Cengiz Aytmatov’un Elveda Gülsarı’sı: Çağdaş Bir Epik Trajedi

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 4, 1570 - 1585, 03.10.2025

Barış Mutlu

https://doi.org/10.33206/mjss.1669699

Öz

Türk Dünyasının en önemli edebiyatçılarından biri kuşkusuz Cengiz Aytmatov’dur. Aytmatov’un eserlerindeki en temel konulardan biri sevgi/aşktır. Bu makalede Aytmatov’un erken dönem eserlerinden biri olan Elveda Gülsarı’yı ele alacağız. Aytmatov bu eserinde Tanabay ve Gülsarı arasındaki derin sevgiyi/dostluğu destansı bir şekilde işler. Bu sevgi, her şeyin bürokratik, hiyerarşik, kurallarla ilerlediği bir politik yaşam için tehlikeli, ortadan kaldırılması gereken bir duygudur. Aytmatov bu sevgiyi daha güçlü duyurmak, hissettirmek için hikayeyi mutlu olmayan bir sonla, acı ve hüzünle örer. Bu acı ve hüzün; adalet, merhamet, fedakarlık, cesaret, dürüstlük, cömertlik gibi erdemlerle ilişkilidir. Bu bakımdan hikaye, Aristotelesçi bir erdem etiği geleneği içerisinde anlaşılacak bir edebi yapıya sahiptir. Makalemizde Aytmatov’un üzerinde durulmamış bu özgün yönünü farklı bir okumayla açığa çıkarmaya çalışacağız. Aytmatov’un erdemleri, sevgiyi bu denli işlemesinin hiç de boşuna olmadığını, Kırgız klasik sözlü kültürünün üzerinde yükseldiği erdem anlayışını edebi bir ustalıkla işlediğini göstermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Aytmatov , Elveda Gülsarı , Sevgi , Adalet , Erdem Etiği

Etik Beyan

“Cengiz Aytmatov’un Elveda Gülsarı’sı: Acılar İçerisinde Bir Epik Trajedi” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Bu araştırma doküman incelemesine dayalı olarak yapıldığından etik kurul kararı zorunluluğu bulunmamaktadır.

Farewell Gul’sary by Chinghiz Aitmatov: A Contemporary Epic Tragedy

Öz

One of the most important literary figures of the Turkic world is undoubtedly Chingiz Aitmatov. One of the most fundamental themes in Aitmatov’s works is love. In this article, we will discuss one of Aitmatov’s early works, Farewell Gul’sary. In this work, Aitmatov depicts the deep love/friendship between Tanabay and Gulsari in an epic way. This love is worthless and even dangerous for the existing social structure. This love is a frightening feeling for a political life in which everything is bureaucratic, hierarchical and rule-based. Aytmatov weaves his story with an unhappy ending, pain and sadness in order to make this love felt and heard more strongly. This pain and sadness are related to virtues such as justice, compassion, sacrifice, courage, honesty and generosity. In this respect, Aitmatov has a literary structure that can be understood within the tradition of Aristotelian virtue ethics. In our article, we will try to reveal this unique aspect of Aitmatov, which has not been emphasised, through a different reading. We will try to show that Aytmatov's treatment of virtues and love is not in vain, and that he treats the understanding of virtue on which the Kyrgyz classical oral culture rises with literary mastery.

Anahtar Kelimeler

Aitmatov , Farewell Gul’sary , Love , Justice , Virtue Ethics

Etik Beyan

During the writing process of the study “Farewell Gul’sary by Chinghiz Aitmatov: A Contemporary Epic Tragedy” scientific rules, ethical and citation rules were followed. No falsification was made on the collected data and this study was not sent to any other academic publication medium for evaluation.

