Evaluating contract potato farming system from the perspective of producers: A case study of the Tomarza district

Yıl 2024, , 397 - 408, 12.08.2024

Merve Ayyıldız , Zehra Meliha Tengiz , Adnan Çiçek

https://doi.org/10.37908/mkutbd.1429618

Öz

Ensuring potato supply security amidst significant world and Turkish demand growth is crucial. The contract farming model emerges as a potent tool in agriculture within this context. Its dissemination, development, and enhancement are pivotal for sustainable agriculture and agro-based industries. In this study, the current situation was revealed using data obtained in 2023 through face-to-face surveys with producers engaged in contract potato cultivation in Tomarza district of Kayseri province. Findings indicate producers have an average of 5.8 years of experience in potato cultivation and 2.9 years in contract potato farming. Approximately 48.8% of enterprise land, is dedicated to potato cultivation, with 114.5 decares under contract farming. Concerns arise as 57.3% of producers make agreements with a single company, potentially leading to a regional monopoly. It was found that enterprises plan to reduce their contracted cultivation areas next year. Based on the data obtained, it can be said that contract farming is common in the region, but due to price and wastage reasons, producers may turn to non-contract production. At this point, it is thought that including provisions for price determination in legal legislation to balance the interests of producers and companies will contribute to the dissemination and sustainability of contract production.

Anahtar Kelimeler

Contract manufacturing, Potato cultivation, Sustainable agriculture

Sözleşmeli patates yetiştiriciliği sisteminin üreticiler açısından değerlendirilmesi: Tomarza ilçesi örneği

Öz

Dünyada ve Türkiye’de patatese yönelik ciddi talep artışı karşısında arz güvencesinin sağlanması önem arz etmektedir. Bu noktada tarımda sözleşmeli üretim modeli etkili araçlardan biri olarak öne çıkmaktadır. Sözleşmeli üretim modelinin yaygınlaşması, geliştirilmesi ve iyileştirilmesi sürdürülebilir tarım ve tarıma dayalı sanayi açısından önemlidir. Bu çalışmada Kayseri ili Tomarza ilçesinde sözleşmeli patates yetiştiriciliği yapan üreticilerden yüz yüze anket yoluyla 2023 yılında elde edilen veriler ışığında mevcut durum ortaya konulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre, üreticilerin patates yetiştiriciliğindeki tecrübesi ortalama 5.8 yıl, sözleşmeli patates yetiştiriciliğinde 2.9 yıl olduğu belirlenmiştir. İşletmelerin ortalama 286.1 da olan arazi varlığının %48.8’inin patates ekimine ayrıldığı ve 114.5 da alanda sözleşmeli ekim yapıldığı tespit edilmiştir. Bölgedeki üreticilerin %57’sinin tek ve aynı firmayla anlaşma yapıyor olması bölgede tekelcilik sorununu işaret etmektedir. Gelecek yıl işletmelerin sözleşmeli alanlarını azaltacakları belirlenmiştir. Büyük ölçekli işletmelerde bu oran daha yüksek iken girdi temini, sermaye yetersizliği gibi faktörlerden dolayı küçük işletmelerde daha az olacağı gözlenmiştir. Sonuç olarak bölgede sözleşmeli tarımın yaygın olduğu fakat fiyat ve fire nedenlerinden dolayı üreticilerin sözleşme harici üretime yöneleceği söylenebilir. Bu noktada üretici ve firma menfaatini dengeleyecek yasal mevzuatta fiyat belirlemeye yönelik hükümlere yer verilmesinin sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılmasına ve sürdürülebilirliğine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sözleşmeli üretim, Patates yetiştiriciliği, Sürdürülebilir tarım

Etik Beyan

Bu çalışma için etik onay ve izin Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu’ndan alınmıştır. Karar numarası 07/ 25 ve tarihi 18.10.2023’dir.

