Türkiye’de Belediyelerin Gelir Yapısı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri / Revenue Structure of Municipalities in Turkey: Problems and Solution Proposals

Yıl 2016, Cilt: 13 Sayı: 33, 276 - 297, 14.04.2016

Ülkü Arıkboğa

Öz

Özet

Yerel hizmetlerin sunumunda önemli bir role sahip olan belediyelerin üstlendikleri hizmetleri etkin bir şekilde yerine getirebilmeleri için mali açıdan güçlü bir yapıya sahip olmaları gerekmektedir. Bu noktada, belediyelere görevleriyle orantılı yeterli gelir kaynaklarının sağlanması ve gelir yapılanmasının belediyelerin mali özerkliğini ve esnekliğini sağlayacak bir şekilde düzenlenmesi iki önemli boyut olarak ortaya çıkmaktadır. Makale kapsamında, Türkiye’de belediyelerin mevcut gelir yapıları ve bu yapıdan kaynaklanan sorunları incelenerek, etkin bir belediye yönetimi için belediyelerin gelir yapılarının iyileştirilmesine ve mali açıdan özerk bir yapıya kavuşturulmalarına ilişkin öneriler geliştirilmeye çalışılmıştır. Makalede yerel yönetimlere gelir kaynağı sağlanması konusunda benimsenen yöntemler, ilkeler ve Türkiye’de belediyelerin gelir yapısına ilişkin gerçekleştirilen analizlerde literatür ve mevzuat taramasından yararlanılmıştır. Ayrıca, Muhasebat Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan belediyelerin gelir gerçekleşme rakamlarından yararlanılarak 2008-2014 yıllarını kapsayan dönem için belediye gelirleri analiz edilmiştir. Belediye gelirleri, öz gelirler ve transferler şeklinde sınıflandırılarak Türkiye’deki büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri, ilçe ve belde belediyeleri için gelir yapısının bileşimi ayrı ayrı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:  Belediye Gelirleri, Öz Gelir, Transferler, Mali Özerklik

  

Abstract

Municipalities have crucial roles in delivery of local services and in order to perform the role they take in efficiently, municipalities need to have strong financial structures. At this point; providing sufficient revenue sources balanced with service delivery responsibilities  of municipalities and formulazing revenue structure to provide fiscal autonomy and elasticity of municipalities, occur as two important dimensions. In the context of this article, suggestions are offered to improve revenue structures of municipalities to reach effective municipal administration and fiscal autonomy, by analyzing the present structures of municipal revenues in Turkey and the problems caused by this structure. In the article,  literature, laws and regulations have reviewed for analyses on the methods and principles adopted on providing revenue sources to the local governments and revenue structures of municipalities in Turkey. Municipal revenues including the years 2008 and 2014 also analysed by using the data of municipalities financial statistics published by Directorate General of Public Accounts. Componants of revenue structures examined seperately for metropolitan municipalities, provincial municipalities, district and town municipalities, under the categorization of municipal revenues, as own revenues and transfers.

Key Words: Municipal Revenues, Own Resources, Transfers, Fiscal Autonomy

 

 

