Doktor ve Hemşirelerin İş Kazası Riskleri ile İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 194 - 202, 31.08.2022

Mehpare Tatlı Yöndem Ahmet Ferda Çakmak

https://doi.org/10.29058/mjwbs.1021934

Cited By: 2

Öz

Amaç: İş Sağlığı ve Güvenliği alanında önleyici stratejilerin geliştirilmesi, uygulanması ve başarısı her
şeyden önce mevcut durumun çok yönlü ve doğru değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Bu araştırma
ile hem konu ile ilgili literatüre hem de uzun vadede etkili İş Sağlığı ve Güvenliği uygulamalarının
geliştirilmesine katkı sağlamak amaçlanmaktadır.
Gereç ve Yöntemler: Türkiye’de bir üniversite hastanesinde kolayda örnekleme yöntemiyle
yürütülen tanımlayıcı çalışmada, 2017 yılı Mayıs ayı içerisinde anket uygulanarak, hemşire (n=149)
ve doktorlardan (n=43) oluşan 192 sağlık profesyoneline ulaşılmıştır. Veri toplamak için katılımcıların
demografik özellikleri, son bir yıl içerisinde yaralanma ve enfeksiyon bulaşma riski taşıyan kaza
deneyimleri ve İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimlerine katılımları ile ilgili soruları içeren bir anket formu
kullanılmıştır. Toplanan veriler SPSS Statistics 19 programında analiz edilmiştir. Çalışmanın hipotezleri,
%95’lik güven aralığında, p<0,05 anlamlılık düzeyinde, Yates Ki-Kare ve Pearson Ki-Kare testleriyle
değerlendirilmiştir.
Bulgular: Yapılan analizler sonucunda bir yıllık süreç içerisinde katılımcıların %55,2’sinin, yaralanma
ve enfeksiyon riski barındıran kaza türlerinden en az bir tanesini deneyimlediği bulgusuna ulaşılmıştır.
Çalışanların kaza geçirme oranlarının tecrübeleri arttıkça önemli ölçüde azaldığı sonucuna varılmıştır
(p=0.045). Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarından en fazla iş kazası geçirenler 0-5 yıl arasında tecrübesi
bulunanlardır. Doktor ve hemşirelerin iş kazası geçirme sıklarının iki grup arasında anlamlı biçimde
farklılaştığı görülmüştür (p=0.007). Doktor ve hemşirelerin İş Sağlığı ve Güvenliği eğitim programlarına
katılım oranları önemli ölçüde farklıdır (p=0.000). İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimlerine katılan sağlık çalışanlarının
%51,4’ü son bir sene içerisinde kaza deneyimlerken, eğitime katılmayan personel için bu
oran %66’dır. Bununla birlikte eğitime katılan ve katılmayan grupların kaza deneyimleme sıklığına ilişkin
farklılığın anlamlı olmadığı tespit edilmiştir (p=0.105).
Sonuç: Temel sağlık bakım hizmetleriyle görevli doktor ve hemşireler için, kan ve vücut sıvılarıyla temas
en sık rastlanan riskli bildirimler arasında yer almaktadır. Sağlık çalışanları için meslek içi iş sağlığı ve
güvenliği eğitimlerinin etkinliği, uzmanlık alanı ve görev farklılıkları gibi değişkenlerin etkisine açıktır. Bu
nedenle, çeşitli hizmet gruplarına yönelik İş Sağlığı ve Güvenliği eğitim programlarının iş kazaları ile
ilişkisini inceleyen daha fazla araştırma yapılması, sonuçların farklı boyutlarının ele alınmasına olanak
sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Profesyonelleri, İş Kazaları, İş Sağlığı ve Güvenliği, İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi

Examining the Occupational Accident Risks and Occupational Health and Safety Trainings of Doctors and Nurses

