted of 470 teachers working in public primary, secondary, and high schools in the central districts of Denizli province (Pamukkale and Merkezefendi). The research data were collected using the Teachers' Job Insecurity Scale, the Teacher Autonomy Scale, and the Organizational Power Distance Scale. Descriptive statistics, Pearson correlation coefficients and Structural Equation Modeling (SEM) were used in the analysis of data. SEM was employed to test the mediating role of organizational power distance perception in the relationship between teachers' job insecurity perceptions and autonomy behaviors. The research findings demonstrates that teachers' perceptions of job insecurity are at medium level, and their autonomy behaviors are above medium level. In terms of organizational power distance, teachers have the perception of acceptance of power the most and justification of power the least. There are negative, close to medium level, and statistically significant relationships between teacher autonomy and teachers’ perceptions of job insecurity. There are close to medium level relationships between teacher autonomy and the justification and acquiescence of power dimensions of organizational power distance, low level and negative relationships with the instrumental use of power dimension, and no significant relationship with the acceptance of power dimension. Out of dimensions of organizational power distance, justification of power and acquiescence of power act as a mediator in the relationship between teachers' job insecurity perceptions and their autonomy behaviors.

Anahtar Kelimeler

Job Insecurity, Teacher Autonomy, Organizational Power Distance

Etik Beyan

“Öğretmenlerin İş Güvencesizliği Algıları ile Özerklik Davranışları Arasındaki İlişkide Örgütsel Güç Mesafesi Algısının Aracı Rolü” başlıklı araştırmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş, toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu’ndan (Karar Tarihi: 02.02.2024 - Karar No: 19) alınmıştır.

