TÜRK HALK MÜZİĞİ KÜLTÜRÜNDE BİRLEŞTİRİCİ UNSUR OLARAK HÜSEYNİ DİZİSİ VE HÜSEYNİ TÜRKÜLER

Yıl 2011, Cilt: 8 Sayı: 16, 455 - 469, 06.12.2013

Mehmet Kınık

Öz

Toplumları birbirinden ayıran en belirgin özelliklerin başında din, dil, ırk gelmektedir. Bu özelliklerin içinde o toplumun yaşadığı ve var ettiği kültürel unsurlar yer alır. Bu unsurlar içerisinde müzik önemli bir paya sahiptir ve her toplumun kendi kültürlerine özgü müzikleri vardır. Türkiye coğrafyasında ise çeşitli müzik türleri olmakla birlikte ağırlıklı olarak iki ana müzik türünden bahsetmek mümkündür. Bunlar makamsal yapıya sahip, geleneksel Türk klasik müziği ve Türk halk müziğidir. Bu müziklerin makamsal oluşu ise genel müzik kültürü açısından belirleyicidir. Türk toplumunun duygu, estetik ve zevk unsurlarını yansıtan makamsallık diğer toplumlardan müziksel yönden ayrılmada etkilidir. Türk müziği kültürü içerisinde var olan makamlardan bazıları daha ön plandadır. Bunlardan biri olan Hüseyni makamı özellikle geleneksel müzik kültürümüz içersinde daha sık görülür. Arap, Yunan, Azerbaycan gibi toplumlarda da makamsal müzik var olmakla beraber Hüseyni makamı Türkiye coğrafyasındaki gibi sık kullanılmamıştır. Bunun en somut kanıtı; Türk toplumunun geleneksel müzik karakterini yansıtan Hüseyni dizisindeki türkülerin repertuar içerisinde belirgin bir çoğunluğa sahip olmasıdır. Bu durum, Hüseyni makamı dizisinin, Türk toplumunu makamsal müziği kullanan diğer toplumlardan ayırmasının yanında kendi içerisinde de birleştirici bir unsur olma özelliğini gösterir. Hüseyni makamı dizisinin Türk halk müziği kültüründe birleştirici unsur olma özelliğinin ortaya konulmasının amaçlandığı bu araştırmada Türk müziği makamlarından Hüseyni makamı dizisinin tarihsel süreç içerisindeki yeri ve türkülerde kullanımı ele alınmıştır. Bu kapsamda İlgili alan yazın taraması yapılarak Hüseyni makamı dizisine yönelik teorik ve uygulamaları içeren kaynaklara ulaşılmıştır. Bu kaynakların incelenmesi sonucunda Hüseyni makamı dizisinin Türk halk müziği kültüründe birleştirici unsur olduğu sonucuna ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

Türk Halk Müziği, Makam, Hüseyni Makamı, Birleştirici Unsur

HUSEYNI’ MODE AND ‘HUSEYNI’ SONGS AS A UNITING ATTRIBUTE IN TURKISH FOLKLORIC MUSIC

Öz

Top features that distinguish societies from each other are religion, language and ethnicity. Within these features, there are cultural elements that the society created and experienced. Music has a significant share among those elements. Each society has its own original type of music. In Turkish land, although there are a number of types of music, it is possible to classify the mainstream music into two main categories. These are Classical Turkish Music and Turkish Folkloric Music, both of which have ‘Makam’ (special musical modes in Turkish Music) based structures. Being ‘Makam’ based is a distinctive feature of universal musical culture. ‘Makam’s reflect emotional, aesthetic and joyous elements of Turkish society and they play a role in distinguishing Turkish music from that of other societies. Some ‘Makam’s in Turkish Music is widely used compared to others. ‘Huseyni’ is one of those ‘Makam’s that are widely used in Turkish tradition music. ‘Makam’ based music exists in some other societies including Arabic, Greek and Azerbaijani, ‘Huseyni’ has not been used as much as it is used in Turkish geography. An obvious evidence of this situation is the huge number of ‘Huseyni’ based folkloric songs in Turkish repertoire. This is an indication that ‘Huseyni’ ‘Makam’ is a distinctive feature of Turkish society, compared to other societies that also include ‘Makam’ based music in their traditions. This study, while examining the historical development of ‘Huseyni’ ‘Makam’ and its use in Turkish Folkloric Music, aims to put forth that the ‘Huseyni’ ‘Makam’ has a uniting attribute for Turkish Folkloric Music culture. Literature survey about theoretical and applied research about this ‘Makam’ is provided. Analysis of these studies has shown that ‘Huseyni’ ‘Makam’ has a uniting attribute for Turkish Folkloric Music culture.

