Türk Siyasal Hayatında Devlet ve Hikmet-i Hükümet Geleneği / The State and Raison D’etat Tradition in Turkish Political Life

Yıl 2016, Cilt: 13 Sayı: 34, 0 - 0, 29.06.2016

Yavuz Çilliler

Öz

Geçmişten günümüze kadar meşru temellerini yeniden üreterek varlığını devam ettiren “Devlet” olgusu, egemen olduğu toplumun tahayyülünde edindiği yer ve onunla ilişkisi bağlamında değişen oranlarda toplumsal hayata etki etmektedir. Türk Siyasal Hayatında toplumsal varoluş ile eşdeğer görülen devlet ise diğer toplumlardaki muadillerine göre ayrıcalıklı bir konuma sahiptir. Devlet-toplum ilişkisinde; devletin bireyleri, toplumsal formasyonları -aile, aşiret, etnisite, millet…- ve kültürel inşaları -din, inanç…- önem açısından öncelediği hikmet-i hükümet geleneği, bugüne aktarılan siyasi ve aynı zamanda da toplumsal bir birikimdir.

Bu çalışmanın amacı; günümüze kadar farklı taşıyıcı entelijensiyalar tekelinde fonksiyonel olan “hikmet-i hükümet” geleneğinin, Türk Siyasal Hayatındaki kökenlerini, takip ettiği paterni ve mevcut yerini açıklamaktır. Devlet-toplum ilişkisi çerçevesinde yapılan inceleme sonucunda; hikmet-i hükümet geleneğinin ilk Türk devletlerinden itibaren varlığını devam ettirdiği, Cumhuriyet’in kuruluşu ile birlikte geçici bir tedbir kapsamında benimsenmesine rağmen direnç gösterdiği ve konum değiştirmek suretiyle Türk Siyasal Hayatına yön veren bir süreklilik haline geldiği değerlendirilmiştir.

Kaynakça

• Ağaoğulları, M. A. (1989). Kent devletinden imparatorluğa. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Ağaoğulları, M. A. (1991). İmparatorluktan tanrı devletine. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Ağaoğulları, M. A. (1991). Tanrı devletinden kral devlete. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Ağaoğulları, M. A. (2006). Ulus devlet ve halkın egemenliği. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Akşin, S. ve diğerleri (2005). Türk tarihi 1: osmanlı devletine kadar türkler. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Aliefendioğlu, Y. (2001). Hukuk, hukukun üstünlüğü, hukuk devleti. Ankara Barosu Dergisi, no.:2, s.29-68.
• Anadol, C., Abbasova, F. (2002). Türk kültür ve medeniyeti. 2.Baskı, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Avcıoğlu, D. (1978). Türklerin tarihi: ikinci kitap. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Barkan, Ö.L. (1945). Osmanlı imparatorluğu teşkilat ve müesseselerinin şer’iliği meselesi. İstanbul Üniversitesi Huk.Fak. Mecmuası, c.11, s.3-4, aktaran Ortaylı, İ. (2014). Osmanlı devletinde laiklik hareketleri üzerine, türk siyasal hayatı: türkiye’de politik değişim ve modernleşme. (edi. Ersin Kalaycıoğlu, Ali Yaşar Sarıbay), 5.Basım, Ankara: Sentez Yayıncılık. s.175-188.
• Berkes, N. (2014). Türkiye’de çağdaşlaşma olgusu, türk siyasal hayatı: türkiye’de politik değişim ve modernleşme. (edi. Ersin Kalaycıoğlu, Ali Yaşar Sarıbay), 5.Basım, Ankara: Sentez Yayıncılık. s.149-173.
• Durgun, Ş. (2010). Modern devlet olmanın zorunlu koşulu ulus devlet midir?, modernleşme ve siyaset. (edi. Şenol Durgun), Ankara: Binyıl Yayıncılık.
• Durgun, Ş. (2014). Türk yönetim kültüründe devlet anlayışı, ulus inşası ve milliyetçilik. edi. Şenol Durgun, Ankara: Binyıl Yayıncılık.
• Eflatun, (2010). Devlet. İstanbul: Karanfil Yayınları.
• Enriquez, E. (2004). Sürüden devlete: toplumsal bağ üzerine psikanalitik deneme. (çev. Nilgün Tutal), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gökçe, B. (2007). Türkiye’nin toplumsal yapısı ve toplumsal kurumları. 3. Baskı, Ankara: Savaş Yayınları.
• Görmez, K. (2009). Devletin genel teorisi. 2.Baskı, Bursa: Ekin Basım Yayın.
• Heper, M. (2006). Türkiye’de devlet geleneği. Ankara: Doğu Batı Yayıncılık.
• Heper, M. (2011). Türk siyasal hayatı; tarihsel, kuramsal ve karşılaştırmalı açıdan. (çev. Kadriye Göksel), İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Heper, M. (2014). Atatürk’te devlet düşüncesi, türk siyasal hayatı: türkiye’de politik değişim ve modernleşme. (edi. Ersin Kalaycıoğlu, Ali Yaşar Sarıbay), 5.Basım, Ankara: Sentez Yayıncılık. s.245-275.
• Hocaoğlu, D. (1997). Düşük şiddetli devrim. Doğu Batı Dergisi, c.1, s.1, s.73-88.
• Kafesoğlu, İ. (2011). Türk milli kültürü. 33.Basım, Ankara: Ötüken Neşriyat.
• Karakaş, S. (2002). İlk ve orta zamanlarda türklerde devlet: devlet, ülke ve millet fikri, türkler. (edi. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), 5.cilt, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Karpat, K. H. (2010). İslamın siyasallaşması. 4.Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Karpat, K. H. (2014). Türk siyasi tarihi: siyasal sistemin evrimi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kazancıgil, A. (2014). Türkiye’de modern devletin oluşumu ve kemalizm, türk siyasal hayatı: türkiye’de politik değişim ve modernleşme. (edi. Ersin Kalaycıoğlu, Ali Yaşar Sarıbay), 5.Basım, Ankara: Sentez Yayıncılık. s.191-212.
• Kılıçbay, M. A. (1997). Devletin yeniden yapılanması. Doğu Batı Dergisi, c.1, s.1 , s.17-22.
• Kongar, E. (1998). 21. yüzyılda türkiye. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Lewis, B. (2009). Modern türkiye’nin doğuşu. 3.Baskı, (çev.Boğaç Babür Turna), Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Mahçupyan, E. (1997). Devlet, liberalizm ve kapitalizm. Doğu Batı, c.1, s.1, s.23-30.
• Mardin, Ş. (1991). Türk modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Okandan, R. G. (1959). Umumi amme hukuku dersleri. 2.Basım, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1997). Devlet’e nasıl bakmalı. Doğu Batı, c.1, s.1, s.11-16.
• Oxford Dictionary, http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/ raison-d'%C3% A9tat, (Erişim tarihi 09.07.2015)
• Özdemir, M. N. (2015). Devlet notları. Düşünce Dergisi, sayı:3
• Sancar, M. (2004). “Devlet aklı” kıskacında hukuk devleti. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Tahir, K. (2009). Devlet ana. 7.Baskı, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Turan, İ. (2012). Türk bürokrasisinde süreklilik ve değişim: kemalist dönem ve sonrası, türkiye’de kamu yönetimi. (der.Burhan Aykaç, Şenol Durgun, Hüseyin Yayman), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. s.139-164.
• Türkiye Diyanet Vakfı (1994). Devlet. İslam Ansiklopedisi, cilt 9, İstanbul.
• Türköne, M. (1997). Derin devlet. Doğu Batı Dergisi, c.1, s.1, s.45-54.