Öz

Aim: The development, implementation and success of preventive strategies in the field of Occupational Health and Safety, above all,
requires a multi-faceted and accurate assessment of the current situation. With this research, it is aimed to contribute to both the relevant
literature and the development of effective Occupational Health and Safety practices in the long term.
Material and Methods: The descriptive study conducted in a university hospital in Turkey, convenience sampling method was used and
reached to 192 health professionals consisting of nurses (n=149) and doctors (n=43) by administering a questionnaires, in mach 2017. A
questionnaire form including relevant questions of the participants on the demographic characteristics, their experience of accidents with the
risk of injury and infection transmission in the last year, and their participation in Occupational Health and Safety training was used to collect
the data. The collected data were analyzed using SPSS Statistics 19 program. The hypotheses of the study were evaluated with the Yates
Chi-Square and Pearson Chi-Square tests at the 95% confidence interval, at the p<0.05 significance level.
Results: As a result of the analysis, it was found that 55.2 % of the participants experienced at least one of the accident types that carry
risk of injury and infection in a one-year period. It was concluded that the accident rate of the employees decreased significantly as their
experience increased (p=0.045). Among the health workers participating in the research, those who had the most occupational accidents
were those with 0-5 years of experience. A significant difference has been observed between two groups for the frequency of experiencesof
doctors and nurses with occupational accidents (p=0.007). Participation rates in Occupational Health and Safety training programs by nurses
and doctors is significantly different (p=0.000). While 51.4% of healthcare workers who attended Occupational Health and Safety training
programs experienced an accident in the last year, this rate is 66% for personell who did not attend the training programs. Although that
the difference between the groups participating and not participating in the training programs is not significant regarding the frequency of
accidents (p=0.105).
Conclusion: Contact with blood and body fluids is among the most common risks reported, especially for doctors and nurses in charge of
primary health care services. The effectiveness of occupational health and safety training for health workers is open to the effects of variables
such as field of expertise and job differences. Therefore, conducting more research examining the relationship between Occupational Health
and Safety training programs for various service groups in the field with occupational accidents, will allow different aspects of the results to
be addressed.

Anahtar Kelimeler

Health Professionals, Occupational Accidents, Occupational Health and Safety, Occupational Health and Safety Training

