DO PROVERBS ONLY HAVE DIRECT AND METAPHORIC MEANINGS?

Yıl 2013, Cilt: 10 Sayı: 23, 239 - 250, 26.10.2013

Saadettin Keklik

Öz

Many researchers divide proverbs in two main categories, those having direct meanings and others with metaphoric meanings. Whether poverbs only have direct and metaphoric meanings? Particiularly those proverbs that are known as having direct meanings really have that characteristics? Whether proverbs could be classified in accordance with other criteria? The answers of these questions were sought in this article. This study descriptively analyses and evaluates documentary evidence to find out answers for the above questions. The first section of this paper examines the relevant literature to find out the current classification of the proverbs. Then, the meanings of proverbs were analysed, sorted and sampled in accordance with the views of four experts. The findings reveal that some proverbs that are known as having direct meanings actually have partially metaphoric meanings. Partially direct, partially metaphoric meaning proverbs should be named different term. Researcher suggests the term “partially metaphoric meaning proverb” for such proverbs. Accordingly, proverbs are classified as direct meaning, partially metaphoric meaning and metaphoric meaning for the first time by the researcher. According to this classification, various proverbs books may be classified. Especially for primary and secondary school students, firstly direct meaning, then partially metaphoric meaning and later metaphoric meaning can be taught

Anahtar Kelimeler

Proverbs, Metaphoric Meaning, Direct Meaning, Partially Metaphoric Meaning Proverb

Atasözleri Sadece Gerçek ve Mecaz Anlamlı Mıdır?/Do Proverbs Only Have Direct And Metaphoric Meanings?

Öz

Birçok araştırmacı atasözlerini, gerçek anlamlı ve mecaz anlamlı şekilde sınıflandırmıştır. Acaba atasözleri sadece gerçek ve mecaz anlamlı mıdır? Özellikle gerçek anlamlı olduğu ifade edilen atasözleri gerçek anlamlı mıdır? Acaba atasözleri anlamları açısından başka bir şekilde sınıflandırabilir mi? Makalede bu soruların cevabı aranmıştır. Araştırma betimleyici bir çalışma olup veriler, doküman incelemesi yöntemi ile toplanmıştır. Çalışmada önce çeşitli araştırmacılardan hareketle atasözleri anlam açısından incelenmiş sonra dört uzman görüşü doğrultusunda değerlendirilmiştir. Daha sonra atasözleri anlamları açısından derecelendirilmiş ve örneklendirilmiştir. Araştırmalarda gerçek anlamlı olduğu ifade edilen atasözlerinin bazılarının kısmen mecaz anlamlı olduğu belirlenmiştir. Kısmen gerçek kısmen mecaz anlamlı atasözlerinin başka bir kavramla adlandırılması gerekmektedir. Araştırmacı bu tür atasözleri için “kısmen mecaz anlamlı atasözleri” kavramını önermektedir. Buna göre, atasözleri ilk defa araştırmacı tarafından gerçek anlamlı, kısmen mecaz anlamlı ve mecaz anlamlı şeklinde derecelendirilmiştir. Bu derecelendirmeye göre, çeşitli atasözleri kitapları tasnif edilebilir. Özellikle ilkokul ve ortaokul öğrencilerine atasözleri öğretilirken öğrencilere önce gerçek anlamlı sonra kısmen mecaz anlamlı daha sonra mecaz anlamlı atasözleri verilebilir.

