Kent, Kimlik ve Sanat: Anafartalar Çarşısı ve Kamusal Sanat Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2 - Yaratıcı Endüstriler ve Yaratıcı Emek, 383 - 415, 15.12.2018

Özge Güven Akdoğan

https://doi.org/10.17572/mj2018.2.383415

Cited By: 1

Öz

Son yıllarda kentsel dönüşümün yaygın olarak gerçekleştiği Ankara’da Ulus Tarihi Kent Projesi kapsamında yıkılması planlanan yerlerden biri de Anafartalar Çarşısı’dır. Bu makalede, Ulus Meydanı’nın tarihsel dönüşümü ve Anafartalar Çarşısı incelenmektedir. Ankara’da siyasal kamusallığın yerini ticari bir kamusallığın almasının istendiği bir dönemin ürünü olan çarşı, dönemin önde gelen sanatçılarına ait olan birçok kamusal sanat eserini barındırmaktadır. Bu anlamda çarşı, 1960’larda ortaya çıkan ve şehir mekânlarını sanatı her sınıftan bireyin etkileşimine sunacak şekilde etkin kılmayı amaçlayan kamusal sanat akımının etkisini içeren bir anlayışla tasarlanmıştır. Çarşı’da seramik sanatının Türkiye’deki öncü isimlerinin eserleri yer almaktadır. Bu çerçevede özellikle orta ve dar gelirli bireylerin ticaret alanı olarak kurgulanan Anafartalar Çarşısı’nın yıkılması, orta ve dar gelirlilerin ulaşabileceği nadir kamusal sanat alanlarından birinin ortadan kalkmasına neden olacaktır. Çalışmada kentsel dönüşümün bu anlamda kentsel hafızayı ve kamusal sanatı da içeren bütüncül bir yaklaşımla planlanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anafartalar Çarşısı, kent, kamusal sanat, kentsel dönüşüm

City, Identity and Art: An Investigation on the Anafartalar Bazaar and the Public Art

Öz

Anafartalar Bazaar is one of the buildings which will be demolished within the scope of the Ulus Historical City Project in Ankara as a part of the widespread urban transformation projects in recent years. This article examines primarily the historical transformation of the publicness of the Ulus region and the Anafartalar Bazaar. The bazaar is the product of a period in Ankara when commercial publicness is desired to take the place of political publicness. It is the home for many works of public art belonging to the leading artists of the time. In this sense, the bazaar was designed under the influence of the public art movement that emerged in the 1960s, aiming interaction with all classes of society. The bazaar hosts ceramic art works of the leading Turkish artists. The demolishment of the Anafartalar Bazaar, which is designed as a trade area for especially middle-income and low-income individuals in this framework, will cause one of the rare areas of public art to be abolished. In this sense, this study suggests the urban transformation projects to be planned with a inclusive approach taking into account the urban memory and the public art.

