BELLEĞİN ÖTEKİ SIĞINAĞI: MÜSLÜMANLAŞ(TIRIL)MIŞ RUMLARDA SPİRİTÜEL AKTARIMLAR

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 164 - 184, 10.07.2024

Mert Kaya

https://doi.org/10.17572/mj2024.1.164-184

Öz

Türkiye ve Yunanistan arasında gerçekleştirilen Nüfus Mübadelesi (1923-1924), insanların dinlerine göre yerlerini değiştirme esasına dayanıyordu. Ancak, bazı kişiler farklı sebeplerle bu mübadeleye katıl(a)madı. Çoğunluğunu kadınların ve çocukların oluşturduğu bu kişiler; evlilik, evlatlık verilme, edinilme veya besleme olma gibi yollarla Türkiye’de kaldı. Mübadeleye dahil ol(a)mayan bu kişiler zaman içinde çoğunluğun dinine tabi olup kendi hikâyelerini yıllarca gizlediler. Bu makalede, Türkiye-Yunanistan mübadelesine dahil ol(a)mamış ve Türkiye’de kalmış Rumların gizli kalmış hikâyelerine, din değiştirme süreçlerine, uzun süren sessiz kalışın sebeplerine odaklanılmaktadır. Bu kişilerin dönüşüm hikâyelerini gizlemelerine rağmen, içinde bulundukları durumla, iletişimsel ve kültürel belleğin yardımıyla önceki kültüre özgü spiritüel pratikleri yaşamlarına dahil ederek baş ettikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müslümanlaştırma, Spiritüalizm, Rumlar, Din Değiştirme, Bellek

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Hacettepe Üniversitesi

Teşekkür

En başından beri yanımda olan, çalışma süresince desteklerini esirgemeyen danışman hocam Sayın Prof. Dr. Suavi Aydın'a teşekkürlerimi iletiyorum.

ANOTHER SHELTER FOR THE MEMORY: SPIRITUAL PRACTICES OF ISLAMIZED GREEKS

Öz

The Population Exchange between Turkey and Greece was grounded on the idea of exchanging people based on their religion. However, some people were not involved in the Exchange for different reasons, even if they were mandated to. These people, mainly consisting of women and children, avoided the Exchange through marriage and adoption, or were taken as servants. Those who escaped the Exchange converted to the locally dominant religions and concealed their real stories. This article focuses on the hidden stories of the Greeks who were not included in the Turkey-Greece exchange and stayed in Turkey, their conversion processes, and the reasons for the long silence. It was concluded that although these people concealed their transformation stories, they coped with the situation they were in by incorporating spiritual practices specific to the previous culture into their lives with the help of communicative and cultural memory.