Anahtar Kelimeler

Turkish Folk Music, Makam, Huseyni, Uniting Attribute

Kaynakça

• Akdoğu, O. (1996). Türk Müziğinde Türler ve Biçimler. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi,
• Arel, H. S. (1991). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı Dersleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, (Hazırlayan: Onur Akdoğu)
• Aksoy, B. (2008). Geçmişin Musıki Mirasına Bakışlar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Arslan, F. (2009). Baş Muharririn Mûsikîşinaslığı. Ankara: Özkan Matbaacılık
• Arslan, F. (2007). Safiyyüddîn-i Urmevî ve Şerefiye Risalesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 343 Araştırma İnceleme Dizisi: 48
• Ateş, M. (2008). TRT Repertuarındaki Şarkışla Yöresine Ait Türkülerin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bardakçı, M. (1986). Meragalı Abdülkadir. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Ekici, S. (2009). Elazığ Harput Müziği, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Elçin, Ş. (2000). Ali Ufkî Mecmûa-i Saz ü Söz. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları,
• Demir, Z. (1999). “TRT Repertuarında Bulunan Denizli Türkülerinin Makam-Ayak, Tür ve Usul Yönünden İncelenmesi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gazimihal, M. R. (2006). Anadolu Türküleri ve Musikî İstikbalimiz. (Çeviri, Yazım ve Yorum: Prof. M. Salih Ergan, Öğr. Gör. Ahmet Şahin Ak) İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kantemiroğlu, D. (1976–1977). Kitab-ı İlmü'l Mûsikî Ala Vechi'l- Hurûfat, (Tıpkıbasım- Transkripsiyon- Tercüme: Yalçın Tura) İstanbul: Tura Yayınları.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kaygusuz, N. (2006). Muallim İsmail Hakkın Bey ve Mûsıkî Tekamül Dersleri. İstanbul: İTÜ Vakfı Yayınları.
• Kınık, M. (2007). “Kayseri Türkülerinin Müziksel Tahlili”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Konuk, H. A. (2007). Fihrist-i Makamat (Yayına Hazırlayan: M Kemal Karaosmanoğlu). İstanbul: Nota Yayıncılık
• Levendoğlu, O. (2002). “13. Yüzyıldan Günümüze Kadar Varlığını Sürdüren Makamlar ve Değişim Çizgileri”. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Merriam, A. P. (1964). The Antropology of Music, Evanston, IL: North western University Pres.
• Nettl, B. (2000). “Halk Müziği ve İlkel Müzikte Birleştirici Etkenler”. Ve Müzik, Hacettepe Üniversitesi Devlet Konservatuarı Araştırma ve Yorum Dergisi. Yıl 2000, Sayı 6. Ankara: Yurt Renkleri Yayınevi. 37–42
• Özbek, M.(1998). Türk Halk Müziği El Kitabı Terimler Sözlüğü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları: 171
• Özkan, İ. H. (2006). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri – Kudüm Velveleleri. Ankara: Ötüken Neşriyat.
• Tura, Y. (1988). Türk Mûsıkîsinin Mes'eleleri. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Tanrıkorur, C. (1998). Türk Müzik Kimliği. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Şenel, Ü. (2009). Nevşehir Türkülerinin Melodik Yapı Bakımından Analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Yekta, R. (1986). Türk Musikisi. (Çeviren: Orhan Nasuhioğlu). Pan Yayıncılık, İstanbul.
• Yener, S. (2001). “Türk Halk Müziğinde Diziler ve İsimlendirilmesi”. Müzikte 2000 Sempozyumu Bildirileri, (Ed. Gökten Ay) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları s. 67–76.