Kaynakça

• Alpaslan, G. G. (2014). Cengiz Aytmatov’un Elveda Gülsarı, Dişi Kurdun Rüyaları, Ebedi Gelin: Dağlar Yıkıldığı Zaman romanlarında hayvan zihni. Tübar, 36, 11-26.
• Annas, J. (1981). An Introduction to Plato’s Republic. Oxford: Oxford University Press.
• Aristoteles. (1997). Nikomakhos’a Etik (Çev. S. Babür). Ankara: Ayraç Yayınları.
• Aytmatov, C. (1992). Al Yazmalım Selvi Boylum (Çev. M. Özgül). İstanbul: Cem Yayınları.
• Aytmatov, C. (1996). Elveda Gülsarı (Çev. R. Özdek). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Aytmatov, C. (2001). Cemile (Çev. R. Özdek). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Ferry, L. (2022). Gençler İçin Yunan Mitolojisi (Çev. M. Erşen). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Freud, S. (2000). Uygarlık ve hoşnutsuzlukları (Çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınları.
• Goethe, J. W. von. (1999). Genç Werther’in acıları (Çev. Y. Pazarkaya). İstanbul: Can Yayınları.
• Gökalp, Z. (1991). Türk uygarlığı tarihi (Haz. Y. Çotuksöken). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Hacip, Y. H. (2022). Kutadgu Bilig (Çev. A. Çakan). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Halliwell, S. (1992). Essays on Aristotle’s poetics. NJ: Harvard University Press.
• Halliwell, S. (2001). Aristotelian mimesis and human understanding. In O. Andersen & J. Haarberg (Eds.), Making sense of Aristotle: Essays in poetics (pp. 87-107). London: Duckworth.
• Korsgaard, C. M. (2018). Fellow creatures: Our obligations to the other animals. Oxford: Oxford University Press.
• Kurtar, S. (2014). Heidegger ve poetik düşünme. İstanbul: Pharmakon Yayınları.
• MacIntyre, A. (1988). Whose justice? Which rationality?. University of Notre Dame Press.
• MacIntyre, A. (2001). Erdem peşinde (Çev. M. Özcan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Mutlu, B. (2016). Platon’un Devlet’inde filozofun/filozofların kral olması adil midir? Özne: Platon Özel Sayısı, 24, 145-167.
• Mutlu, B. (2019). Christine M. Korsgaard’da hayvanlar ve hayvanlara yönelik kimi pratik yükümlülüklerimiz. Beytülhikme, 9(1), 147-179.
• Mutlu, B. (2020). Yeni Aristotelesçi bakış açısıyla hayvanlar ve hayvanlığımız. Beytülhikme, 10(2), 511-580.
• Nussbaum, M. C. (2001a). The fragility of goodness. Cambridge: Cambridge University Press.
• Nussbaum, M. C. (2001b). Upheavals of thought: The intelligence of emotions. Cambridge: Cambridge University Press.
• Nussbaum, M. C. (2013). Political emotions: Why love matters for justice. NJ: Harvard University Press.
• Nussbaum, M. C. (2017). Aging thoughtfully. Oxford: Oxford University Press.
• Petters, F. E. (2004). Antik Yunan felsefesi terimleri sözlüğü (Haz. ve Çev. H. Hünler). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Platon. (1995). Devlet (Çev. S. Eyüboğlu & M. A. Cimcoz). İstanbul: Remzi Yayınları.
• Radloff, W. (1995). Manas destanı. (Yay. Haz. E. Gürsoy-Naskalı). Ankara: Türksoy Yayınları.
• Rousseau, J. J. (1987). Toplum sözleşmesi (Çev. V. Günyol). İstanbul: Adam Yayınları.
• Singer, P. (2024). Hayvan özgürleşmesi (Çev. A. E. Pilgir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Williams, B. (1993). Shame and necessity. LA: University of California Press.
• Williams, B. (2006). Ethics and the limits of philosophy. OX: Routledge Press.
• Wittgenstein, L. (2013). Tractatus logico-philosophicus (Çev. O. Aruoba). İstanbul: Metis Yayınları.