Transfer Pricing Dimension of Business Frauds and Disguised Profit Transfer: A Case Study

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 779 - 792, 15.04.2025

Yakup Ülker , Öznur Arslan

https://doi.org/10.33206/mjss.1470164

Öz

Transfer pricing refers to the practice of adopting prices that do not conform to the arm's length price level in commercial relationships with other parties. This can occur between companies and other individuals or institutions with whom they have a relationship. Companies may apply prices and transfer resources to related parties that they would not normally apply under normal circumstances. However, even with this practice in place, some companies may transfer a portion of their earnings to related entities in a disguised manner, This situation may harm shareholders or stakeholders who are not related to the company to which the earnings are transferred but are related to the parent company. This text explains how accounting fraud can occur through transfer pricing. This study explains the conceptual framework for disguised profit distribution through business (accounting) fraud and transfer pricing. A real-life case analysis is then presented to demonstrate how a significant portion of a company's income and profits can be transferred to another company that is related to the controlling shareholder in terms of management, control, and capital (related person) and performs marketing and sales transaction. The article reveals how businesses use transfer pricing to transfer profits globally and erode the tax base, in relation to the Turkish Commercial Code (TCC) that came into force in July 2013.

Anahtar Kelimeler

Business Fraud , Disguised Profit , Cheating , Transfer pricing , Turkish Commercial Law

İşletme Hilesinin Transfer Fiyatlandırma Boyutu ve Örtülü Kazanç Aktarımı: Bir Vak’a Analizi

Öz

Transfer fiyatlandırması uygulaması, işletmelerin ilişki içerisinde bulundukları diğer kişi ve kurumlar ile ticari ilişkilerinde, olması gerekli olan fiyat seviyesinden emsallere uygun olmayan farklı fiyat uygulamalarını benimsemelerini ifade etmektedir. İşletmeler, normal şartlar altında uygulamayacakları fiyatları ilişkili kişilere uygular ve kaynak devrinde bulunurlar. Bu uygulama yapılırken işletme (şirket) kazancının bir kısmının da bağlantılı bulunan diğer işletmelere örtülü bir şekilde aktarılması durumu ortaya çıkmaktadır. Kazanç aktarımının yapıldığı işletme ile ilişkisi olmayan ve ana şirket ile bağlantılı bulunan diğer ortak veya paydaşlar bu durumdan zarar görebilmektedir. Bu durum ise muhasebe hilesinin transfer fiyatlandırma yoluyla nasıl gerçekleştiğini açıklamaktadır. Bu çalışmada öncelikle işletme (muhasebe) hilesi ve transfer fiyatlandırması ile örtülü kazanç dağıtımına yönelik kavramsal çerçeve anlatılmış daha sonra gerçek hayattan alınmış, Vak’a analiziyle; yönetim ve denetim açısından hakim konumda olunan bir işletmenin gelir ve kazançlarının önemli bir kısmının hakim ortak açısından yönetim, denetim ve sermaye bakımından bağlantılı (ilişkili kişi) olunan, pazarlama ve satış işlemini gerçekleştiren başka bir işletmeye nasıl aktarıldığı rakamlar ile açıklanmıştır. Böylece transfer fiyatlamanın barındırdığı potansiyelin, işletme tarafından, nasıl, küresel kâr aktarımı ve vergi tabanını erozyona uğratacak şekilde kullanıldığı Temmuz 2013’te yürürlüğü giren Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile ilişkilendirilerek ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İşletme Hilesi , Örtülü Kazanç , Hile , Transfer Fiyatlandırma , Türk Ticaret Kanunu

Etik Beyan

“İşletme Hilesinin Transfer Fiyatlandırma Boyutu ve Örtülü Kazanç Aktarımı: Bir Vak’a Analizi” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Araştırmada anket ile veril toplanmadığı için etik kurul iznine ihtiyaç duyulmamıştır.

