Etik İlkeler ve Raporlama Zamanlılığının Risk Odakli İç Denetimin Başarisina Etkisi/ The Efficiency Of Ethical Principles And Timing Of Reporting On The Success Of Risk Based Internal Audit

Yıl 2012, Cilt: 9 Sayı: 20, 239 - 264, 10.12.2013

Fikret Çankaya Engin Dinç Mümine Kara

Öz

odaklı iç denetimin başarısında etkili olabilecek sınırsız faktör vardır. Bu faktörlerden ikisi, etik ilkeler ve raporlama zamanlılığıdır. Bu çalışmanın amacı, etik ilkeler ile raporlama zamanlılığının risk odaklı iç denetimin başarısına etki edip etmeyeceğinin incelenmesidir. Bu amaçla, Türkiye Tarım Kredi Kooperatiflerindeki üst düzey yöneticiler ve denetçiler üzerinde bir araştırma yapılmıştır.  Araştırmada, anket yolu ile veriler toplanmış ve bu toplanan veriler yapısal eşitlik modeli kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonucunda, etik ilkeler ile raporlama zamanlılığının risk odaklı iç denetimin başarısı üzerinde pozitif yönlü anlamlı bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Denetim, İç denetim, Etik ilkeler, Raporlama zamanlılığı

The last approach used to improve the efficiency of internal audit is risk-based audit. There are numerous factors that can have a likely impact on the effect of risk-based internal audit. Ethical principles and timing of reporting are two of these factors. This study deal with whether ethical principles and timing of reporting could make a difference in the efficiency of risk-based internal audit. To achieve this, the study used top executives and auditors in The Central Union of the Agricultural Credit Cooperatives of Turkey as its target population. Data were gathered through a survey questionnaire and were analyzed with structural equitation modeling. The study concluded that there existed a positive and significant relationship between ethical principles and timing of reporting and the efficiency of risked-based internal audit.

Key Words: Auditing, Internal Auditing, Ethic code, The timing of reporting.