Anahtar Kelimeler

Islamization, Spiritualism, Greeks, Conversion, Memory

Kaynakça

• Akçam, T. (2014). Ermenilerin Zorla Müslümanlaştırılması. İstanbul: İletişim.
• Akgönül, S. (2007). Türkiye Rumları. (C. Gurman, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Aladağ, E. (1995). Andonia Küçük Asya’dan Göç, Belge Yayınları, İstanbul, 1995.
• Andreadis, Y. (1999). Gizli Din Taşıyanlar. İstanbul: Belge.
• Arı, K. (2003). Büyük Mübadele: Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek (A. Tekin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Assmann, J. ve Czaplicka, J. (1995). Collective Memory and Cultural Identity. New German Critique. 65, 125-133.
• Aydın, S. (1998). Kimlik Sorunu, Ulusallık ve Türk Kimliği. İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Benner, D. G. (1989). Toward a psychology of spirituality: Implications for personality and psychotherapy, Journal of Psychology and Christianity, 5, 19-30.
• Bilgin, N. (2013). Tarih ve Kolektif Bellek. İstanbul: Bağlam.
• Bryer, A. (1983). The Crypto-Christians of the Pontos and Consul William Gifford Palgrave of Trebizond, Deltio Kentrou Mikraasiatikon Spoudon 4, 17-34.
• Camilleri, C. (1990). Stratégies identitaires. Paris: Presses Universitaires de France.
• Cin, T. (2007). Yunanistan’ın “Pontus Soykırımı” İddiaları ve Türkiye. 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları) Kongresi Bildiriler, Ankara. Eylül.
• Çavdar, O. (2020). Sivas Katliamı: Yas ve Bellek. İstanbul: İletişim.
• Danacıoğlu, E. (2001). Geçmişin İzleri: Yanıbaşımızdaki Tarih İçin Bir Kılavuz. İstanbul: Tarih Vakfı.
• Deringil, S. (2017). 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde İhtida ve İrtidad. İstanbul: İletişim.
• Devellioğlu, F. (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 21. Baskı, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (1990) Türkiye İstatistik Yıllığı 1929-1930, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Drumheller, K. (2005). Millennial Dogma: A Fantasy Theme Analysis Of The Millennial Generation’s Uses And Gratifications Of Religious Content Media, Journal of Communication and Religion, 28, 47–70.
• Emgili, F. (2009). Mübadeleden Kurtulma Çabası Olarak: İhtida. Tarih Araştırmaları Dergisi, 28, 45, 221 – 234.
• Erll, A. (2008). Cultural Memory Studies: An Introduction. Astrid Erll ve Ansgar Nünning (Der.), içinde, Cultural Memory Studies An International and a Interdisciplinary Handbook (s. 1-19). Berlin: Walter de Gruyter.
• Fotiadis, K. (1996). The Ethnic and Religious Consciousness of the Greeks of Pontos. Thessaloniki: Aristotle University Press.
• Goldsmith, R. J. (1992) The essential features of alcohol and drug treatment. Psychiatric Annuals, 22(4), 19-24.
• Gözütok, T, T. (2023). Osmanlılarda Sözdebilim Tartışması: Spiritüalizm Örneği (1910). Kaygı, 22 (1), 61-87.
• Gündoğan, A. O. (2002). Devlet ve Milliyetçilik, Doğu Batı, 6.
• Hasluck, F. W. (1921). The Crypto-Christians of Trebizond. Journal of Hellenic Studies, 41.
• Herzog, B. (2009). Collective Forgetting: A Reflection on a Residual Expression In Sociology Of Memory Papers from the Spectrum, edited by N. Packard. Newcastle Upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
• Hiçdurmaz, D. ve Öz, F. (2013) Stresle Başetmenin Bir Boyutu Olarak Spiritüalite, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(16), 50-56.
• Hionides, C. (1988). The Greek Pontos: Mythology Geography History Civilization, Boston.
• Hirschon, R. (1998). Heirs of the Greek Catastrophe. Berghahn Books.
• Kaya, M. (2018). Müslümanlaş(tırıl)mış Rumlar: Bir Bellek Anlatısı. İstanbul: Libra Kitap.
• Καγιά, Μ. (2021). Ο εξισλαμισμός των Ελλήνων της Μικράς Ασίας την περίοδο 1919-1925. Μία μελέτη.... Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Κυριακίδη
• Kenanoğlu, M. (2004). Osmanlı Millet Sistemi. Mit ve Gerçek. İstanbul.
• Krstic, T. (2015). Osmanlı Dünyasında İhtida Anlatıları: 15-17. yüzyıl. Kitap Yayınevi. İskân Tarihçesi (1932) Hamid Matbaası, İstanbul.
• Ladas, S. P. (1932). The Exchange Of Minorities Bulgaria, Greece, and Turkey. New York, MacMillan Co. Marti P. (2008). Identité et stratégies identitaires, Empan, 3, 71, 56-59.
• Millas, H. (2014). Göç: Rumlar’ın Anadolu’dan Mecburi Ayrılışı (1919-1923). İstanbul: İletişim.
• Ocak, A. Y. (1998). Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler. İstanbul: Türkiye Ekonomi ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Olick, J. ve Robbins, J. (1998). Social memory studies: From “collective memory” to the historical sociology of mnemonic practices. Annual Review of Sociology, 24(1), 105-140.
• Öksüz, H. (2000). Türk-Yunan Nüfus Değişimin Sebep ve Bazı İstisnaları, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XVI, 48, 757-768.
• Pears, E. (1911). Turkey and its people. London: Methuen & Co Ltd.
• Polian, P. (2004). Against Their Will: The History and Geography of Forced Migrations in the USSR. Budapest: Central European University Press.
• Renan, E. (1990). What is a Nation? in Nation and Narration, Homi. Edited by K. Bhabba, 8-22. London: Routledge.
• Schneiders, S. M. (1989). Spirituality in the Academy, Theological Studies, 4(50), 676-697.
• Suri, R. ve Rao, J. (2014). Impact of Spiritual Marketing on Different Segments of Tourists and Their Evaluation of the Site. Journal of Business & Economic Polic, 1(1): 26-34.
• Şimşir, B. (1990). Lozan Telgrafları I (1922-1923), Ankara: TTK Basımevi.
• Tzedopoulos, Y. (2009). Public Secrets: Crypto-Christianity in the Pontos. Deltio 16, Atina Küçük Asya Araştırmaları Merkezi Dergisi.
• Üngör, Ü. Ü. (2012). Orphans, Converts and Prostitutes: Social consequences of War and Persecution in the Ottoman Empire, 1914-1923, War in History, 19/2, 173 - 192.
• Yıldırım, O. (2016). Diplomasi ve Göç. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Yıldırım, O. (2010). Ladas, Pentzopoulos ve Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi: Bir üst-anlatının anlatısı, Toplum Bilim, 119, 184-205.
• Yılmaz, H. Z. (2022). Türkiye’de spiritüel arayışlar deizm, yoga, budizm, meditasyon, reiki vb. Kitap değerlendirmesi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31(1), 375-380.
• Yücel, H. (2019). Günümüz Türkiye’sinde Ermeni Genci Olmak: İstanbul’daki Ermeni Liseleri Mezunu Gençlerin Kimlik Algıları, Kimlik Kaynakları ve Kimlik Stratejileri. Alternatif Politika, 11 (2), 401-429.