Cartoonists' Approach to Freedom of the Press in Today's Turkey

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 3, 1101 - 1118, 10.07.2025

Kubilay Çelik

https://doi.org/10.33206/mjss.1711643

Öz

In this article, the views of 25 female and 25 male cartoonists on press freedom, freedom of expression and censorship in contemporary Turkey were investigated. An open-ended questionnaire consisting of 30 questions was administered to the participants using the data collection method employed in the study. These questions aimed to understand the cartoonists' ways of expressing their art, the situations in which they encountered censorship, their thoughts on press freedom, and how they assessed the political environment in Turkey. Participants in both groups stated that censorship and press freedom violations are on the rise and that this situation seriously restricts creative freedom of expression. Another important finding of the study is that the vast majority of cartoonists in Turkey display a strong critical attitude towards censorship practices. The study also highlights the diversity of cartoonists' approaches to dealing with censorship. In both approaches, it was found that the cartoonists' primary goal was to defend freedom of expression and resist the pressures created by censorship. This study once again demonstrates that cartoonists are defenders of social criticism and free thought. Even in this period when the environment for press freedom in Turkey is increasingly narrowing, cartoonists are seen to play a critical role in the fight against censorship and in the context of freedom of expression.

Anahtar Kelimeler

Cartoon , Media , Turkey , Freedom , Censorship

Etik Beyan

During the writing process of the study “Cartoonists' Approach to Freedom of the Press in Today's Turkey” scientific rules, ethical and citation rules were followed. No falsification was made on the collected data and this study was not sent to any other academic publication medium for evaluation. In addition, permission was obtained from the Maltepe University Ethics Committee (Date: 20/02/2025 and Decision no: 2025/04) to conduct the research

Günümüz Türkiye’sinde Karikatüristlerin Basın Özgürlüğüne Yaklaşımı

Öz

Bu makalede, 25 kadın ve 25 erkek karikatürcünün katılımıyla, günümüz Türkiye’sinde karikatürcülerin basın özgürlüğü, ifade özgürlüğü ve sansür konusundaki görüşleri ele alınmıştır. Çalışmada kullanılan veri toplama yöntemiyle katılımcılara, 30 sorudan oluşan açık uçlu bir anket uygulanmıştır. Bu sorular, karikatüristlerin sanatlarını ifade etme biçimlerini, sansürle karşılaştıkları durumları, basın özgürlüğüne dair düşüncelerini ve Türkiye’deki politik ortamı nasıl değerlendirdiklerini anlamayı hedeflemiştir. Her iki gruptaki katılımcılar da, sansürün ve basın özgürlüğü ihlallerinin giderek arttığını ve bu durumun yaratıcı ifade özgürlüğünü ciddi şekilde kısıtladığını belirtmişlerdir. Çalışmanın bir diğer önemli bulgusu, Türkiye’deki karikatürcülerin büyük çoğunluğunun sansür uygulamalarına karşı güçlü bir eleştirel tutum sergilemeleridir. Araştırmada, karikatürcülerin sansürle baş etme biçimlerinin çeşitliliği de göze çarpmaktadır. Her iki yaklaşımda da karikatürcülerin temel amacı, ifade özgürlüğünü savunmak ve sansürün yarattığı baskılara karşı durmak olduğu saptanmıştır. Bu çalışma, karikatüristlerin toplumsal eleştirinin ve özgür düşüncenin savunucusu olduklarını bir kez daha gözler önüne sermektedir. Türkiye'deki basın özgürlüğü ortamının giderek daraldığı bu dönemde bile karikatürcülerin, sansürle mücadele ve ifade özgürlüğü kapsamında kritik bir rol oynadığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Karikatür , Medya , Türkiye , Özgürlük , Sansür

Etik Beyan

“Günümüz Türkiye’sinde Karikatüristlerin Basın Özgürlüğüne Yaklaşımı” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Maltepe Üniversitesi Etik Kurulu’nun 20.02.2025 tarih ve 2025/04 sayılı toplantısında alınmıştır.

Kaynakça

• Arık, M. B. (2004). Neden sadece gençler mizah dergisi okuyor?. MEB Eğitim Dergisi, 57, 250-254.
• Bakhtin, M. (2005). Rabelais ve dünyası (Çev: Ç. Öztek). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Balcıoğlu, S. (1983). Cumhuriyet dönemi Türk karikatürü (Genişletilmiş 4. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bayram, Y. (2009). Türkiye’de siyasi karikatürün yeri ve 11nci cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin siyasi karikatürlerin çözümlenmesi. Selçuk İletişim Dergisi, 6(1), 107-123.
• Çapanoğlu M. S. (1970). Basın tarihimizde mizah dergileri. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Çeviker, T. (1986). Gelişim sürecinde Türk karikatürü 1: Tanzimat dönemi, 1867-1876. İstanbul: Adam Yayınları.
• Çeviker, T. (1988). Gelişim sürecinde Türk karikatürü 2: Meşrutiyet dönemi, 1908-1918. İstanbul: Adam Yayınları.
• Fiske, J. (1996). İletişim çalışmalarına giriş. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hart, M. t. (2007). Humor and social movements: An introduction. International Review of Social History, Vol. 52, Supplement 15: Humour and Social Protest, 1-20.
• Karakışla, Y. S. (2006). Osmanlı mizahında bir kadın sedası (1914): Leylak dergisi. Toplumsal Tarih, 151, 44-51.
• Kocabaşoğlu, U. (1981). 1919 – 1938 dönemi basınına toplu bir bakış. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın Yayın Yüksekokulu Yıllığı, 95-127.
• Morreal, J. (1997). Gülmeyi ciddiye almak (Çev: K. Aysevener, ve Ş. Soyer). İstanbul: İris Mizah Kültürü.
• Okay, C. (2004). Dönemin milli mizah dergilerinde milli mücadele karikatürleri (1919-1922). Ankara: Kültür ve turizm Bakanlığı Yayınları.
• Oral, F. S. (1968). Türk basın tarihi: Osmanlı imparatorluğu dönemi 1728-1922, 1831-1922. Oral Yayınları.
• Öngören, F. (1983). Cumhuriyet dönemi Türk mizahı ve hicvi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özocak, G. (2011). Türkiye’de siyasi iktidarın mizahla imtihanı: İfade özgürlüğü ve karikatür. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 94, 259-294.
• Pope, M. (2012). Karikatür hakkında öğrenmek istediğiniz her şey. İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Rumsey, D. (2010). Statistics essentials for dummies. Indianapolis: Wiley Publishing.
• Sanders, B. (2001). Kahkahanın zaferi - Yıkıcı tarih olarak gülme. (Çev: K. Atakay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Şahin, Ü. (2011). Çizginin Gücü: Karikatür ve Sansür. Umut Vakfı. Erişim adresi: http://www.umut.org.tr/UserFiles/Documents/document_ca5f01b9796a4of782b43262be5fdoa9.pdf
• Topuz, H. (1997). Başlangıcından bugüne dünya karikatürü. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Tunç, A. (2002). Pushing The Limits of Tolerance. Gazette (Leiden Netherlands), 64(1), 47–62. doi:10.1177/17480485020640010301
• Türkiye, Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 158’inci sıraya yükseldi. (2024, 3 Mayıs). BBC News Türkçe. Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/articles/c0v0r3rd2jgo