DİL EĞİTİMİNİN DİL BİLİMSEL TEMELLERİ: FERDİNAND De SAUSSURE’ÜN GENEL DİLBİLİM KURAMINDA DİL EĞİTİMİYLE İLGİLİ BULGULAR

Yıl 2012, Cilt: 9 Sayı: 17, 219 - 243, 09.11.2013

Bilginer Onan

Öz

Bu çalışmada, Ferdinand De Saussure’ün Genel Dilbilim Kuramı’nda ele aldığı ve temellerini
oluşturduğu yapısal dil biliminin dil öğretimine katkıları üzerinde durulmuştur. Çalışma çerçevesinde
öncelikle, ilk dönemlerden başlayarak 19. yüzyıl başlarına kadar dil çalışmalarının tarihî gelişimiyle ilgili
genel bilgilere yer verilmiştir. Tarihî süreç analizinde, Eski ve Orta Dönem’de yapılan ve günümüz bakış
açısıyla önem taşıyan çalışmalar ele alınmıştır. Ardından, Yapısal Dil Bilimi’nin kurucusu Ferdinand De
Saussure ve Genel Dilbilim Kuramı hakkındaki açıklamalar yer almaktadır. Çalışmanın asıl bölümünü
oluşturan, Genel Dilbilim Kuramı’nın dil eğitimine getirdiği yenilikler çerçevesinde, dil eğitiminin temel
gerekçesini oluşturan dilin uzlaşımsal niteliği ve dizge kavramları üzerinde durulmuştur. Bu açıklamaların
ardından, sözlü dile öncelik verilmesi, yazı dili ile sözlü dilin karşılaştırılması, dil ve söz karşıtlığı, töz ve
biçim, anlam ve değer, dizisel ve dizimsel ilişkiler gibi konular üzerinde de durulmuştur. Genel Dilbilim
Kuramı’nda ayrıntılı bir şekilde analiz edilen bu hususların, dil eğitimine teorik anlamda yeni bakış açıları
kazandırdığı düşünülmektedir. Saussure’ün, kendisinden önceki dönemleri çok iyi analiz ederek
geliştirdiği kuramında yer verdiği bu hususlar, her ne kadar dil olgusunu betimlemeye yönelik olsa da,
geri planda dil öğretimine yaptığı katkılar inkâr edilemez. Kısaca bu çalışmada, yapısalcı dil bilim anlayışı
dil öğretimi açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ferdinand De Saussure, Dil Öğretimi, Yapısalcı Dil Bilim, Genel Dilbilim Kuramı

Kaynakça

• Aarts, B. (2002). “Grammar”. Encyclopedia of Language & Linguistics.Elsevıer. s. 113-115.
• Akerson, E.F. (1997). Anlam Çeviri ve Karşılaştırma. İstanbul: ABC Yayınları.
• Aksan, D. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2006). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınevi.
• Başkan, Ö. (2003-a). Bildirişim, İnsan - Dili ve Ötesi. İstanbul: Multılıngual Yayınları.
• Başkan, Ö. (2003-b). Lengüistik Metodu. İstanbul: Multılıngual Yayınları.
• Başkan, Ö. (2006). Dilde Yaratıcılık. İstanbul: Multılıngual Yayınları.
• Bayraktar, N. (2004). Dilbilimi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Bayrav, S. (1998). Filolojinin Oluşumu. İstanbul: Multılıngual Yayınları.
• Bektaş, E. (1992). “Bergamalı Kadrî Efendi”. İslam Ansiklopedisi, s.496, Cilt:5, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Caferoğlu, A. (1984). Türk Dili Tarihi. İstanbul: Enderun Yayınevi
• Chomsky, N. (2001). Dil ve Zihin. (Çev: Ahmet Kocaman). Ankara: Ayraç Yayınları.
• Çıkar, M.Ş. (2001). “İlk Dönem Arap Dilbilimi”. Kur'an ve Dil – Dilbilim ve Hermenötik Sempozyumu. (17-18 Mayıs) Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi,. Van.
• Dilaçar, A. (1970). “Avrupa'da Yayımlanan İlk Türkçe Gramerin Özellikleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara: TDK Yayınları, s.197-210.
• Göğüş, B. (1978). Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi.
• İnalcık, H. (2011). Rönesans Avrupası, Türkiye'nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşmesi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kıran, Z. (2006). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Onan, B. (2003). “Divanü Lûgat-it – Türk'ün Dil Öğretim Yöntemleri ve Dünya Filolojisine Katkıları Bakımından Bir Değerlendirmesi”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 426-445.
• Saussure De F. (1985). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev: Berke Vardar). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TDK. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, Ş. (1993). Eski Türklerde Yazı, Kağıt, Kitap ve Kağıt Damgaları. İstanbul: Eren Yayıncılık.