Anahtar Kelimeler

Belediye Gelirleri, Öz Gelir, Transferler, Mali Özerklik

Kaynakça

• Kaynakça
• Ahmad, E. & Craig. J. (1997). Intergovernmental transfers (Ed.: T. Minassian). Fiscal federalism in theory and practice. Washington D.C.: International Monetary Fund, s.73-107.
• Ahmad, E. (1997). Intergovernmental transfers, an international perspective. (Ed.: A. Ethisham). Financing decentralized expenditures: An international comparison of grants. Cheltenham: Edward Elgar. s.1-17.
• Akdemir, T. (2014). Yerel vergi yönetimi: Ülke uygulamalarına yönelik bir analiz. (Ed.: M. Sakal, A. Kesik ve T. Akdemir). Mali yerinden yönetim: Teori, kavramsal açıklamalar ve Türkiye’ye ilişkin değerlendirmeler. Ankara: Nobel Yayıncılık. s, 85-144.
• Arıkboğa, Ü. (2004). Yönetimler arası mali ilişkiler. İstanbul: Yaylacık Matbaası.
• Arıkboğa, Ü. (2008). Yerel yönetimlerin gelir kaynakları. (Der.: Recep Bozlağan ve Yüksel Demirkaya). Türkiye’de yerel yönetimler. İstanbul: Nobel Yayıncılık, s. 251-286.
• Arıkboğa, Ü. (2015). Türkiye’de Yerel Vergi Yönetimi. Maliye Dergisi. Sayı 168, s.1-19.
• Bailey, S. J. (1999). Local government economics principles and practice. London: Macmillan.
• Başbakanlık (2005). Türkiye’de yönetimler arası mali ilişkiler: sorunlar ve çözüm önerileri. Ankara: T.C. Başbakanlık.
• CDLR (Steering Committee on Local and Regional Authorities) (1997). Local finance in Europe. Strasbourg Cedex: Council of Europe.
• CDLR (Steering Committee on Local and Regional Authorities) (1998). Limitations of local taxation, financial equalisation and methods for calculating general grants. Strasbourg Cedex: Council of Europe.
• Güner, A. (2005). Mali özerklik çerçevesinde yerel yönetimlerin gelirleri üzerine bir değerlendirme. Türkiye’de yeniden mali yapılanma, 20. Maliye Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Pamukkale: Pamukkale Üniversitesi İİBF Yayını.
• Güner, A. (2006). Yönetimler arası gelir bölüşümü: Temel ilke ve uygulamalar. (Der.: A. Güner ve S. Yılmaz). Mali yerelleşme: teori ve uygulama üzerine yazılar. İstanbul: Güncel Yayıncılık, s.61-82.
• Güner, A. ve Yılmaz, S. (2006). Belediye Gelirlerinin Esneklik Analizi. (Der.: A. Güner ve S. Yılmaz). Mali Yerelleşme: teori ve uygulama üzerine yazılar. İstanbul: Güncel Yayıncılık. s.83-92.
• https://portal.muhasebat.gov.tr
• Minassian, T.& Craig, J. (1997). Control of subnational government borrowing. (Ed.: T. Minassian). Fiscal federalism in theory and practice. Washington: International Monetary Fund, s.156-172.
• Oates, W. E. (1991). Fiscal federalism: an overview, (Ed.: Remy Prud’homme). Public finance with several levels of government. The Hague: Foundation Journal of Public Finance, s. 1-21.
• Sakal, M. ve Demirhan, H. (2014). Yönetimler arası transferlerin yatay ve dikey dengesizlikleri gidermedeki etkinliği. (Ed.: M. Sakal, A. Kesik ve T. Akdemir). Mali yerinden yönetim: teori, kavramsal açıklamalar ve Türkiye’ye ilişkin değerlendirmeler. Ankara: Nobel Yayıncılık, s.237-246.
• Shah, A. (1997). The reform of intergovernmental fiscal relations in developing and emerging market economies. Washington: The World Bank.
• Tekeli, R. (2014). Yönetimler arası mali yardımlar (transferler) teorisi: mali yardım türleri ve etkileri. (Ed.: M. Sakal, A. Kesik ve T. Akdemir). Mali yerinden yönetim: teori, kavramsal açıklamalar ve Türkiye’ye ilişkin değerlendirmeler. Ankara: Nobel Yayıncılık, s.201-236.
• Ulusoy, A. ve Akdemir, T. (2009). Yerel yönetimler ve mali özerklik: Türkiye ve OECD ülkelerinin karşılaştırmalı analizi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 12 (21). s.259-287.
• Yakar, S. ve Gündüz, İ. O. (2014). Türkiye’de belediyelerin vergilendirme yetkisi: “var” mı “yok” mu işte bütün mesele bu. Sayıştay Dergisi. Sayı 92, s.117-141.
• Yılmaz, S. ve Beriş, Y. (2006). Yönetimler arası mali transferler: teorik çerçeve ve Türkiye uygulaması. (Der.: A. Güner ve S. Yılmaz). Mali yerelleşme: teori ve uygulama üzerine yazılar. İstanbul: Güncel Yayıncılık. s.95-119.
• Yılmaz, H., Emil, F. ve Kerimoğlu, B. (2012). Yerel yönetimler maliyesi. Mali Hizmetler Derneği Yayını. Ankara.