ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞU OLAN BABALARIN, BABA KATILIMLARINA YÖNELİK GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 14, 1 - 25, 31.12.2024

Ahmet Temiz , Mehmet Sağlam

https://doi.org/10.56677/mkuefder.1526268

Öz

Bu araştırmanın amacı, özel gereksinimli çocuğu olan babaların, baba katılımlarına yönelik görüşlerini incelemektir. Araştırmada nitel yöntem kullanılmış, kullanılan desen durum çalışması desenidir. Çalışma grubu, Hatay İl merkezi ve Kırıkhan İlçe merkezinde yaşayan ve çocukları Özel Eğitim Rehabilitasyon Merkezine giden 21 (yirmi bir) babadan oluşmaktadır. Çalışma grubunun seçiminde ise amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan maksimum çeşitlilik örneklemesinden yararlanılmıştır. Katılımcılara yarı yapılandırılmış görüşme formunda yer alan sorular sorulmuştur. Araştırma bulgularında, babaların tanımlanan babalık algısına bakıldığında en çok sorumluluk sahibi, ihtiyaçları bilme şeklinde ifade ettikleri görülmüştür. Katılımcı babaların çoğunluğunun kendilerini kısmen yeterli gördüğü sonucu çıkmıştır. Baba katılım şekilleri, çocuklarıyla meşgul olma, ilgi ve yakınlık kurma olarak ifade edilmiştir. Babalar, gereksinimlerini daha çok ekonomik, bilgilenme, psikolojik destek şeklinde belirtmişlerdir. Babalar baba katılımını, eğitim, istenmeyen davranışları ortadan kaldırmada etkili olduğunu vurgulamaktadır. Görüşmelerden elde edilen başka bir bulguda baba katılımını etkileyen faktörler beş kategoride toplanmıştır. Babalık kapasitesi, çocuğun engel türü, maddi kaynaklar, sosyal kabul/red başlıca unsurlar olarak ortaya çıkmaktadır. İş esnekliği, eğitim alma, maddi kaynak temini baba katılımını destekleyici başlıca unsurlar olarak belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Özel Gereksinim, Özel Gereksinimi olan Çocuk, Baba Katılımı