Kaynakça

• Adalı, Z. (2022). Sözleşmeli tarımsal üretim: Yenişehir ilçesi’nde bir araştırma. [Master’s thesis, Bursa Uludağ Üniversitesi]. https://acikerisim.uludag.edu.tr/handle/11452/29883
• Arıoğlu, H., Çalışkan, M.E., & Onaran, H. (2006). Türkiye’de patates üretimi, sorunları ve çözüm önerileri. IV. Ulusal Patates Kongresi, Niğde-Türkiye, 1-10.
• Bıtrak, O.O. (2023). Türkiye’de patates üretim kararının belirleyicileri: Ardl sınır testi yaklaşımı. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 198-211. https://doi.org/10.55050/sarad.1270733
• Çarpar, H., & Sertkaya, G. (2016). Hatay ili patates üretiminde önemli bazı viral sorunların belirlenmesi. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5, 135-143.
• Çiçek, A., & Erkan, O. (1996). Tarım ekonomisinde araştırma ve örnekleme yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:12. Ders Notları Serisi No:6, Tokat.
• Dağdemir, V., & Birinci, A. (1999). Türkiye’de patates pazarlaması ve fiyat dalgalanmalarının üretim üzerine etkisi. II. Ulusal Patates Kongresi, Erzurum-Türkiye, 42.
• Demirtaş, N., & Tosun, D. (2005). Türkiye'de tarımın sanayi ile entegrasyonu, ortaya çıkan sorunlar ve çözüm önerileri. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2 (2), 27-34. F ood and Agriculture Organization [FAO]. (2021). Agricultural production statistics 2000-2021. https://www.fao.org/3/cc3751en/cc3751en.pdf
• Food and Agriculture Organization [FAO]. (2023, 10 Aralık). Dünya patates üretim miktarları. https://www.fao.org/faostat/en/#data
• Kadakoğlu, B., & Karlı, B. (2021). Türkiye’de patates üretimi, ihracatı ve destekleme politikalarının değerlendirilmesi. Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16 (1), 7-16.
• Kadakoğlu, B., & Karlı, B. (2022). Afyonkarahisar ilinde patates üretiminin ekonomik analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 25 (3), 581-588. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.947387
• Kara, A., Kaya, C., Dizikısa, T., Pehluvan, M., Kadıoğlu, S., & Taçoğlu, M. (2006). Kuzeydoğu Anadolu’da patates üretimi ve sorunları. IV. Ulusal Patates Kongresi, Niğde-Türkiye, 285-291.
• Khan, M.F., Nakano, Y., & Kurosaki, T. (2019). Impact of contract farming on land productivity and income of maize and potato growers in Pakistan. Food Policy, 85, 28-39.
• Özçelik, A., Turan, A., & Tanrıvermiş, H. (1999). Türkiye’de Tarımın Pazara Entegrasyonunda Sözleşmeli Tarım ve Bu Modelin Sürdürülebilir Kaynak Kullanımı ile Üretici Geliri Üzerine Etkileri. Proje Raporu 1999-2. Tepge. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/Yay%C4%B1n%20Ar%C5%9Fivi/1997-2005%20Yay%C4%B1n%20Ar%C5%9Fivi/Yay%C4%B1nNo14.pdf
• Özdemir, P., & Malayoğlu, H.B. (2017). Patates işleme endüstrisi yan ürünleri ve hayvan beslemede değerlendirilmesi. Turkish Journal of Agriculture-Food Science And Technology, 5 (1), 93-97. https://doi.org/10.24925/turjaf.v5i1.93-97.955
• Öztürk, E., & Polat, T. (2017). Tohumluk patates yetiştiriciliği ve önemi. Alinteri Journal of Agriculture Science, 32 (1), 99-104. https://doi.org/10.28955/alinterizbd.285638
• Pakdemirli, B. (2020). Sözleşmeli tarımsal üretim: DİTAP modeli. Tarım Ekonomisi Dergisi, 26 (1), 81-88. https://doi.org/10.24181/tarekoder.749096
• Ranjan Panigrahy, S., & Kalamkar, S.S. (2023). Potato contract farming: prospects and challenges in Gujarat, India. Potato Research, 1-15. https://doi.org/10.1007/s11540-023-09643-7
• Rehber, E. (1998). Sözleşmeli tarım üzerine bir değerlendirme. Tarım Ekonomisi Dergisi, 3 (1 ve 2), 23-37.
• Resmigazete [RG]. (2023, 12 Kasım). Sözleşmeli üretimin usul ve esasları hakkında yönetmelik (Sayı: 32310). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/09/20230915-19.htm
• Singh, A., & Thakur, S. (2021). Contract farming: Opportunities & Challenges. Elementary Education Online, 2021, 20 (1), 1947-1952. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2021.01.210
• Şahin, K. (2003). Ahlat ilçesinde patatesin pazarlama yapısı üzerine bir araştırma. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 13 (2), 119-125.
• Şengül, Ö.Ü.Z., Saner, G., & Adanacıoğlu, H. (2022). Arıcılıkta risk yönetim stratejisi olarak sözleşmeli üretim. XVIII. IBANESS İktisat, İşletme ve Yönetim Bilimleri Kongreler Serisi – Ohrid / Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, 649-657.
• Taşçıoğlu, Y., & Sayın, C. (2005). Türkiye’de kesme çiçek üretim ve ihracat yapısı. Akdeniz University Journal of the Faculty of Agriculture, 18 (3), 343-354.
• Teoman, Ö., & Tartıcı, N. (2012). Türkiye tarımında sözleşmeli üreticilik-kapitalist dönüşümde bir halka olabilir mi?. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30 (2), 163-184.
• Tunçtürk, M., Şahin, K., & Eryiğit, T. (2007). Van ili Erciş ilçesinde patates yetiştiriciliğinin durumu üzerine bir araştırma. Selçuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 21 (42), 49-54.
• Turhan, Ş., & Adalı, Z. (2021). Contract farming in Turkey. II. Internatıonal Hazar Scientific Researches Conference, Baku- Azerbaijan, 592-599.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2022, 05 Kasım). Tomarza ilçesi patate ekili alanlar. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr
• Ulukan, U. (2009). Türkiye tarımında yapısal dönüşüm ve sözleşmeli çiftçilik: Bursa örneği. [Doctoral dissertation, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=PalVcHJ1yHOqfbRAd0Z0iA&no=5gnPNijGBi-3QXApA_e1fg