Dijital Dönüşüm Sürecinin Turizm Sektörüne Yansımaları: Akıllı Turizm Teknolojileri Kullanımına Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 4, 1651 - 1674, 03.10.2025

Dr. Eda Hazarhun , Ö. Devrim Yılmaz

https://doi.org/10.33206/mjss.1645011

Öz

Bu araştırmanın amacı turizm işletmelerinde çalışan ve yöneticilerin akıllı turizm teknolojilerinin kullanım düzeyinin ve deneyimlerinin keşfedilmesidir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada nitel araştırma desenlerinden iç içe geçmiş çoklu durum deseni kullanılmıştır. Araştırmada durum olarak belirlenen; İstanbul’da yer alan iki konaklama işletmesi, iki yiyecek ve içecek işletmesi, iki seyahat acentesi ve iki havayolu işletmesinden maksimum çeşitlilik örneklemesi yöntemiyle 48 çalışan ve yönetici ile yüz yüze yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerden elde edilen veriler, Maxquda 2020 nitel veri analiz programından faydalanılarak içerik analizine tabi tutulmuştur. Turizm işletmelerinde bulut teknolojileri, büyük veri, karekod, mobil uygulama, sanal gerçeklik, kızılötesi iletişim, elektronik uçuş teknolojisi, küresel konum belirleme sistemleri ve dijital self-service hizmet teknolojilerinin kullanıldığı belirlenmiştir. Turizm işletmelerinde çalışanların ve yöneticilerin bu akıllı turizm teknolojilerini; algılanan fayda, kullanım kolaylığı, güvenlik, refah sağlaması, çalışanların performansını arttırması, yemek tariflerinin zenginliğini sağlaması, işletmelerde kullanılan dijital yazılım sistemlerinin kalitesi ve çalışanlara bir takım örgütsel destek sağlamasından dolayı kullanmayı kabul ettikleri belirlenmiştir. Öte yandan turizm işletmelerinde akıllı turizm teknolojilerinin çalışanlara, işletmelere ve müşterilere hızlı hizmet, zaman tasarrufu, rekabet avantajı, esnek çalışma, sürdürülebilirlik, uçak kazalarının azalması, marka imajının güçlenmesi, operasyonel verimlilik artışı, doğru sipariş, yiyecek ve içecekleri tekrar sipariş etme şansının olması gibi çeşitli faydalarının yanı sıra veri güvenliği sorunu, hizmet aksaması, yemek tatlarının standartlaştırılması, pahalı hizmet, siber aylaklık, tükenmişlik sendromu ve istihdam kaybı gibi zararları da olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Dönüşüm , Akıllı Turizm Teknolojileri , Turizm İşletmeleri , İstanbul

Etik Beyan

“Dijital Dönüşüm Sürecinin Turizm Sektörüne Yansımaları: Akıllı Turizm Teknolojileri Kullanımına Yönelik Bir Araştırma” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Dokuz Eylül Üniversitesi İnsan Araştırmaları Etik Kurulu’nun 02.11.2021 tarih ve 25 sayılı kararı ile alınmıştır.

Reflection of the Digital Transformation Process on the Tourism Sector: A Study on the Use of Smart Tourism Technologies

Öz

The purpose of this study was to explore the level of use and experiences of smart tourism technologies by employees and managers in tourism businesses. A nested multiple case design, which is one of the qualitative research designs, was used for this purpose in the study. Face-to-face semi-structured interviews were conducted with 48 employees and managers from two accommodation establishments, two food and beverage establishments, two travel agencies and two airline establishments in Istanbul, which were determined as cases in the study, using the maximum diversity sampling method. The data obtained from the interviews were subjected to content analysis using the Maxquda 2020 qualitative data analysis program. Cloud technologies, big data, QR codes, mobile applications, virtual reality, infrared communication, electronic flight technology, global positioning systems, and digital self-service technologies are used in tourism businesses. It has been determined that employees and managers in tourism enterprises welcome the use of these smart tourism technologies because of their perceived benefits, ease of use, safety, welfare, improving employee performance, enriching recipes, the quality of digital software systems used in enterprises and various organizational support provided for employees. On one hand, it has been determined that smart tourism technologies have various benefits for employees, businesses and customers such as fast service, time saving, competitive advantage, flexible working, sustainability, reduction of airplane accidents, strengthened brand image, increased operational efficiency, correct ordering and the chance to re-order food and beverages while on the other some negativities such as data security problems, service disruption, standardization of food tastes, expensive service, cyber loafing, burnout syndrome and loss of employment have also been determined.

Anahtar Kelimeler

Digital Transformation , Smart Tourism Technologies , Tourism Enterprises , Istanbul

Etik Beyan

During the writing process of the study titled “Reflection of the Digital Transformation Process on the Tourism Sector: A Study on the Use of Smart Tourism Technology”, scientific rules, ethics and citation rules were followed; no falsification was made on the collected data and this study was not sent for evaluation to any other academic publication environment. The necessary ethics committee permissions were obtained at the meeting of Dokuz Eylül University Social and Human Sciences Scientific Research and Publication Ethics Committee dated 02.11.2021 and numbered 25.