Kaynakça

• Ashford, S. J., Lee, C. & Bobko, P. (1989). Content, cause and consequences of job insecurity: A theory-based measure and substantive test. Academy of Management Journal, 32(4), 803-829.
• Atmaca, T. (2021). Öğretmenlerin örgütsel güç mesafesi ve örgütsel muhalefet algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Başkent University Journal of Education, 8(1), 11-27.
• Ayral, M., Özdemir, N., Türedi, A., Yılmaz Fındık, L., Büyükgöze, H., Demirezen, S., Özarslan, H. ve Tahirbegi, Y. (2014). Öğretmen özerkliği ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki: PISA örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(Özel Sayı 1), 207-218.
• Bayhan, G. (2011). Öğretmenlerin profesyonelliğinin incelenmesi (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Borg, I. & Elizur, D. (1992). Job insecurity: Correlates, moderators and measurement. International Journal of Manpower, 13(2), 13-26.
• Bourdieu, P. (2018). Bir pratik teorisi için taslak: Kabiliye üzerine üç etnoloji çalışması (N. Ökten, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Bourdieu, P. ve Wacquant, L. (2021). Düşünümsel sosyolojiye davet (N. Ökten, Çev.). İletişim.
• Buyruk, H. (2015). Öğretmen emeğinin dönüşümü. İletişim.
• Buyruk, H. ve Akbaş, A. (2021). Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile özerkliği arasındaki ilişkiye dair bir çözümleme. Eğitim ve Bilim, 46(208), 431-451.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (20. bs.). Pegem Akademi.
• Çetin, C. & Çolak, M. (2020). Job insecurity and burnout among teachers in Turkey. International Journal of Human Resource Studies, 10(2), 197-219.
• Çiçek Sağlam, A. ve Göl Dede, D. (2020). Öğretmenlerin güç mesafesi algıları ile örgütsel sessizlikleri arasındaki ilişki. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(6), 1-23.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (3. bs.). Pegem Akademi.
• Çolak, İ. ve Altınkurt, Y. (2017). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 33-71.
• Çolak, İ. & Altınkurt, Y. (2022). The precarization of educational labor: The examination of teachers’ job insecurity perceptions. Educational Process: International Journal, 11(2), 60-95.
• Çolak, İ., Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2017). Öğretmenlerin özerklik davranışları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 189-208.
• Çolak, İ., Yorulmaz, Y. İ. ve Altınkurt, Y. (2022). Öğretmenlerin örgütsel güç mesafesi algıları ile özerklik davranışları arasındaki ilişkide eleştirel düşünme eğilimlerinin aracı rolü. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(2), 90-107.
• Çolak, İ., Yorulmaz, Y. İ., Sever, Y. ve Altınkurt, Y. (2023). Öğretmenlerin örgütsel güvenleri ile özerklikleri arasındaki ilişkide örgütsel güç mesafesi algısının aracı rolü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 488-501.
• Day, C. W., Simpson, A., Li, Q., Bi, Y. & He, F. (2023). Teacher professionalism: Chinese teachers' perspectives. Journal of Professional Capital and Community, 8(2), 65-89.
• Dilekçi, Ü. (2022). Teacher autonomy as a predictor of job satisfaction. Bartın University Journal of Faculty of Education, 11(2), 328-337.
• Durkheim, E. (2018). Toplumsal işbölümü (Ö. Ozankaya, Çev.; 3. bs.). Cem.
• Evetts, J. (2011). A new professionalism? Challenges and opportunities. Current Sociology, 59(4), 406-422.
• Feather, N. T., & Rauter, K. A. (2004). Organizational citizenship behaviours in relation to job status, job insecurity, organizational commitment and identification, job satisfaction and work values. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77(1), 81-94.
• Forcella, L., Di Donato, A., Reversi, S., Fattorini, E., & Boscolo, P. (2009). Occupational stress, job insecurity and perception of the health status in Italian teachers with stable or temporary employment. Journal of Biological Regulators and Homeostatic Agents, 23(2), 85-93.
• Freire, P. (2018). Ezilenlerin pedagojisi (D. Hattatoğlu ve E. Özbek, Çev.; 16. bs). Ayrıntı.
• Freire, P. (2021). Özgürlüğün pedagojisi: Etik, demokrasi ve medeni cesaret. (G. K. Gevinç, Çev,; 2. bs.). Yordam.
• Frostenson, M. (2015). Three forms of professional autonomy: De- professionalisation of teachers in a new light. Nordic Journal of Studies in Educational Policy, (2), 20-29.
• Gallie, D., Felstead, A., Green, F. & Inanc, H. (2017). The hidden face of job insecurity. Work, Employment and Society, 31(1), 36-53.
• Greenhalgh, L. ve Rosenblatt, Z. (1984). Job insecurity: Toward conceptual clarity. Academy of Management Review, 9(3), 438-448.
• Gürbüz, F. G. ve Dede, E. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel güven ve iş güvencesizliği algıları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(2), 89-108.