Anahtar Kelimeler

Denetim, İç denetim, Etik ilkeler, Raporlama zamanlılığı

Kaynakça

• Akgül, B. A. (2002). “İç Denetimde Yeni Yaklaşımlar”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 4 (3), 19-29.
• Allegrini, M. ve D'onza, G. (2003). “Internal Auditing and Risk Assessment in Large Italian Companies:An Empirical Survey”,Internal Journal of Auditing, 7(3): 191-208.
• Arena, M. ve Azzone, G. (2009). “Identifying Organizational Drivers Of Internal Audit Effectiveness”, International Journal of Auditing, 13(1), 43-60.
• Arslan, A. (2010). “Denetim Mesleğinde Etik Prensipler”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, 47 (540), 7-11.
• Basel Committee on Banking Supervision (2000). “Internal AuditIng Banking Organisations and The Relationship of The Supervisory Authorities With Internal and External Auditors”, http://www.bis.org/publ/bcbs72.pdf?noframes=1 (Erişim Tarihi: 05/03/2011).
• Basel Committee on BankingSupervision (2002). “Sound Practices for The Management and Supervision of Operational Risk”, http://www.bis.org/publ /bcbs91.pdf (Erişim Tarihi: 26/02/2011).
• Byrne M. B.(2001). Structural Equation Modeling with AMOS, Lawrence Erlbaum Associates Publishers, Mahwah, New Jersey.
• Chang, C., Lee, A.C., ve Lee, C. F. (2009). “Determinants of CapitalStructureChoice: Structural Equation Modelling Approach”, The Quarterly Review of Economics and Finance, 49, 197-213.
• Çankaya, F. ve Dinç, E. (2012). “Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının Uygulama Başarısını Etkileyen Faktörler: Bağımsız Denetçiler Üzerine Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (1), 81-102.
• Diaz, M. C. (2005). Risk Identification and AssessmentIn A Risk Based Audit Environment: The Effects of Budget Constraints and Decision Aid Use, Doctor Of Philosophy, Texas A&M University.
• Dinç, E. ve Gerekan, B. (2008). “İç Denetim Hizmetlerinin Dışarıdan Satın Alınması Kararını Etkileyen Faktörler ve Bazı Nitelikler Açısından Farklılıkların Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (3), 67-88.
• Görener, Ö. (2010). Risk Odaklı İç Denetim: Olasılık-Etki Analizi Çerçevesinde Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Günbey, A. (2008). Kurumsal Risk Yönetiminde İç Denetimin Rolü ve Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yükse Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Holt, T.P. ve Dezoort, T. (2009). “The Effects of Internal Audit Report Disclosure on Investor Confidence and Investment Decisions”, International Journal of Auditing, 13(1), 61-77.
• İç Denetim Uygulamaları, T.C. Maliye Bakanlığı Twinning Projesi-Başlangıç Toplantısı, www.tkgm.gov.tr/turkce/dosyalar/diger%5Cicerikdetaydh227.ppt (Erişim Tarihi:16.02.2013).
• Kamu İç Denetiminde Risk Değerlendirme Rehberi, http://www.icdenetim. adalet.gov.tr/mevzuat/ucuncu/kamu_ic_denetiminde_risk_degerlendirme_rehberi.pdf (Erişim Tarihi:05/03/2011).
• Kang, G.D.(2006). “The Hierarchical Structure of Services Quality: integration of Technical and Functional Quality”, Management Service Quality, 16(1),37-50.
• Kara, M.(2011). İç Denetimde Risk Odaklı Yaklaşımın Başarısını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesine Yönelik Bir Model: Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Örneği, KTÜ-SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
• Keskin, D. A. (2010). “İşletmelerin Sürekliliğini Sağlamada Kritik Öneme Sahip Risk Yönetimi ve Risk Odaklı Denetim Yaklaşımı”, Denetişim Dergisi, 4, 38-46.
• Khanna, V. K. (2008). “Risk-Based Internal Audit in Indian Banks: A Modified and Improved Approach for Conduct of Branch Audit”, The Icfai University Journal of Audit Pracitce, 5(4), 35-56.
• Kishali, Y. ve Pehlivanlı, D. (2006). “Risk Odaklı İç Denetim ve İMKB Uygulaması”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 30, 75-87.
• Kır, H. (2010). “Stratejik Denetim ve Denetimde Risk Odaklılık”, Denetişim Dergisi, 4, 47-61.
• Koutoupis, A. G. ve Tsamis, A. (2009). “Risk Based Internal Auditing Within Greek Banks: A Case Study Approach”, J Manag Gov, 13, 101-130.
• Kurnaz, N. (2007). Kurumsal Yönetim Ekseninde Risk Odaklı İç Denetim: Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi İşletmesinde Risk Odaklı İç Denetim Uygulama Analizi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurnaz, N. ve Çetinoğlu, T. (2010). İç Denetim Güncel Yaklaşımlar, 1. Baskı, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Larkin, J. M. (2000). “The Ability Of Internal Auditors ToIdentify Ethical Dilemmas”, Journal Of Business Ethics, Vol.23, Issue 4, 401-409.
• Miltz, D. ve diğerleri (1991). “A Risk-Based Allocation of Internal Audit Time: A Case Study”, A Journal of Practice&Theory, Vol.10, No.2, 49-61.
• O'Leary, C. ve Stewart, J. ( 2007). “Governance Factors Affecting Internal Auditors' Ethical Decision-Making: An Exploratory Study”, Managerial Auditing Journal, Vol.22, Issue 8, 787-808.
• Özaydın, M. E. (2010). “Riskin Tanımlanması ve Kamu İdarelerinde Nitelikli İç Denetim Faaliyetinin Yürütülmesini Engelleyen Riskler”, Denetişim Dergisi, 4, 31-37.
• Özer, A. (2008). Risk Odaklı İç Denetim ve Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özeren, B. (2000). İç Denetim, Standartları ve Mesleğin Yeni Açılımları, Sayıştay Araştırma/İnceleme/Çeviri Dizisi: 8, 1. Baskı, Ankara: Sayıştay Yayınları.
• Pop, A. ve Bota-Avram, C. (2008). “The Outsourcing Of Internal Audit – It Is A Solution InIncreasing The Quality Of Internal Audit?”, Annals Of The University Of Oradea Economic Science Series, 17(3), 1399-1402.
• Savcuk, O. (2007). “Internal Audit Efficiency Evaluation Principles”, Journal Of Business Economics& Management, 8(4), 275-284.
• Tanç, A. (2009). Risk Odaklı İç Denetim Yaklaşımı ve Tekstil Sektöründe Bilgisayar Destekli Bir Uygulama, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TURMOB (2007). Etik Yönetmeliği, 19.10.2007, 26675 Sayılı Resmi Gazete.
• TESMER(2009). Mesleki Uyum Eğitimi, Tesmer Yayın No:88, Ankara.
• TDK, “Büyük Türkçe Sözlük”,http://tdkterim.gov.tr/bts/ (Erişim: 09/01/2011).
• The IIA (2009b). “Introduction to the Code of Ethics”, http://www.theiia.org/ guidance/standards-and-guidance/ippf/code-of-ethics/introduction/ (Erişim Tarihi: 30/01/2011).
• The IIA (2010). “International StandardsForThe Professional Practice Of Internal Auditing”,http://www.theiia.org/guidance/standards-and-guidance/ ippf/standards/ full-standards/ (Erişim Tarihi: 29/01/2011).
• TTKKMB (2011a). 2011-2023 Strateji Belgesi ve Eylem Planı, Ankara.
• TTKKMB (2011b). IX. Olağan Genel Kurul, Ankara.
• Uçma, T. (2011). “ Hileli Finansal Raporlamada İç Denetçi ve Denetim Komitesi Sorumluluğunun Belirlenmesi: Yapısal Eşitlik Modeli Uygulaması”, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Mayıs 2011-1.
• Usta, Ö. ve Uçma, T. (2011). “Hileli Finansal Raporlamada Bağımsız Denetçi Sorumluluğunun Belirlenmesine Yönelik Yapısal Eşitlik Modeli Uygulaması”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 34, 13-38.
• Ustasüleyman, T. (2008). “Çevikliğin İşletme Performansına Etkisine Yönelik Yapısal Bir Model Önerisi”, Gazi İİBF Dergisi, 10 (2), 161-178.
• Ustasüleyman, T. (2011). “Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının Firma Performansı üzerine Etkisi: Türkiye'nin 500 Büyük Firmasına Yönelik Bir Araştırma”, Gazi İİBF Dergisi, 13 (2), 67-96.
• Ustasüleyman, T. ve Çankaya, F. (2009). “The Impact of Time Based Manufacturing Practices on Competitive Capabilities of Manufacturing Firms in Turkey”, 6th Advances in Global Business Research, 6(1), 318-327.
• Wong. Wei Kei Cheung Sai On. Yiu. Tak (2008). “Wing Pang Hoi Yan A framework for trust in construction contracting” International Journal of Project Management 26, 821–829.