BEŞ FAKTÖR KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN VE ÖRGÜTSEL ADALET ALGISININ SOSYAL KAYTARMA DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 89 - 116, 30.10.2020

Aylin Yavaş

Öz

Bu çalışmada, beş faktör kişilik özelliklerinin ve örgütsel adalet algısının sosyal kaytarma davranışı üzerindeki etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda Çanakkale il sınırları içerisinde yer alan sağlık sektöründeki iki hastane araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Araştırmada anket tekniğinden yararlanılmış, elde edilen veriler doğrultusunda açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri, korelasyon analizi, regresyon analizi vasıtasıyla değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda; beş faktör kişilik özelliklerinin alt boyutları olan uyumluluk, sorumluluk ve duygusal dengesizlik ile sosyal kaytarma davranışı; örgütsel adalet algısı ile sosyal kaytarma davranışı değişkenleri arasında istatiksel olarak anlamlı ilişkilerin bulunduğu belirlenmiştir. Diğer taraftan, araştırma modelindeki beş faktör kişilik özellikleri ve örgütsel adalet algısı bağımsız değişkenlerinin, sosyal kaytarma davranışı bağımlı değişkenini etkileme düzeyleri ile bağımsız ve bağımlı değişkenlerin kendi aralarındaki etkileşim düzeyleri açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Beş Faktör Kişilik Özellikleri, Örgütsel adalet, sosyal kaytarma davranışı