Anahtar Kelimeler

Atasözü, Mecaz Anlam, Gerçek Anlam, Kısmen Mecaz Anlamlı Atasözü

Kaynakça

• Acaroğlu, T. (1992). Türk Atasözleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akçataş, A. (2011). “A Study On Antonymous Relations İn Turkey Turkish Proverbs and Idioms”. Turkish Studies, 6 (1), 311-322
• Aksoy, Ö. A. (1988a). “Atasözleri, Deyimler”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1962, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 131-166.
• Aksoy, Ö. A. (1988b). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Alkayış, M. F. (2009). “Dini İçerikli Atasözleri Üzerine”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (27), 287-292.
• Altun, M. (2004). “Türk Atasözleri Üzerine Sentaktik Bir İnceleme”. Akademik Araştırmalar Dergisi, 6 (21), 79-91
• Bağcı, H. (2010). “İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Atasözleri ve Deyimleri Algılama Düzeyi”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 91-110.
• Başgöz, İ. (2003). “Atasözlerinde İmaj, Mesaj ve Sosyal Değişim” (Çev.: Aynur Koçak). Halkbilimi Araştırmaları 2. Kitap, 109-125.
• Batur, Z. (2011). “Atasözü ve Deyimlerde Kadın ve Kadının Sosyo-Psikolojik Özellikleri”. Turkish Studies, 6 (3), 577-584.
• Beyzadeoğlu, S. (Hazırlayan) (2003). Durûb-ı Emsal-i Osmaniye. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bulut, S. (2011). Atasözlerinin Değerler Eğitimindeki Yeri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Çakmak, O. (2006). Türk Atasözlerinde Kelime Grupları Kip ve Şahıs İfadesinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çeçen. M. A. (2008). “Yabancılara Türk Atasözlerinin Öğretiminde Sıralamaya İlişkin Bir Deneme”. Türkiye'de Yabancı Dil Eğitimi Ulusal Kongresi Bildiriler, 22-23 Kasım 2007, Ankara: Bizim Büro Basımevi, s. 259-263.
• Çotuksöken, Y. (1988). Atasözlerimiz (4. Baskı). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Çotuksöken, Y. (2004). Türkçe Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (1. Baskı). İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• Dilçin, D. (2000). Edebiyatımızda Atasözleri (2. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Elçin, Ş. (1992). “Atalar Sözü”. Türk Dünyası El Kitabı Üçüncü Cilt Edebiyat (2. Baskı), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, s. 343-354.
• Emir, S. (1976). Atasözleri ve Vecizlerin Açıklamaları. İstanbul: Emir Yayınları.
• Erdem, S. (2010). “Atasözlerinde Metaforların İşleyişi”. Milli Folklor, 22 (88), 33-37.
• Erginer, G. (2010). Atasözlerinde Sosyal Hayat. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erol, Ç. (2007). Türkiye Türkçesinde Kalıp Sözler Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Esen, S. ve Yılmaz, E. (2011). “Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Girişimcilik Olgusu (Sosyo-Ekonomik Açıdan Bir Bakış)”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 249-258.
• Gibbs, R. W. (2001). “Proverbial Themes We Live By”. Poetics, 29, 167-188.
• Gürel, E. ve Tat, M. (2012). “Bir İletişim Edimi Olarak Dinleme Ve Türkçede Bulunan Dinleme Temalı Atasözleri İle Deyimler Üzerine Bir İçerik Analizi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (23), 276-97.
• Honeck, R. P. (1997). A Proverbs in Mind: The Cognitive Science of Proverbial Wit and Wisdom. Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates.
• İzbudak, V. (1936). Atalar Sözü. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Karahan, L. (1999). Türkçenin Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karakuş, U. ve Keçe, M. (2012). “Türk Atasözlerinde Doğal Çevre Algısı Ve Çevre Eğitimi Açısından Önemi”. Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks, 4 (3), 131-145.
• Kazıcı, E. (2008). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Derslerinde Deyim ve Atasözlerinin Öğretiminde Dramatizasyon Yönteminin Etkililik Düzeyi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri-Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Köklügiller, A. (1989). Açıklamalı Atasözleri ve Özdeyişler (4. Baskı). İstanbul: Kaya Yayınları