Kaynakça

• Atkinson MP., & Blackwelder, SP.(2017) Fathering in the 20th century. J Marriage Fam, 55(4), 975–986.
• Aydın, S. (2014). Olgu bilim araştırması. Metin, M. (Edt.), Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri (S. 300-301). Ankara: Pegem Akademi.
• Bekman, S. (2001). Genel Değerlendirme ve Geleceğe Yönelik Öneriler. Çocuğun Yaşamında Babanın Rolü ve Önemi Sempozyum Raporu İçinde. İstanbul: Anne Çocuk Eğitim Vakfı Yayını, No:12
• Boyce, W. T., Essex, M. J., Alkon, A., Goldsmith, H. H., Kraemer, H. C. ve Kupfer, D. J. (2006). Early fat¬her involvement moderates biobehavioral suscepti¬bility to mental health problems in middle childho¬od. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 45, 1510-1520.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Cabrera, N. J. ve Bradley, R. H. (2012). Latino Fathers And Their Children. Child Development Perspecti¬ves, 6, 232–238.
• Ceylan,R. (2004). Entegre Eğitime Katılan ve Katılmayan Engelli Çocukların Annelerinin Depresyon ve Umutsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Dereli, F., & Okur, S. (2008). Engelli Çocuğa Sahip Ailelerin Depresyon Durumunun Belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 25, 158-164.
• Dereli, E. (2012). Zihinsel Yetersizliği Olan Ve Olmayan Okul Öncesi Dönem Çocukların Anne-Babalarının Benlik Saygısı, Kaygı Düzeyleri Ve Anne-Baba Tutumlarının Bazı Değişkenler Açısından Karşılaştırılması. The Journal Of Academic Social Science Studies, 5(5), 475-491
• Downer, J., Campos, R., McWayne, C., ve Gartner, T. (2008). 2. Father Involvement and Children’s Early Learning: A Critical Review of Published Emprical Work from the Past 15 Years. Marriage & Family Review, 67-108.
• Eroğlu, S., & Bektaş, O. (2016). STEM Eğitimi Almış Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Stem Temelli Ders Etkinlikleri Hakkındaki Görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi Journal Of Qualitative Research İn Education, 4(3), 43-67.
• Eştürk-Kara, K.(2019). Down Sendromu Olan Çocuğa Sahip Ana Babaların Yaşadıkları Sorunların Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kasatamonu Üniversitesi,Kastamonu.
• F. Furstenberg F (1998). Good dads - bad dads: two faces of fatherhood. In: Cherlin AJ, editor. The Changing American Family and Public Policy. Washington D.C.: The Urban İnstitute Press; 1998. p. 192–223.
• Gökaliler, E., Özer, A.(2019). Baba 2.0: Dijital Dönüşüm ile Değişen Baba Rolü Üzerine Bir Araştırma. İletişim Kuramları Dergisi. Sayı(48).- E-ISSN: 2147-4524
• Ismail, A. (2020). Batı Trakya’daki Özel Gereksinimli Çocuğa Sahip Azınlık Ailelerinin Ve Normal Gelişim Gösteren Kardeşlerinin Yaşadıkları Sorunlar. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne
• Jia, R., Kotila, L. E. ve Schoppe-Sullivan, S. J. (2012). Transactional relations between father involvement and preschoolers' socioemotional adjustment. Journal of Family Psychology, 26(6), 848.
• Kaçan-Softa, H. (2012). Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynlerinn Depresyon Düzeylerinin İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(2), 589-600.
• Karadağ, G. (2014). Özel Gereksinimi Olan Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Yaşadığı Zorluklar Ve Çözüm Önerileri. TAF Preventive Medicine Buleteni, 13(6).
• Kay,T. (2006). Where İs Dad? Fatherhood İn Leisure Studies. Leusire Studies, 25(2),133-152. Kindlon D, Thompson M.(1999). Raising Cain Protecting The Emotional Life Of. New York: The Random House Publishing Group;
• Kotaman, H. (2008). Türk Ana Babalarının Çocuklarının Eğitim Öğretimlerine Katılım Düzeyleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 135-149.
• Kroll, M.E., Carson, C., Redshaw, M. and Quigley, M.A. (2016). Early father involvement and subsequent child behaviour at ages 3, 5 and 7 years: Prospective analysis of the UK millennium cohort study. Plos One, 11(9): e0162339.
• Kwok, S. Y. ve Li, B. K. (2015). A Mediation Model Of Father İnvolvement With Preschool Children İn Hong Kong. Social Indicators Research, 122, 905–923.
• Kuzucu Y. ve Özdemir, Y. (2013). Ergen Ruh Sağlığının Anne Ve Baba Katılımı Açısından Yordanması. Eğitim ve Bilim Dergisi,38 (168), 96-112.
• Lamb, M. E. (2000). The History Of Research On Father İn¬volvement. Marriage & Family Review, 29, 23-42.
• Lamb, M. E.(ed.)(2010). The Role Of The Father İn Child Development (5th Ed.). Hoboken, NJ:John Wiley & Sons
• Meral, B.F.,(2006). Babaların Zihin Engelli Çocuklarının Yetiştirilmesine Yönelik Katılım Durumlarının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi.Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir
• Meral, B. F. ve Cavkaytar, A. (2012). Fathers’ İnvolve¬ment İn Childrearing Practices Of Their Children With İntellectual Disabilities. Journal of Education and Future, 1, 91-106.
• Morman MT, Floyd K.(2006). Good Fathering: Father And Son Perceptions Of What İt Means To Be A Good Father. A J Theory, Res Pract About Men As Father.;4(2):113–36.
• Özgündüz, Ö.(2015). Baba Katılımı Eğitim Programının Baba Katılımına ve Okul Öncesi Çocukların Sosyal Becerilerine Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya
• Pamuk, H., & Melekoğlu, M. (2021). Özel Eğitimde Geçmişten Günümüze Hak Savunucular Olarak Aileler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 557-569.
• Pancsofar, N. ve Vernon-Feagans, L. (2006). Mother and father language input to young children: Contributions to later language development. Journal of Applied Developmental Psychology, 27(6), 571-587.
• Poyraz, M. (2007). Babaların Babalık Rolünü Algılamalarıyla Kendi Ebeveynlerinin Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Rosenberg, J., & Wilcox, W. B. (2006). The İmportance Of Fathers İn The Healthy Development Of Children. US Department Health And Human Services, Administration For Children And Families, Administration On Children, Youth And Families, Children's Bureau, Office Of Child Abuse And Neglect.
• Sarya, M.P. and Turnipa, S.S. (2015). Attitude Difference Between Fathers And Mothers Toward Fathers İnvolvement İn Child Rearing Activities Among Couples With 0-12 Months Old Babies. Community Based Study İn A Primary Health Care Setting. Procedia - Social And Behavioral Sciences 190, 92 – 96.
• Seçer, Z., Çeliköz, N. ve Yasa, S. (2007). Bazı Kişisel Özelliklerine Göre Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden Çocukların Babalarının Babalığa Yönelik Tutumları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 425-438.
• Summers, J. A., Raikes, H., Butler, J., Spicer, P., Pan, B., Shaw, S., Langager, M., McAllister, C. and Johnson, M. K. (1999). Low-İncome Fathers'and Mothers'perceptions Of The Father Role: A Qualitative Study İn Four Early Head Start Communities. Faculty Publications, Department Of Child, Youth, And Family Studies, 40, 291–304
• Taytak-Küçük, E. & Taşkın, P. (2023). Özel eğitimde ailelerin eğitim sürecine katılımına ilişkin okul yöneticilerinin görüşleri, Trakya Eğitim Dergisi, 13(2), 1471-1490
• Telli A, Özkan H.(2016). 3-6 yaş grubu çocuğu olan babaların babalık rolü algısı ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi.;6(2):127-134.
• Tezel Şahin, F. Özbey, Ö.G.D.S. (2009). Okul Öncesi Eğitim Programlarında Uygulanan Aile Katılım Çalışmalarında Baba Katılımının Yeri ve Önemi. Sosyal Politika Araştırmaları Dergisi, 17(17)
• Ünlü-Çetin, Ş.,(2015). Erken çocukluk döneminde baba katılımı: Çocukların baba katılımına yönelik algılarının babaları ve annelerinin algıları ile karşılaştırılması. Doktora Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi . Sosyal Bilimler Enstitüsü .İlköğretim Anabilim Dalı. Ankara
• Wilmshurst, L., & Brue, A. W. (2005). A parent’s guide to special education. New York: Amacom Books
• Yağar, F. (2023). Nitel araştırmalarda örneklem büyüklüğünün belirlenmesi: veri doygunluğu. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,7(2), 138-152. doi: 10.38122/ased.1030365
• Yazçayır, G , Gürgür, H . (2018). Özel Gereksinimli Öğrenci Aileleri Eğitim Süreçlerine Ne Kadar Dahil Oluyorlar? . Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD) , BİLDİRİLER ICES-2018 , 608-618 . DOI: 10.21733/ibad.476596
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi,9.baskı
• Young D. M. & Roopnarine J. L.(1994). “Fathers’ Childcare Involvement with Children with and without Disabilities.” Early Childhood Special Education, 02711214, Winter 94, 14, pp. 488–502, 1994.