• Gürbüz, F. G. ve Dede, E. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin algıladıkları iş güvensizliği ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(1), 73-88.
• Hayes, A. F. (2009). Beyond Baron and Kenny: Statistical mediation analysis in the new millennium. Communication Monographs, 76(4), 408-420.
• Hellgren, J., Sverke, M. & Isaksson, K. (1999). A two-dimensional approach to job insecurity: Consequences for employee attitudes and well-being. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(2), 179-195.
• Hofstede, G. (2001). Culture’s consequence: Comparing values, behaviors, institutions, and organizations across nations (2nd ed.). Sage.
• Hofstede, G., Hofstede, G. J. ve Minkov, M. (2022). Kültür ve örgüt: Zihnin yazılımı (H. Akkaş, Çev. Ed.). Nobel.
• Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• Hyslop-Margison, E. J. ve Sears, A. M. (2010). Enhancing teacher performance: The role of professional autonomy. Interchange, 41(1), 1- 15.
• Kaya, İ. (2013). Modern dışılaşan Türkiye. Gündoğan.
• Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modelling (4th ed.). The Guilford.
• Kuluman, F. (2023). Öğretmenlerin yapısal güçlendirilmeleri ile güç mesafeleri arasındaki ilişkide psikolojik güçlendirmenin aracı rolü (Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Lunström, U. (2015). Teacher autonomy in the era of New Public Management. Nordic Journal of Studies in Educational Policy, (2), 73-85.
• MacDonald, C. (2002). Relational professional autonomy. Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics, 11(3), 282-289.
• MacKinnon, D. P. (2008). Introduction to statistical mediation analysis. Lawrance Erlbaum.
• OECD. (2016a). PISA 2015 results: Policies and practices for successful schools (Vol. 2). OECD Publishing.
• OECD. (2016b). Supporting teacher professionalism: Insights from TALIS 2013. OECD Publishing.
• Oğuz, Ş. (2014). Tekel direnişinin ışığında güvencesiz çalışma/yaşama: “Proletaryadan prekarya"ya mı? Mülkiye Dergisi, 35(271), 7-24.
• Özuğurlu, M. (2010). TEKEL direnişi: Sınıflar mücadelesi üzerine anımsamalar. G. Bulut (Ed.), Tekel direnişinin ışığında gelenekselden yeniye işçi sınıfı hareketi içinde (s.47-64). Nota Bene.
• Pearson, L. C. ve Moomaw, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 37-53.
• Preacher, K. J. ve Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891.
• Rosenblatt, Z. ve Ruvio, A. (1996). A test of a multidimensional model of job insecurity: The case of Israeli teachers. Journal of Organizational Behavior, 17, 587-605.
• Ruvio, A. ve Rosenblatt, Z. (1999). Job insecurity among Israeli school teachers: Sectoral profiles and organizational implications. Journal of Educational Administration, 37(2), 139-158.
• Schreiber, J. B., Nora, A., Stage, F. K., Barlow, E. A. ve King, J. (2006). Reporting structural equation modeling and confirmatory factor analysis results: A review. The Journal of Educational Research, 99(6), 323-338.
• Schumacker, R. E. & Lomax, R. G. (2010). A beginner’s guide to structural equation modeling (3rd ed.). Taylor & Francis.
• Standing, G. (2019). Prekarya: Yeni tehlikeli sınıf (E. Bulut, Çev.; 5. bs.). İletişim.
• Şimşek, O. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ekinoks.
• Ulaş Marbouti, J. (2015). In-class social problem solving abilities of classroom teachers: A self-determination theory based study (Doktora Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ünal, L. I. ve Özsoy, S. (2018). Eğitim bilimleri felsefesi (2. bs.). Siyasal.
• Weston, R. ve Gore Jr, P. A. (2006). A brief guide to structural equation modeling. The Counseling Psychologist, 34(5), 719-751.
• Wu, S. M. (2015). Development and application of the measures of school value, teacher autonomy, and teacher motivation. The New Educational Review, 39(1), 240-251.
• Yaman, E. ve Irmak, Y. (2010). Yöneticiler ve öğretmenler arasındaki güç mesafesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 164-172.
• Yorulmaz, Y. İ. (2021). Öğretmenlerin örgütsel güç mesafesi algılarının incelenmesi: Eğitim örgütlerine yansımaları, yapısal nedenleri ve yapılaşması (Doktora Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Yorulmaz, Y. İ. ve Çolak, İ. (2023). Exploring teacher autonomy through teachers’ perspectives: A qualitative case study. Research on Education and Psychology (REP), 7(Special Issue 2), 537-556.
• Yorulmaz, Y. İ., Çolak, İ., Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2018a). Örgütsel Güç Mesafesi Ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Trakya Eğitim Dergisi, 8(4), 671-686.
• Yorulmaz, Y. İ., Çolak, İ. ve Çiçek Sağlam, A. (2018b). The relationship between teachers’ structural and psychological empowerment and their autonomy. Journal of Educational Sciences Research, 8(2), 81-96.