Kaynakça

• Azadaliyev, S.,& Demirkol, Ş. (2023). Turizm sektöründe artırılmış gerçeklik ve dijital dönüşümün değerlendirilmesi, Turizm Çalışmaları Dergisi, 5(1), 11-26.
• Akay, E., & Karaçeper, İ. E. (2024). Zincir yiyecek ve içecek işletmelerinde dijital dönüşüm. İstanbul Örneği. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 7(2), 527-549.
• Aydın, Ş., & Çakır, M. U. (2022). Gastronomi ve Dijitalleşme. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(4), 2143-2159.
• Atçı, D., & Ada, Ç. (2017). Restoran işletmelerinde teknoloji kullanımı: Restoran çalışanları ve yöneticileri üzerinde bir araştırma. 1. Uluslararası Turizmin Geleceği Kongresi (s. 1121-1130). Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları.
• Bostancı, B (2016). Dijital göz yorgunluğu sendromu ve kuru göz. Mn Oftalmoloji Kuru Göz Özel Sayısı. 23(1), 96- 99.
• Çetin, G., & Göktepe, S. (2020). Covid-19 pandemisinin turizm endüstrisi üzerinde etkileri. İçinde D. Demirbaş, V. Bozkurt, & S. Yorğun (Eds.).Covid-19 pandemı̇sı̇nı̇n ekonomı̇k, toplumsal ve sı̇yasal etkileri (ss.88-97).İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınevi.
• Dilek, N. K., & Dilek, E. (2020). Masaüstü teknolojilerden yapay zekaya teknolojik gelişimlerin acentalarda kullanımı. İçinde R. Arıca & D. Kodaş (Eds.).Seyahat acentacılığı teknolojik değişimin seyahat acentalarına yansımaları (ss.173-190).Ankara: Detay Yayıncılık.
• Farrias, A., & Cancino, C. A. (2021). Digital transformation in the chilean lodging sector: Opportunities for sustainable businesses. Sustainability. 13(14), 1-17.
• Gartner (2022). Digitalization. Retrieved from https://www.gartner.com/en/informationtechnology/glossary/digitalization.
• Gökalp, E., & Eren, E. (2016). Akıllı teknolojilerin turizm ve otelcilik sektöründe uygulanması. İçinde V. Tecim, Ç. Tarhan & C. Aydın ( Eds.). Smart technology & smart management: Akıllı teknoloji & akıllı yönetim (ss.278- 287).İzmir: Gülermat Maatbacılık.
• Gundle, P. K., Harshe, A.A., Kinage, K.B., & Ghanawat, N. L. (2016). Digital smart system for restaurants using wireless technology. International Research Journal of Engineering And Technology (IRJET). 3 (12), 84-89.
• Gürsoy, M. N., & Çalhan, H. (2024). Konaklama sektöründe dijital teknolojiler üzerine bir değerlendirme. Selçuk Turizm ve Bilişim Araştırmaları Dergisi, 6, 1-20.
• Hacıalioğlu, A., & Sağlam, M. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde tüketici davranışları ve E- ticaretteki değişimler. Medya ve kültürel çalışmalar dergisi, 3(1), 16-29. https://doi.org/10.29228/mekcad.2.
• Hadjielias, E., Christofi, M., Christou, P., & Drotarova, M. H. (2022). Digitalization, agility, and customervalue in tourism. Technological Forecasting and Social Change, 175, 2-15.
• Hazarhun, E., & Yılmaz, Ö. D. (2021a). Müşterilerin Karekod menülere bakış açılarına yönelik bir araştırma. 21. Ulusal Turizm Kongresi, Balıkkesir, Türkiye.
• Hazarhun, E., & Yılmaz, Ö. D. (2020). Restoranlarda Dijital Dönüşüm: Touch Restoran Örneği. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 4(3), 384-399.
• Hazarhun, E., & Yılmaz, Ö. D. (2021b). Geleceğin otellerine günümüzden bakış: Bir senaryo analizi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 9(3), 1901–1931. https://doi.org/10.21325/jotags.2021.874.
• Ivanov, S, H., & Webster, C (2017).Adoption of Robots, Artificial Intelligence and Service Automation by Travel, Tourism and Hospitality Companies – A Cost-Benefit Analysis. Prepared for the International Scientific Conference "Contemporary Tourism – Traditions and Innovations", Sofia University, 19-21 October 2017, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3007577.
• Iqbal, J. ve Khan, H. Z. ve Khalid, A. (2017). Prospects of robotics in food industry. Food Science Technology, 37(2), 159-165.
• Jaremen, D. E., Jędrasiak, M.& Rapacz, A. (2016). The concept of smart hotels as an innovation on the hospitality industry market: Case study of puro hotel in Wroclaw. Economic Problems Of Tourism, 4 (36), 65- 75.
