Gökdelen’in Beton Duvarları Altında Modernist Mimari Ütopyanın Çöküşü

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1 - Popülizm ve Medya, 130 - 149, 15.06.2019

Sinem Şahin Yeşil

https://doi.org/10.17572//mj2019.1.130149

Öz

J. G. Ballard’ın 1975 tarihli Gökdelen adlı romanı, mimari ütopyalara yönelik önemli bir eleştirel eserdir. Bu çalışma, öncelikle gökdelen türü yapıların modernite ve modern yaşam içindeki yerini araştıracak, daha sonra da modernist hareketin ardında yatan estetik felsefeyi Le Corbusier rehberliğinde tanımlayacaktır. Ancak Le Corbusier’nin fikirleri, başta Henri Lefebvre, Theodor W. Adorno ve Max Horkheimer olmak üzere kültür ve mekân çalışan düşünürlerin ortaya koydukları eleştirel perspektif temelinde değerlendirilecek ve J. G. Ballard’ın Gökdelen’i bu eleştirel bağlama yerleştirilecektir. Romanda “steril ve uygar” bir modernist mekân olarak sunulan gökdelenin sahip olduğu erotik ve “ludik” özelliklerin, eril şiddetle yeniden iktidarlandırılan bir barbarlık entropisine dönüştüğünü görüyoruz. Kültürel erozyonla birlikte görülen bu şiddet ve yıkımın mimari tetikleyicilerini aramak ve bu mimari tutumun arkasındaki felsefi dayanakları analiz etmek çalışmanın öncelikli meselesidir.

Anahtar Kelimeler

Gökdelen, Ballard, modernist hareket, mimari distopya, Le Corbusier

The Collapse of Modernist Utopia Under The Concrete Walls Of High-Rise

Öz

J. G. Ballard’s High-Rise, published in 1975, is an important critical work for architectural utopias. This study searches first for the place of high-rise type structures in modernity and modern life, then describe the underlying aesthetic philosophy of the modernist movement by the guidance of Le Corbusier. But his ideas will be evaluated on the basis of the critical perspectives initiated by the thinkers studying on culture and space, especially Henri Lefebvre, Theodor W. Adorno and Max Horkheimer. Then J. G. Ballard’s High-Rise will be located at this critical context. In this novel, we see, erotic and “ludic” features of high-rise, which represented as a sterilized and civilized modernist space, are transformed to barbarian entropy that re-powered by the masculine violence. Looking for architectural triggers of cultural erosion along with the violence and destruction, and analysing the philosophical basis of these architectural aptitudes are the primary concerns of this study.

Anahtar Kelimeler

high-rise; Ballard, the modernist movement, Le Corbusier, architectural dystopia

Kaynakça

• Adorno, T.W. ve Horkheimer, M. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. (N. Ülner ve E.Ö. Karadoğan, Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Alver, K. (2014). Önsöz: Açık Bir Metin Olarak ‘Şehircilik’, içinde, Şehircilik, Le Corbusier. İstanbul: Daimon, s. I-VI.
• Bachelard, G. (2008). Mekânın Poetikası. (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: İthaki.
• Ballard, J. G. (2008). Hayatın Mucizeleri. (T. Binder, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Ballard, J. G. (2015). Gökdelen. (D. Körpe, Çev.). İstanbul: Sel.
• Berman, M. (2001). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor. (Ü. Altuğ ve B. Peker, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Corrigan, P. (1997). The Sociology of Consumption. Londra: Sage.
• Duru, B. (2001). Gökdelenler ve Kent, içinde, Prof.Dr.Cevat Geray'a Armağan, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları, 331-362 (Elektronik kaynak s. 1-31). Erişim tarihi: 7 Ocak 2017, http://kentcevre.politics.ankara.edu.tr/durugokdelen.pdf
• Elias, N. (2000). Civilizing Process, Sociogenetic and Psychogenetic Investigations. (E. Jephcott, Çev.). E. Dunning, J. Goudsblom ve S. Mennell (Yay.). Oxford: Blackwell Pub.
• Fishman, R. (2016). Yirminci Yüzyılda Kent Ütopyaları. (D. Toprak, Çev.). İstanbul: Daimon.
• Freud, S. (2013). Uygarlığın Huzursuzluğu. (H. Barışcan, Çev.). İstanbul: Metis.
• Groes, S. (2012) The Texture of Modernity in J. G. Ballard’s Crash, Concrete Island and High-Rise. J. Baxter ve R. Wymer (Der.), içinde, J. G. Ballard: Visions and Revisions. (s.123-141). Hampshire ve New York: Palgrave Macmillan.
• Jacobs, J. (1992). The Death and Life of Great American Cities. New York: Vintage Books.
• Jameson, F. (2008). Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı. (N. Plümer-A. Gölcü, Çev.). Ankara: Nirengi Kitap.
• Keynes J. M. [1930] (2012). Torunlarımızın Ekonomik Olanakları, içinde, Keynes’e Dönüş (L. Pecchi ve G. Piga Der.), (S. Savran, Çev.). (s. 21-30). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay.
• Le Corbusier. (1987). Towards a New Architecture. (Frederick Etchells, Çev.). Londra: The Architectural Press.
• Le Corbusier. (2014). Şehircilik. (Pelin Kotas, Çev.). İstanbul: Daimon.
• Lefebvre. H. (2014). Mekânın Üretimi. (Işık Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel.
• Mumford, L. (2007). Tarih Boyunca Kent: Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği. (G. Koca, T. Tosun, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Pringle, D. (1984). J.G. Ballard: A Primary and Secondary Bibliography (Masters of Science Fiction and Fantasy). Boston: G. K. Hall.
• Sellars, S. (2009). Stereoscopic Urbanism: J.G. Ballard and the Built Environment, içinde, Architecture Design, vol. 79, s. 82-87.
• Sennett, R. (2013). Gözün Vicdanı: Kentin Tasarımı ve Toplumsal Yaşam. (S. Sertabiboğlu ve C. Kurultay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Spurr, D. A. (2012). Architecture and Modern Literature. Ann Arbor: University of Michigan Press.
• Stevens, Q. (2007). The Ludic City: Exploring the Potential of Public Spaces. Londra: Routledge.
• Ultav, Z. T., T. N. Çağlar ve S. B. D. Drinkwater (2015). Architectural Literary Analysis: Reading “The Death of the Street” Through Ballard’s Literature and Trancik’s “Lost Space”. İçinde, Metu JFA. Vol. 32: No 2. (s. 133-150).
• Venturi, R. (1992). Complexity and Contradiction in Architecture. New York: The Museum Modern Art.