Anahtar Kelimeler

Anafartalar Bazaar, city, public art, urban transformation

Kaynakça

• Agnew, J. A., Mercer, J. ve Sopher, D. E. (2010). Introduction. John A. Agnew, John Mercer and David E. Sophe (Eds.) The city in cultural context (1-30). Boston: Routledge.
• Aktüre, S., (2001). 1830’dan 1930’a Ankara’da günlük yaşam. Y. Yavuz, (Der.), Tarih içinde Ankara II (s. 35-60). Ankara: ODTÜ, Ankaralılar Vakfı Yayınları.
• Altıntaş, O. ve Eliri, İ. (2012). Birey ve toplum ilişkisinde kent kültürü, kamusal alan ve onda şekillenen sanat olgusu, İdil, 1(5), 61-74.
• Ankara imar ve emlak işletme a. ş. Anafartalar çarşı sitesi teşrif projesi yarışması şartlaşma tasarısı (1963). Arkitekt, 3, 110-111.
• Ardahan, K. (2009). Sanat eğitimi ve kamusal sanat. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: G. Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Atakan, N. (2014). Doğan tekeli ile İMÇ üzerine röportaj. Erişim 18. 06.2018. https://vimeo.com/103901536
• Auge, M. (1997). Yer-olmayanlar. (T. Ilgaz, Çev.). İstanbul: Kesit.
• Ayata, S. (2005). Yeni orta sınıf ve uydu kent yaşamı. D. Kandiyoti ve A. Saktanber (Ed.), içinde, Kültür fragmanları: Türkiye'de gündelik hayat (s. 37-56). İstanbul: Metis.
• Barnard, M. (2010). Sanat, tasarım ve görsel kültür. (G. Korkmaz, Çev.). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Bayram, B. (2007). Kamusal mekân kalitesinin yükseltilmesinde yöntemler ve kamusal sanatın rolü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul. İTÜ Fen Bilimler Enstitüsü.
• Benjamin, W. (2002). XIX. yüzyıl’ın başkenti Paris. (A. Cemal, Çev.). Pasajlar (s. 87-107). İstanbul: YKY.
• Berman, M. (1994). Katı olan her şey buharlaşıyor. (Ü. Altuğ ve B. Peker, Çev.) İstanbul: İletişim.
• “Bilgilendirme: Ulus tarihi kent merkezi”. 13.01.2017. www.spo.org.tr. Erişim Tarihi 22.08.2018.
• Bookchin, M. (1999). Kentsiz kentleşme. (B. Özyalçın, Çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Boyacıoğlu, H. (16 Aralık 2014). Ankara Ulus’ta büyük takas. Hürriyet.
• Boyer, C. (1996). The city of collective memory. Its historical imagery and architectural entertaintments. Cambridge: MIT Press.
• Cantek, L. F. Ş. (2003). “Yaban”lar ve yerliler. Başkent olma sürecinde Ankara. İstanbul: İletişim.
• Cengizkan, A. (2002). Bedri Rahmi’nin Bilinmeyen Bir Mozayiği: Mimarlık ve Duvar Resmi. Modernin Saati. Ankara: Mimarlar Derneği ve Boyut Yayın.
• Cohen, J. L. (1996). Mies van der rohe. London: Spon.
• Dinçer, G. (2014). Ulus’tan Samanpazarı’na Anafartalar caddesinin öyküsü. İdealkent. 11, 36-60.
• Erman, T. (2016). ‘Mış gibi site’. Ankara’da bir TOKİ-gecekondu dönüşüm sitesi. İstanbul: İletişim.
• Ertemli, M. (2006). Türkiye’de sanatın kaderi; Anafartalar çarşısı. Artist, 66(4), 40-44.
• Foucault, M. (2002). Toplumu savunmak gerekir. (Ş. Aktaş, Çev). İstanbul: YKY.
• Giddens, A. (2012). Modernliğin sonuçları. (E. Kuşdil Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Gürbilek, N. (1992). Vitrinde yaşamak. İstanbul: Metis.
• Habermas, J. (2005). Kamusallığın yapısal dönüşümü. (T. Bora ve M. Sancar, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Hall, T., Robertson, I. (2001). “Public art and urban regeneration: advocacy, claims, and critical debates”, Landscape Research, 26(1), 5-26.
• Harvey, D. (2008). Umut mekânları. (Z. Gambetti, Çev). İstanbul: Metis.
• Hekimoğlu, M. (1951). Ressam kadınlarımızla bir konuşma. Hayat dergisi. https://deskgram.org/p/1671645844414564695_5761537828. Erişim. 25. 07. 2018.
• Helle, H. J. (1996). Kentlileşmiş insan. (Z. Aygen Çev.). Cogito. Kent ve kültürü, 8, 71-79.
• Hopkins, D. (2006). Dada ve gerçeküstücülük. (S. Kemal Angı, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Işın, E. (2009). Ankara: Kara kalpaklı kent. 1923-1938. İstanbul: İstanbul Araştırma Enstitüsü.
