Doğu Karadeniz Bölgesinde Doğal Olarak Yetişen Salvia forskahlei L. ve Salvia glutinosa L. Türlerinin Uçucu Yağ Oranları ve Uçucu Yağ Bileşenlerinin Belirlenmesi

Yıl 2017, Cilt: 22 Sayı: 1, 40 - 47, 30.06.2017

Filiz Ayanoğlu , Gözde Mutlu Nadire Pelin Bahadırlı

Öz

Bu çalışma, Doğu Karadeniz
Bölgesinde (Rize, Trabzon ve Artvin) yetişen adaçayı türlerinden Salvia glutinosa L. ve Salvia forskahlei L. türlerinin farklı
lokasyonlardan temin edilen bitki örneklerinin kuru herba, kuru yaprak, uçucu
yağ oranları ve uçucu yağ bileşenlerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.

Çalışmada S. glutinosa türünde en yüksek uçucu yağ oranı % 0.061 ile Şenyuva
köyü (Rize) lokasyonundan alınan örneklerde belirlenirken, S. forskahlei türünde en yüksek uçucu yağ oranı % 0.066 ile
Boğaziçi köyü (Rize) lokasyonundan alınan örneklerde belirlenmiştir. Her iki
türde de uçucu yağ temel bileşenleri Caryophyllene oxide ve Germacrene–D olarak
belirlenmiştir. En yüksek Caryophyllene oxide oranı % 22.91 ve Germacren-D
oranı % 20.61 ile Sümela (Trabzon) lokasyonundan toplanan S. glutinosa L. bikilerinden elde edilmiştir. Salvia forskahlei L. türünde ise Caryophyllene oxide içeriği
açısından en yüksek olan bitkiler Boğaziçi köyü (Rize) lokasyonundan % 46.5 ile
elde edilirken, Germacrene–D içeriği en yüksek olan bitkiler % 22.73 ile Sümela
(Trabzon) lokasyonundan ve % 21.97 ile Hemşin (Rize) lokasyonundan elde
edilmiştir. Çalışmada en yüksek kuru herba oranı % 31.09 ile Sümela (Trabzon)
lokasyonunda yetişen Salvia forskahlei
L. türünde elde edilmiştir. Kuru yaprak oranı ise % 60.00 ile Murgul (Artvin)
lokasyonundan toplanan Salvia glutinosa
L. bitkilerinden elde edilmiştir. Çalışmada elde edilen bulgulara göre Salvia glutinosa L. ve Salvia forskahlei L. türleri çok az miktarda
uçucu yağ içerdiklerinden dolayı bitkilerin uçucu yağ bitkisi olarak
değerlendirilmesi uygun görülmemektedir.

Anahtar Kelimeler

Adaçayı, Salvia spp., uçucu yağ oranı, uçucu yağ bileşenleri

Kaynakça

• Anonim, 2005a. Tübitak - Türkiye Taksonomik Tür Veritabanı. Web sitesi: http://bioces. tubitak.gov.tr/ Erişim tarihi: 10.5.2005
• Anonim, 2005b. Tübitak - Türkiye Bitkileri Veri Servisi. Web sitesi: http://www.tubitak. gov.tr/tubives/ Erişim tarihi: 10.5.2005
• Ayanoğlu F, Kaya DA, Mert A, Uygur V, 2012. Hatay yöresinde doğal olarak yetişen adaçayı (Salvia spp.) türlerinin kültüre alınması, verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Proje Sonuç Raporu (TÜBİTAK-109O161). 151s.
• Ayanoğlu F, Kaya DA, Mert A, Başkaya Ş, 2013. Bazı doğal adaçayı (Salvia spp.) türlerinin tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye 10. Tarla Bitkileri Kongresi Konya, 848-855 s.
• Baytop T, 1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi. Nobel Tıp Kitabevleri. İstanbul.
• Ceylan A, 1987. Tıbbi Bitkiler II (Uçucu yağ içerenler). E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No 481, 188, İzmir.
• Davis PH, Tan K ve Mill RR, 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (suppl. 1). Vol. 10. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Doğan M, Pehlivan S, Akaydın G, Bağcı E, Uysal İ, Doğan HM, 2008. Türkiye’de yayılış gösteren Salvia L. (Labiatae) cinsinin taksonomik revizyonu. TÜBİTAK, Proje No: 104 T 450. Ankara, 318s.
• Ekim T, Koyuncu M, Vural M, Duman H, Aytaç Z, Adıgüzel N, 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler), TTKD-Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Barışcan Ofset, Ankara, ISBN:975-93611-0-8.
• Erik S, Tarıkahya B, 2004. Türkiye Florası Üzerine. Kebikeç, 17: 139-163.
• Güner A, Özhatay N, Ekim T., Başer KHC, 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Suppl. 2), Vol. 11, Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Gürbüz B, 2002. Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanımı ve Değerlendirilmesi. A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Lisans Üstü Ders Notları, Ankara.
• İpek A, 2005. Türkiye Florasında Nadir Bulunan Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Araştırılması. Doktora semineri. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı.
• İpek A, Gürbüz B, Bingol U, Geven F, Uyanik M, Akgul G, Rezaeieh KAP ve Cosge Senkal B, 2014. Comparison of essential oil components of Salvia forskahlei L. collected from nature and cultivated. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 17(5): 1012-1016.
• Kaya A, Demirci B ve Başer KHC, 2003. Glandular trichomes and essential oils of Salvia glutinosa L.. South African Journal of Botany, 69(3): 422-427.
• Nakipoğlu M, 1993. Türkiye’nin Salvia L. Türleri Üzerinde Karyolojik Araştırmalar. I. Türk Botanik Dergisi, Cilt 17(1):21-258, Ankara
• Özgüven M, Sekin S, Gürbüz B, Şekeroğlu N, Ayanoğlu F, Ekren S, 2005. Tütün, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Üretimi ve Ticareti. VI. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi 3-7 Ocak 2005. Ankara.
• Özhatay N, M Koyuncu, S Atay ve A Byfield, 1997. Türkiye’nin Doğal Tıbbi Bitkilerinin Ticareti Hakkında Bir Çalışma. Doğal Hayatı Koruma Derneği Yayınları, İstanbul.
• Özhatay N, Kültür Ş, 2006. Check-list of additional taxa to the Supplement Flora of Turkey III. Turk J Bot 30: 281-316.
• Özhatay N, Kültür Ş, Aslan S, 2009. Check-list of additional taxa to the Supplement Flora of Turkey IV. Turk J Bot 33: 191-226.
• Pitarokili D, Tzakou O, Loukis A, 2006. Essential oil composition of Salvia verticillata, S. verbenaca, S. glutinosa and S. candidissima growing wild in Greece. Flavour Fragr. J. 21:670-673.
• Seçmen Ö, Gemici Y, Görk G, Bekat L ve Leblebici E, 2000. Tohumlu Bitkiler Sistematiği. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi No: 116. İzmir.
• Standley P, Williams L, 1973. Labiatae, Fieldiana Bot. 24: 237-317.
• Tepe B, Dönmez E, Ünlü M, Candan F, Daferera D, Ünlü GV, Polissiou M, Sökmen A, 2004. Antimicrobial and antioxidative activities of the essential oil and methanol extracts of Salvia cryptantha (Montbret et Aucher ex Bent.) and Salvia multicaulis (Vahl). Food Chemistry 84: 519-525.