• Mieder, W. (2004). Proverbs: A Handbook. London: Greenwood Press.
• Norrick, N. R. (1985). How Proverbs Mean: Semantic Studies in English Proverbs. Amsterdam: Mouton.
• Okay, O. (1991). Kültür ve Edebiyatımızdan. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Oy, A. (1972). Tarih Boyunca Türk Atasözleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Önel, G. (2008). İlköğretim 6, 7, 8. Sınıf Öğrencilerinin Atasözlerini Algılama Düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özkan, B. ve Gündoğdu, A. E. (2011). “Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkçede Atasözleri ve Deyimler”. Turkish Studies, 6 (3), 1133-1147.
• Özkan, İ. (2011). “Türk Atasözlerinde Yinelemeler”. Turkish Studies, 6 (1), 1595-1603.
• Özön, M. N. (1956). Türk Atasözleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Paczolay, G. (1998). “Some Notes On The Theory Of Proverbs”. (Ed. Peter Durco) Europhras '97: Phraseology And Paremiology. Bratislava: Akademia PZ, s. 261-266.
• Pala, İ. (2010). Sözün Özünden Dünden Bugüne Atasözleri (2. Baskı). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Par, A. H. (1982). Örnekli Açıklamalı Atasözleri (4. Baskı). İstanbul: Serhat Dağıtım Yayınevi.
• Parlatır, İ. (2008). Atasözleri. Ankara: Yargı Yayınları.
• Poyraz, Y. ve Tergip, A. (2010). “18. Yüzyıl Dîvan Şairlerinden Hakim'in Şiirlerinde Atasözleri, Deyimler ve Halk Söyleyişleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (15), s. 188-202.
• Sağlam, M. Y. (2001). “Atasözleri ve Deyimlerde İmgelem”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18 (1), 45-51.
• Sağlam, M. Y. (2004). Atasözleri Kaybolan Kültür Mirasımız. Ankara: Ürün Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (1975). “Atasözlerimizin Yapısı”. Türk Folkloru Araştırma Yıllığı Belleten 1974, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, s. 133-141.
• Saraçbaşı, M. E. ve Minnetoğlu, İ. (1978). Türk Atasözleri Sözlüğü. Minnetoğlu Yayınları.
• Sarıtaş, S. (2012). “Türk Kültüründe Yüzle İlgili Deyim Ve Atasözleri Üzerine Bir Çalışma”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 175-181.
• Savran, Ö. (2007). “Neşatî Divanı'nda Söz Kalıpları”. Turkish Studies, 2 (4), 1329-1337.
• Soykut, İ. H. (1974). Türk Atalar Sözü Hazinesi. İstanbul: Ülker Yayınları.
• Su, A. (1994). Ata Sözleri Sözlüğü (12. Baskı). İstanbul: Yuva Yayınları.
• Şenaltan, S. (1971). “Alman ve Türk Atasözlerinin Dil Yapısı Üzerine Bir Etüt”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Batı Dil ve Edebiyatları Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 85-112.
• Taşdelen, V. (2000). “Türk Atasözlerinde Eğitim”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 33 (1), 121-135.
• Tepeli, Y. ve Arıcı, A. F. (2012). “Lise Öğrencilerinin Atasözlerini Kavrama Düzeyleri Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 223-236.
• Toker, M. (2006). “Gülhanî; Darbü'l-Mesel Adlı Eseri ve Eserde Geçen Türkçe Atasözleri”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 20, 70-71.
• Uzun, N. E. (1990). “Atasözlerinin Kısalığı Ya Da Dilbilimsel Eksilti Sorunu”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 33 (1, 2), 141-150.
• Wilson, F. C. (2009). A Model For Translating Metaphors in Proverbs (French To English): A Cognitive Descriptive Approach. Unpublished Master of Art Thesis, Kanada: The University Of British Columbia. https://circle.ubc.ca/handle/2429/12923?show=full‎ (Erişim Tarihi: 17.05.2013)
• Yaylagül, Ö. (2010). “Divanu Lugati't-Türk'te Yer Alan Atasözlerindeki Metaforlar”. Millî Folklor, 85, 112-121.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yılmaz, M. (2000). “Türkçe Atasözlerinde Eğitim Anlayışı”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 33 (1), 137-145.
• Yılmaz, N. (2007). “Kültürümüzden Atasözlerimize Yansıyan İslam Dininin İnanç Esasları: Âmentü”, Turkish Studies, 2 (4), 1077-1094.