• sayılı kültür ve tabiat varlıklarını koruma kanunu. Erişim: 20.07.2018.
• http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR-43101/mevzuat.html
• Keleş, R. (2005). Kent ve kültür üzerine. Mülkiye Dergisi, 29(246), 9-18.
• Keyder, Ç. (2010). Küreselleşen İstanbul’da ekonomi. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
• Knight, C. K. (2008). Public art. Theory, practice and populism. Oxford: Blackwell Publishing.
• Kortan, E. (1996). Mimarlıkta rasyonalizm. Mimari akımlar (s. 54-63). İstanbul: Yem Yayın.
• Kulin, A. (1999). Füreya. İstanbul: Remzi.
• Kultermann, U. (1993). Architecture in the 20th century. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Kuran, A. (1958). MiesVan der rohe. Arkitekt, Sayı 293, 156-162.
• Lefebvre, H. (1998). Modern dünyada gündelik hayat. (I. Gürbüz, Çev.), İstanbul: Metis.
• Lynch, K. (2013). Kent imgesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Miles, M. (1997). Art, Space and the city: Public art and urban futures, Routledge: Londra ve New York.
• Nazım imar planı (2006). Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı.
• Oral, Z. (1975). Yirmi yılda elliye yakın sergi açan Füreya, seramiğin mimariden ayrılamayacağı kanısında. Milliyet sanat, 150, 10-12.
• Oral, Z. (1981). Füreya’nın otuz yıllık seramik serüveni. Milliyet sanat, 25, 32-35.
• Özbek, M. (2004). “Giriş: Kamusal alanın sınırları”, M. Özbek (Ed.), içinde, Kamusal alan (s. 19-90). İstanbul: Hil.
• Sargın, G. A. (2002). Kamu, kent ve politika. A. G. Sargın (der:). Ankara’nın kamusal yüzleri. İstanbul: İletişim.
• Sargın, G. A. (2012). Kurmaca başkentlerin imgesel inşası: Ankara’nın mekânsal siyasası üzerine kısa notlar. (F. Ş. Cantek, Haz). Cumhuriyetin ütopyası: Ankara. 147-172.
• Sennett, R. (1994). Palais-royal. WW Norton &Company.
• Sennett, R. (1999). Gözün vicdanı. Kentin tasarımı ve toplumsal yaşam. (S. Sertabiboğlu ve C. Kurultay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Sennett (2002a). Kamusal insanın çöküşü. (S. Durak ve A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Sennett, R. (2002b). Ten ve taş. Batı uygarlığında beden ve şehir. (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis.
• Sharp, J., 2007. The life and death of five spaces: public art and community regeneration in Glasgow, Cultural Geographies, 14(2), 274-292.
• Sheilk, S. “Anstelle der öffentlichkeit? Oder: die welt in franfmenten,” (“Kamusal
• Alanın Yerine Ne mi? Ya da, Parçalardan Oluşan Dünya”), Kritik der Kreativiat, yay. Haz. Gerald Raunig ve Ulf Wuggenig, Viyana,2005
• Simmel, George (1996). Metropol ve zihinsel yaşam. (B. Ö. Düzgören, Çev.). Cogito. Kent ve kültürü, 8, 81-89.
• Şahin, Ç. (2015). Türkiye’de kentsel dönüşüme dayalı inşaat odaklı ekonomi modeli ve toplumsal maliyeti: en temel insan hakları, sosyal haklar, çevre hakkı ve kent hakkı açısından eleştirel bir değerlendirme. Sosyoloji konferansları No 51: 51-81. DOI: 10.18368/IU/sk.09445.
• Tankut, G. (1993). Bir başkentin imarı: Ankara, 1929-1939. Altın Kitaplar.
• Tunçer, M. (2013). Ankara tarihi kent merkezi yenileme alanı koruma planı, niteliği ve iptaline ilişkin gerekçeler. Ankara araştırmaları dergisi, 1(2), 10-34.
• Tunçer, M. (2014). 20. yüzyıl başlarında tahtakale, karaoğlan çarşısı ve taşhan’dan ulus merkezi’ne dönüşüm. İdealkent. 11, 18-35.
• Yalım, İ. (2002). Toplumsal belleğin ulus meydanı üzerinden kurgulanma çabası. (G.A. Sargın (Der.), içinde, Ankara’nın kamusal yüzleri. Başkent üzerine mekân-politik tezler. (s. 157-214). İstanbul: İletişim.
• Yüksel, A. (2013). Erken cumhuriyet döneminde gündelik yaşamın mekânsal izdüşümleri: Ankara Anafartalar caddesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara.