CRITICAL POLITICAL ECONOMY PERSPECTIVE IN MEDIA STUDIES: A CASE STUDY OF TURKEY (2013-2023)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 54 - 80, 10.07.2024

Vahdet Mesut Ayan

https://doi.org/10.17572/mj2024.1.54-80

Öz

The critical political economy perspective has gained considerable attention within media studies worldwide since the 1970s, and within Turkey since the 2000s. This study analyzes the research articles published in DergiPark between 2013 and 2023, employing a critical political economy approach in media. The principal objective of the study is to elucidate prevailing approaches, as well as the theoretical and methodological underpinnings evident in these articles, while also proffering recommendations to address any identified shortcomings. To achieve this objective, a systematic analysis of articles archived in DergiPark was conducted using the keywords “political economy”, “critical political economy”, “media capital,” “media transformation”, “media economy” and “mergers”. Consequently, a total of 62 research articles spanning an 11-year period were identified. The findings reveal a discernible increase in the volume of publications pertaining to the critical political economy perspective in recent years. The examined articles often used qualitative research methodologies. Research on conventional media is still dominated by articles on traditional media, followed by articles on new media. Furthermore, upon comparative analysis with global scholarship on critical political economy analyses of media, it becomes apparent that Turkish studies still lag behind in terms of theoretical and methodological rigor.

Anahtar Kelimeler

media studies, critical political economy, critical research articles, case study of Turkey.

MEDYA ÇALIŞMALARINDA ELEŞTİREL EKONOMİ POLİTİK YAKLAŞIM: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (2013-2023)

Öz

Eleştirel ekonomi politik yaklaşım, medya çalışmalarında dünyada 1970’li yıllardan, Türkiye’de ise 2000’li yıllardan itibaren yaygınlaşmıştır. Bu çalışma, medyanın eleştirel ekonomi politiği yaklaşımıyla 2013-2023 yılları arasında DergiPark’ta yayımlanan araştırma makalelerini inceliyor. Makalelerin genel yaklaşımlarını, teorik ve yöntemsel özelliklerini açıklamak ve buradaki eksikliklere öneriler getirmek çalışmanın esas amacıdır. Bu amaç çerçevesinde DergiPark’ta yayımlanan makaleler, “ekonomi politik”, “eleştirel ekonomi politik”, “medya sermayesi”, “medyanın dönüşümü”, “medya ekonomisi” ve “birleşmeler” anahtar kelimeleri kullanarak taranmıştır. Bunun sonucunda 11 yıllık süre zarfında toplamda 62 araştırma makalesi bulunmuştur. Bulgular, son yıllarda eleştirel ekonomi politik yaklaşımla yayımlanan makalelerin sayısında bir artış olduğunu göstermektedir. İncelenen makaleler daha çok nitel araştırma yöntemlerini kullanmıştır. Geleneksel medyayı konu edinen araştırmalar hâlâ ağırlıktadır, onu yeni medyayı odak noktasına alan makaleler izlemektedir. Ayrıca araştırma sonunda eleştirel ekonomi politik yaklaşımını benimseyen dünya genelindeki çalışmalarla kıyaslandığında, Türkiye’deki çalışmaların teorik ve yöntemsel zayıflık gösterdiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

medya çalışmaları, eleştirel ekonomi politik, eleştirel araştırma makaleleri, Türkiye

Kaynakça

• Adaklı, G. (2003). “Türk Medya Sektöründe Mülkiyet ve Kontrol İlişkileri (1980-2003)” Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Adaklı, G. (2006). Türkiye'de Medya Endüstrisi: Neoliberalizm Çağında Mülkiyet ve Kontrol İlişkileri, Ankara: Ütopya.
• Adaklı, G. (2009). Türk Medyasında AKP Etkisi, AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu içinde, Der. Uzgel, İ. ve Duru, B., s. 559-613. Ankara: Phoenix.
• Adaklı, G. (2010). Neoliberalizm ve Medya: Dünyada ve Türkiye’de Medya Endüstrisinin Dönüşümü, Mülkiye Dergisi (34) 269: 67-84.
• Adorno, T. ve Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği, Çev. N. Ülner ve E. Öztarhan Karadoğan, İstanbul: Kabalcı.
• Atılgan, G. (2015). Diyalektik Bir Anayasa İncelemesi İçin Çerçeve Girişimi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 70 (1): 65-110.
• Ayan, V. M. (2018). Türkiye’de Medyanın Dönüşümünün Ardındaki İtki: İslamcı Burjuvazi, Kültür ve İletişim 21 (2) 42, s. 145-169.
• Ayan, V. M. (2019). AKP Devrinde Medya Âlemi. İstanbul: Yordam Kitap.
• Babe, R. (2000). The Communication Thought of Dallas W. Smythe (1907-1992), Canadian Communication Thought içinde, s. 5-139. Toronto: University of Toronto Press.
• Babe, R. (2009). Cultural Studies and Political Economy: Toward a New Integration. Toronto: Lexington Book.
• Başaran, F. (2000). İletişim ve Emperyalizm: Türkiye’de Telekomünikasyonun Ekonomi-Politiği. Ankara: Ütopya.
• BİK (2024). “Basın İlan Kurumu Resmî İlan ve Resmî Reklam Alan Süreli Yayınlar Listesi” https://ilanbis.bik.gov.tr/Uygulamalar/AylikListe Erişim Tarihi: 22 Şubat 2024.
• Boyt-Barrett, O. (1997). The political economy approach, Der. Boyt-Barrett, O. ve Newbold, C. Approaches to Media: A Reader içinde, s. 186-192. Londra, New York, Sydney, Auckland: Arnold.
• Çam, A. ve İlke Şanlıer, Y. (2015). Türkiye’de Medyanın 2002 Sonrası Dönüşümü: Ekonomi Politik Bir Yaklaşım, Neoliberal Muhafazakâr Medya içinde, Der. Uraz, A., 66-102, İstanbul: Ayrıntı.
• Fuchs, C. (2012). Dallas Smythe Today-The Audience Commodity, the Digital Labour Debate, Marxist Political Economy and Critical Theory. Prolegomena to a Digital Labour Theory of Value, tripleC 10(2), s. 692-740.
• Fuchs, C. ve Mosco, V. (2019). Marx Geri Döndü: Günümüzde Eleştirel İletişim Çalışmalarında Marksist Kuram ve Araştırmanın Önemi, Marx Geri Döndü: Medya, Meta ve Sermaye Birikimi içinde, Der. Fuchs, C. ve Mosco, V., Çev. F. Başaran, s. 21-44. İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Gemici, Ç. (2018). Gelenekselden dijitale haber üretim sürecinde gazetecinin zaman ve mekan deneyimindeki dönüşüm, Yayımlanmamış Yüksel Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Granham, N. (1997). Contribution to a political economy of mass communication, Der. Boyt-Barrett, O. ve Newbold, C., Approaches to Media: A Reader içinde, s. 216-221. Londra, New York, Sydney, Auckland: Arnold.
• Granham, N. (2008). Bir Kültürel Materyalizm Teorisine Doğru, İletişim Çalışmalarında Kırılmalar ve Uzlaşmalar içinde Çev. S. Çelenk, s. 67-84. Ankara: De Ki.
• Herman, E. ve Chomsky, N. (2006). Kitle Medyasının Ekonomi Politiği: Rızanın İmalatı, Çev. E. Abadoğlu, İstanbul: Aram.
• Kaderoğlu Bulut, Ç. (2019). Sınıfın Sınırında: Gazeteciler ve Proleterleşme, İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Kejanlıoğlu, B. (2004). Türkiye’de Medyanın Dönüşümü. Ankara: İmge.
• Kıyan, Z. (2015). Eski(meyen) Bir Tartışma: “İzleyici Metası”, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi (24), s. 230-255.
• Kurban, D. ve Sözeri, C. (2012). İktidarın Çarkında Medya: Türkiye’de Medya Bağımsızlığı ve Özgürlüğü Önündeki Siyasi, Yasal ve Ekonomik Engeller, TESEV Yayınları: İstanbul.
• Marx, K. (2011). Felsefenin Sefaleti, Çev. A. Kardam, Ankara: Sol Yayınları.
• Mosco, V. (2009). The Political Economy of Communication, London: Sage.
• Murdock, G. (2008). Batı Marksizimi Hakkında Kör Noktalar: Dallas Smythe’ye Cevap, Medya, Popüler Kültür ve İdeoloji içinde, Çev. L. Yaylagül, s. 59-74. Ankara: Dipnot.
• Murdock, G. ve Golding P. (1992). Culture, Communications, and Political Economy, Mass Media and Society, Der. Curran J. ve Gurevitch, M. içinde, s. 15-32. Londra, New York Melbourne, Auckland: Edward Arnold.
• Murdock, G. ve Golding P. (1997). For a political economy of mass communications, Der. Boyt-Barrett, O. ve Newbold, C., Approaches to Media: A Reader içinde, s. 201-215. Londra, New York, Sydney, Auckland: Arnold.
• Murdock, G. ve Golding P. (2008). İdeoloji ve Kitle İletişim Araçları: Belirlenim Sorunu, Medya, Popüler Kültür ve İdeoloji içinde, Çev. L. Yaylagül, s. 23-59. Ankara: Dipnot.
• Ollman, B. (2006). Diyalektiğin Dansı, Çev. C. Saraçoğlu, İstanbul: Yordam.
• Ollman, B. (2015). “Marxism and the philosophy of internal relations; or, How to replace the mysterious ‘paradox’ with ‘contradictions’ that can be studied and resolved” Capital & Class 39(1):7-23.
• Raulet, G. (2008). The Frankfurt School’s Critical Theory: From Neo-Marxisim to ‘Post-Marxisim’, J. Bidet ve S. Kouvelakis (Der.), Critical Companion to Contemporary Marxism içinde, s. 143-162. Boston: Brill.
• RTÜK (2024). “Medya Hizmet Sağlayıcıları” https://www.rtuk.gov.tr/medya-hizmet-saglayicilar-1757 Erişim Tarihi: 22 Şubat 2024.
• Sayer, D. (2012). Soyutlamanın Şiddeti: Tarihsel Materyalizmin Analitik Temelleri, Çev. G. Çağalı Güven, İstanbul: Habitus.
• Schiller, H. (1997). The international commercialization of broadcasting, Der. Boyt-Barrett, O. ve Newbold, C., Approaches to Media: A Reader içinde, s. 193-200. Londra, New York, Sydney, Auckland: Arnold.
• Seve, L. (2013). Belirmenin Diyalektiği. B. Ollman ve T. Smith (Der.), Yeni Yüzyılda Diyalektik içinde, Çev. Ş. Alpagut, s. 123-139. İstanbul: Yordam.
• Smythe, D. (1977). Communications: Blindspot of Western Marxism, Canadian Journal of Political and Social Theory (1) 3, s. 1-27.
• Sönmez, M. (2013). Medya Kültür Para ve İstanbul İktidarı, İstanbul: Yordam.
• Sözeri, C. (2009). Türkiye'de medya sektöründe uluslararası şirket birleşmeleri, yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Sözeri, C. ve Güney, Z. (2011). Türkiye’de Medyanın Ekonomi Politiği: Sektör Analizi, TESEV Yayınları: İstanbul.
• Winslow, T. (2015). “‘Internal relations’ and Marx’s ‘materialist conception of history” Capital & Class 39(1):95-110.
• Yaylagül, L. (2018). Herbert Schiller’in İletişim Kuram ve Araştırmalarına Katkısı, Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli Dergisi (26) 2, s. 11-23.