Kaynakça

• ACFE, 2008 Report Tothe Nation An Occupational Fraud&Abuse
• ACFE, 2012 Report to the Nation on Occupational Fraud and Abuse,
• ACFE, 2016 Report To The Nation Occupational Fraud&Abuse
• AFCE, 2010 Report To The Nations On Occupational Fraud And Abuse.
• AICPA, SAS99 Consideration of Fraud in a Financial Statement Audit, http://www.aicpa.org,
• Arpacı, A. Ö. (2008). Kurum Kazancının Tespitinde İndirilemeyecek Giderler (Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler) (Çevrimiçi) Http://Www.Alomaliye.Com/Altar_Omer_Kkeg.Htm, 02.06.2023
• Arslan, Ö. (2018). Muhasebe hilelerinin tespitinde iç denetim sisteminin önemi ve denetim standartları açısından bağımsız denetçinin hileye karşı sorumluluğu: bağımsız denetim şirketlerinde bir araştırma (Doktora Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Aslan, E. (2006). Kurumlar vergisinde örtülü sermaye ve transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Bayraklı, H., Erkan, M. ve Elitaş, C. (2012). Muhasebe ve vergi denetiminde muhasebe hata ve hileleri. Ankara: Ekin Basım Yayın Dağıtımı.
• Bayraktar, A. (2007). Türkiye’de muhasebe hileleri tarihi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Coenen, L. T. (2008). Essentials of corporate fraud. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Consulta. (2017). Transfer fiyatlandırması, transfer fiyatlandırması raporu, transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı, Http://Consulta.Com.Tr/İcerik/Transfer-Fiyatlandirmasi-Ortulu- Sermaye/65 (08.02.2023)
• Cravens, S.K. (1997). Examining the role of transfer pricing as a strategy for multinational firms. International Business Review, 6(2), 127-145.
• Çıtak, F. (2013). Hileli Finansal Raporlamada İç Denetçilerin Sorumluluğunun Tespitine İlişkin Bir Araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Çıtak, N. (2007). Hileli mali raporlamada yaratıcı muhasebe ve bir uygulama (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Demir, V. ve Bahadır O. (2007). Muhasebe manipülasyonu. Mali Çözüm Dergisi, 17(84), 103-119.
• Dumanoğlu, S. (2005). Hata ve hile ayrımı: hile denetimi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 20(1), 347–358.
• Erdem, Z. (2014). Hile denetimi ve iç kontrol ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ertürk, A. (2010). İşletmelerde hata ve hileyi önlemede iç kontrol sisteminin etkinliği ve bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Gençyürek, L. (2000). Kurumlar vergisi kanununda örtülü sermaye. Vergi Sorunları Dergisi. 23(141), 44-49.
• Gümüş, E. (2007). Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımında peşin fiyatlandırma anlaşmaları. Vergi Dünyası Dergisi, 313.
• Güner, M. F. (2004). Örtülü kazanç kavramı çerçevesinde transfer fiyatlandırması ve oecd transfer fiyatı belirleme, E-Yaklaşım, 141, 10-19
• Jafarova, S. (2009). İşletmelerde hile yapmanın nedenleri ve sosyal psikoloji açısından değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Koyuncu, M. (2005). Örtülü sermaye örtülü kazanç dağıtımı ve uluslararası transfer fiyatlandırması. İstanbul: Yıldız.
• Küçük, İ. (2008). Finansal raporlamada hile- manipülasyonlar ve önlenmesi (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özeroğlu, A.İ. (2014). Finansal aldatmaca ve işletme hileleri. The Journal Of Academic Social Science, 2(2), 180-196
• Saraçoğlu, F. ve Kaya, E. (2006). Yeni kurumlar vergisi kanunu ve transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı. Vergi Sorunları, 216, 150-158.
• Skosen, C. J. (2004). An empirical ınvestigation of the relevance and predictive ability of the SAS 99 Fraud risk factors (Doctor Of Philosoph). Oktahama State University, UMI Dissertion Services.
• Şen, Ç. (2013). İşletmelerde çalışan hilelerinin tespiti, ortaya çıkarılması ve önlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şengür, E.D. (2010). İşletmelerde hile, hilelerin önlenmesi, hileli finansal raporlama ile ilgili düzenlemeler ve bir araştırma, (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Türk Dil Kurumu (TDK), www.tdk.gov.tr
• Ünsal, E. (2004). İktisada giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi,
• Varıcı, İ. (2012). Hileli finansal raporlama açısından denetçinin sorumluluğu: İMKB’de faaliyet gösteren işletmelerin denetim raporlarının incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 5, 122-144.
• Yaman, T. (2008). Finansal tablolar aracılığı ile kullanıcılara yanıltıcı bilgi sunulması ve sonuçları (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.