Kaynakça

• 1. WHO: World Health Statistics 2020 visual summary. 2020 [atıf 02.02.2021]. Erişim: https://www.who.int/data/gho/whs-2020-visual-summary.
• 2. Çakmak AF, Tatlı M. Sağlık çalışanlarının güvenlik iklimi algıları ve güvenlik tedbirlerine uyma davranışlarının incelenmesi. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi 2017; 1(1): 46-57.
• 3. Beltrami EM, Williams IT, Shapiro CN, Chamberland ME. Risk and management of bloodborne infections in health care workers. Clin Microbiol Rev 2000; 13: 385-407.
• 4. Karadeniz, A, Yeşilbağ Z, Akduman-Alaşehir E, Gürkan S. Sağlık personelinde kan ve vücut sıvılarıyla oluşan yaralanmaların değerlendirilmesi. Maltepe Tıp Dergisi 2015; 7(2): 1-4.
• 5. Bolyard EA, Tablan OC, Williams WW, Pearson ML, Shapiro CN, Deitchmann SD. Guideline for infection control in health care personnel, 1998. Infect Control Hosp Epidemiol 1998; 19(6): 407-463.
• 6. Gershon RRM, Karkashian CD, Grosch JW, Murphy LR, Escamilla-Cejudo A, Flanagan PA, ..., Martin L. Hospital safety climate and its relationship with safe work practices and workplace exposure incidents. Am J Infect Control 2000; 28(3): 211-221.
• 7. Trim, JC, Adams D, Elliot TS. Healthcare workers’ knowledge of inoculation injuries and glove use. British Journal of Nursing 2003; 12(4): 215-221.
• 8. Salman E, Karahan ZC. Sağlık çalışanlarında enfeksiyon riskleri ve korunma: kan ve vücut sıvıları yoluyla bulaşan enfeksiyonlar. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 2014; 67(2): 43-49.
• 9. Voide C, Darling KE, Kenfak-Foguena A, Erard V, Cavassini M, Lazor-Blanchet C. Underreporting of needlestick and sharps injuries among healthcare workers in a Swiss University Hospital. Swiss Med Wkly 2012; 142(w13523):1–7.
• 10. Prüss-Ustün A, Rapiti E, Hutin Y. Estimation of The Global Burden of Disease Attributable to Contaminated Sharps İnjuries Among Health-Careworkers. Am J Ind Med 2005; 48: 482-490.
• 11. Gümüş R. Türkiye’de 2015 yılında meydana gelen iş kazalarının analizi ve 2014 yılı verileri ile karşılaştırılması. The Journal of Academik Social Science Studies 2017; 55: 277-287.
• 12. Dikmen UA, Medeni V, Uslu İ, Aycan S. Ankara’da bir üniversite hastanesinde çalışan sağlık personelinin geçirdiğini ifade ettiği iş kazalarının değerlendirilmesi. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi 2014; 14(53): 22-29.
• 13. Omaç M, Eğri M, Karaoğlu L. Malatya merkez hastanelerinde çalışmakta olan hemşirelerde mesleki kesici delici yaralanma ve Hepatit B bağışıklanma durumları. İnönü Üni Tıp Fak Der 2010; 17 (1): 19-25.
• 14. Kurttekin A, Taçgın E. Sağlık hizmetlerinde iş kazaları ve kesici-delici alet yaralanma araştırmaları üzerine bir değerlendirme. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi 2020, 17(2): 135-182.
• 15. İnci Eİ, Bilişli Y, Hizay D. İş kazalarına maruz kalan sağlık çalışanlarının bildirimlerinin değerlendirilmesi: üniversite hastanesi örneği. Sağlık Akademisyenleri Dergisi 2016; 3(3): 83-88.
• 16. Yazar S, Yücetaş U, Özkan M, Zulcan S. Sağlık çalışanlarının delici kesici aletler ile gerçekleşen yaralanma deneyimleri ve yaralanmaya yönelik alınacak tedbirler. Istanbul Medical Journal 2016; 17(1): 5-8.
• 17. Aygün G, Özvurmaz S. Sağlık çalışanlarının yaşadığı iş kazaları ve ilişkili faktörler. Medical Sciences 2020; 15 (4):123-132.
• 18. Uçak A, Kiper S, Karabekir HS. Sağlık çalışanlarının karşılaştıkları iş kazaları ve eğitimin iş kazalarını azaltma durumuna etkisi. Bozok Tıp Dergisi 2011; 1(3): 7-15.
• 19. Azap A, Ergönül Ö, Memikoğlu KO, Yeşilkaya A, Altunsoy A, Bozkurt GY, Tekeli E. Occupational exposure to blood and body fluids among health care workers in Ankara, Turkey. Am J Infect Control 2005; 33(1): 48-52.
• 20. Çavuş ÖH, Keskin R. İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimlerinin sağlık sektöründe güvenlik kültürü üzerindeki etkilerinin analizi. Yönetim ve Ekonomi 2020; 27(3): 627-644.
• 21. Sekaran U. Research methods for business a skill-building approach, fourth edition. Southern Illinois University at Carbondale; 2003.
• 22. Gürbıyık A. GATA Sağlık çalışanlarında kesici delici aletlerle yaralanma sıklığı ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), GATA Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Yüksek Okulu, Ankara; 2005.
• 23. Korkmaz M. Sağlık çalışanlarında delici kesici alet yaralanmaları, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2008; 3(9): 17-37.
• 24. Riddell A, Kennedy I, Tong CYW. Management of sharps injuries in the healthcare setting. BMJ 2015; 351(4): 223-229.