• Kahraman, G., İncesu, A. C., & Küçükergin, F. N.(2024). Turizmde dijitalleşmenin olumlu-olumsuz etkileri üzerine bir değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies,12 (1), 735-754
• Kayran, S. C. Ş. (2021). Dijital dönüşüm ve seyahat konaklama işletmeleri. A. Ülkü (Eds). Dijital Dönüşüm ve Turizm. Nobel yayıncılık: Ankara.
• Keşkekci, D.,& Gencer, K. (2023). Yiyecek İçecek İşletmelerinde Dijital Dönüşüm. Journal of Travel and Tourism Research, 22 (2023) 116-130.
• Li, Z., Huo, M., Huo, T., & Luo, H. (2024). Digital tourism research: A bibliometric visualisation review (2002–2023) and research agenda. Tourism Review, 79(2), 273-289.
• Light, R.J., Singer, J., & Willett, J. (1990). By design conducting research on higher education. Cambridge , MA: Harward University Press.
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Newbury Park, CA: Sage Publications.
• Mesci Z., & Biçer G. (2024). Seyahat Acentalarında Dijitalleşme: İstanbul Örneği, Sivasİnterdisipliner Turizm Araştırmaları Dergisi, 7(2), 229-242.
• Meydan, H.C.(2023). Havayolu işletmelerinde dijital dönüşüm uygulamaları üzerine bir inceleme. Journal of Aviation Research. 5(1),66-82.
• Miles, M. B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. (2nd Edition). Calif.: SAGE Publications.
• Mingshuang W., Dognan L., Zhihuan Z., Xiyun S., Hui T., Xu S., Jinlong T., Wei T., Jiaxin W, Qi L., Yiwen B., Bin L. ve Ruihai, L. (2022). 3D Food printing: Applications of planet-based materials in extrusion-based food priting. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 62(26), 7184-7198.
• Özaltın Türker, G., & Ertürk, N. (2020). Covid-19’un Konaklama İşletmelerine Etkileri: Yöneticiler perspektifinden bir değerlendirme. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 2(2), 89-101.
• Pamukçu, H., & Tanrısever, C. (2019). Turizm endüstrisinde dijital dönüşüm.. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Saldamlı, A., & Koba, Y. (2020). Seyahat acentalarında dijitalleşme: Mevcut durum ve geleceğe yönelik eğilimler. İçinde Seyahat acentacılığı teknolojik değişimin seyahat acentalarına yansımaları, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Sayın, K., & Karaman, A. (Edt.)(2019). Dijital turizm : Sektörün yeni geleceği.Konya: Eğitim Yayınevi.
• Şahin, H., & Hamarat, H. (2023). Yeni nesil gastronomi deneyimleri dijital teknolojilerin gastronomi sektöründe kullanımı ve inovasyonları. İçinde Turizmde Dijital Gelecek: Seyahat, Konaklama, Rehberlik ve Gastronomide Teknolojik Trendler ve Yenilikçi Uygulamalar. C. Gündüz (Ed.). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Telli, S. G., & Altun, D. (2021). Coronavirus (Covid-19) pandemisi döneminde çevrimiçi öğrenme. Journal of University Research, 4(2), 90-107. https://doi.org/10.32329/uad.916837.
• The International Labor Organization (2020). Teleworking during Covid-19 pandemic and beyond. https://www.ilo.org/sites/default/files/wcmsp5/groups/public/@ed_protect/@protrav/@travail/documents/in structionalmaterial/wcms_751232.pdf .
• Türkay, B. (2021). Akıllı teknolojilerin turizm işletmelerinin dijitalleşmesinde ve tüketici davranışlarındaki rolü (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tuncer, B. (2021). Dijital Havacılık. İ. E. Tarakçı & B. Göktaş (Eds.). İçinde Dijital Gelecek Dijital Dönüşüm. Efe Akademi Yayınları. İstanbul.
• Yazıcı Ayyıldız, A., & Eroğlu, E. (2023). Restoranlarda kullanılan akıllı teknolojiler ve robot restoranlar hakkında Tripadvisor’da yapılan yorumların değerlendirilmesi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 9(2), 1102–1122. https://doi.org/10.21325/jotags.2021.831.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, A. (2019). Yöresel Teknolojiler 3D Teknolojisiyle Buluştu.
• https://www.aa.com.tr/tr/yasam/yoresel-lezzetler-3D-teknolojisiylebulustu/1625876#. 31.10.2021.
• Yin, R. K. (2017). Case study research and applications: Design and methods. Washington DC: Sage Publications.
• Yetim, S.(2016). Sürücüsüz araçlar ve getirdiği/getireceği hukuki sorunlar. Ankara Barosu Dergisi.1.127-184.