Kaynakça

• Akatay, A., Yücekaya, P., Kısat, Ç. N. (2016). Yöneticilerin Etik Liderlik Davranışlarının, Örgütsel Adalet ve Sinizm Üzerine Etkileri: Çanakkale İl Emniyet Müdürlüğü’nde Bir Araştırma, Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(28), 483-509.
• Bakhshi, A., Kumar, K., Rani, E. (2009). Organizational Justice Perceptions as Predictor of Job Satisfaction and Organization Commitment, International Journal of Business and Management, 4(9), 145-154.
• Baptiste, B. (2018). The Relationship Between the Big Five Personality Traits and Authentic Leadership. Walden University College of Social and Behavioral Sciences, Unpublished Doctorate Degree Thesis, America.
• Bellenger, L. B. (1999). A Constructive-Developmental Examinition of The Propensity to Engage in Social Loafing. Auburn University, Unpublished Doctorate Degree Thesis, Alabama.
• Bikari, S. (2017). Tüketicilerin Çevreye Yönelik Tutumları ve Kişilik Özellikleri Açısından Bölümlendirilmesi, Kohonen Ağları (Öz-Düzenlemeli Harita Ağları-SOM) ve Kümeleme Analizinin Karşılaştırılması, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Butler, M. A. (2012). The Effects of Organizational Justice Perceptions Associated with the use of Electronic Monitoring on Employees' Organizational Citizenship and Withdrawal Behaviours: A Social Exchange Perspective, University of Windsor, Unpublished Doctorate Degree Thesis, Ontario.
• Buz, E. (2011). The Relationship Between Perceived Group-Based Performance Appraisal and Social Loafing and The Moderating Role of Task Visibilty. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Colquitt, J. (2001). On The Dimensionality of Organizational Justice: A Construct Validation of A Measure, Journal of Applied Psychology, 86 (3), 386-400.
• Crawshaw, R. R., Cropanzano, R., Bell, M. C., Nadisic, T. (2013). Organizational Justice: New Insights From Behavioural Ethics. Human Relations, 66(7), 885-04.
• Cristóvão, T. & Cláudia A. (2011). Antecedents of Immediate and Memory-Based Perceptions of Organizational Justice. Católica Lisbon School of Business & Economics, Unpublished Master’s Thesis, Lisbon.
• Çarıkçı, İ., Kanten, S., Kanten, P. (2010). Kişilik, Duygusal Zeka ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 41-65.
• Çelik, A. & Damar, A. (2017). The Mediating Role of Person Organization Fıt on The Effect of Organizational Justice on Work Alienation, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17, 854-866.
• Çiçekdağı, İ. H., Akgemci, T., Yılmaz, A. (2018). Relationship Between Social Loafing Behaviours on Organizational Culture Type: An Evaluation on Search and Rescue Employees, International Journal of Social Sciences, 7(1), 34-48.
• Develioğlu, K. & Tekin, A. Ö. (2013). Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Yabancılaşma Arasındaki İlişki: Beş Yıldızlı Otel Çalışanları Üzerine Bir Uygulama, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 15-30.
• Doğan, T. (2013). Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Öznel İyi Oluş, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14 (1), 56-64.
• Fernandes, C. & Awamleh, R. (2006). Impact of Organisational Justice in an Expatriate Work Environment. Management Research News, 29(11), 701-715.
• Ghaziani, G., F., Safania, A., Tayebi, M. S. (2012). Impact of Organizational Justice Perceptions on Job Satisfaction and Organizational Commitment: the Iran’s Ministry of Sport Perspective, Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 6(7), 179-188.
• Girish, V. G. (2015). Diversity and Organizational Justice: The Mediating Role of Diversity Management. American International Journal of Social Science, 4(1), 64-72.
• Greene, M. A. (2017). The Big Five as Predictors of Behavioral Health Professional Burnout. Walden University College of Social and Behavioral Sciences, Unpublished Doctorate Degree Thesis, America.
• İnanç, Y. B., Yerlikaya, E. E. (2010). Kişilik Kuramları, Ankara: Pegem.
• Jia, H. H. (2008). Relationship Between The Big Five Personality Dimensions and Cyberloafing Behavior, Southern Illinois University at Carbondale, Unpublished Doctorate Degree Thesis.
• Kafes, M. & Kaya, Ş. D. (2017). Sosyal Kaytarma Davranışı Üzerine Yapılmış Çalışmaların İncelenmesi, Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11, 227-245.
• Kanten, P. (2014). İşyeri Nezaketsizliğinin Sosyal Kaytarma Davranışı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde Duygusal Tükenmenin Aracılık Rolü, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 11-26.
• Karau, J. S. & Williams, D. K. (1993). Social Loafing: A Meta-Analytic Reiew and Theoretical Integration. Journal of Personality and Social Psychology, 65(4), 681-706.
• Kaur, S. (2016). A Study on the Psychological Effect of Organizational Justice Perceptions on Job Satisfaction. The International Journal of Indian Psychology, 3(1-2), 142-154.
• Kesen, M. (2015). Psikolojik Güçlendirme Çalışanların Sosyal Kaytarma Davranışlarını Azaltır mı? Journal of Yasam University, 10(38), 6478-6554.
• Kılıçlar, A., Şahin, A.,; Sarıkaya, S., Bozkurt, İ. (2017). Kişilik Tiplerinin Tat Tercihlerine Etkisi (Effect of Personality Traits on Taste Preferences), Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(3), 93-117.
• Latane, B., Wiliams, K., Harkins, S. (1979). Many Hands Make Light the Work: The Causes and Consequences of Social Loafing, Journal of Personality and Social Pschology, 37(6), 822-832.
• Liden, C. R., Wayne, J. S., Jaworski, A. R., Bennett, N. (2004). Social Loafing: A Field Investigation. Journal of Management, 30(2), 285-304.
• McCrea, R. R. & Costa, P. T. (1991). Test and Assessment The NEO Personality Inventıry: Using the Five-Factor Model in Counseling, Journal of Counseling & Development, 69, 367-392.
• Nelson, D. & Quick, J. C. (2000). Organizational Behavior: Foundations, Realities and Challenges, SouthWestern Publishing.
• Olcay, A., Ertürk, M., Geylan, C. (2018). Otel İşletmelerinde Çalışanların Algıladıkları Sosyal Kaytarma Düzeyi: Gaziantep Otellerinde Bir Uygulama. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(56), 1101-1119.
• Öneren, M., Demirel, N. E., Arar, T., Kartal, C. (2019). Yükseköğretim Kurumlarında Sosyal Kaytarma Davranışının İncelenmesi: Bir Kamu Üniversitesi Örneği, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 309-318.
• Örücü, E. & Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel Adaletin Çalışanların İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Güney Afrika Cumhuriyetinde Bir Uygulama, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 335-358.
• Özek, H. (2014). Örgütlerde Sosyal Kaytarma Davranışı ile Psikolojik İklim İlişkisi ve Konuyla İlgili Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Özer, G. & Günlük, M. (2010). Örgütsel Adaletin Muhasebecilerin İş Memnuniyeti ve İşten Ayrılma Eğilimine Etkisi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 459-485.
• Palamutçuoğlu, T., B., Çavuşoğlu, S., Palamutçuoğlu, T. A. (2016). Örgütsel Adalet İle İş Tatmini Arasındaki İlişkiye Meta Analitik (Meta Analitical) Bir Yaklaşım, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 8(2), 203-216.
• Phelps, J. B. (2015). Behavioral Perspectives on Personality and Self, Association for Behavior Analysis International, 65, 557-565.
• Piezon, L. S. & Ferree, D. W. (2008). Perceptions of Social Loafing in Online Learning Groups: A study of Public University and U.S. Naval War College Students. International Review of Research in Open and Distance Learning, 9(2), 1-17.
• Piezon, L. Sherry (2011). Social Loafing and Free Riding in Online Learning Groups. The Florida State Universty, Unpublished Doctorate Degree Thesis, Florida.
• Rothmann, S. & Coetzer, E. P. (2003). The Big Five Personality Dimensions and Job Performance. SA Journal of Industrial Psychology, 29(1), 68-74.
• Schippers, C. M. (2014). Social Loafing Tendencies and Team Performance: The Compensating Effect of Agreeableness and Conscientiousness. Academy of Management Learning & Education,13(1),62–81.
• Seguel, M. A., Paez, D., Sanchez, M. F. (2015). Humor Styles and Personality: A Meta-Analysis of The Relation Between Humor Styles and The Big Five Personality Traits, Scandinavian Journal of Psychology, 56, 335-340.
• Shaye, A. (2009). Infidelity in Dating Relationshipships: Do Big Five Personality Traits and Gender Influence Infidelity?. Alliant International University, Unpublished Doctorate Degree Thesis, Los Angeles.
• Sudin, S. (2011). Fairness of and Satisfaction With Performance Appraisal Process, Universiti Tenaga Nasional, International Conference on Business and Economic Research,1239-1257.
• Sünnetçioğlu, S., Korkmaz, H., Koyuncu, M. (2014). Konaklama İşletmelerinde Algılanan Örgüt Tipinin Çalışanların Sosyal Kaytarma Davranışlarını Algılamasına Etkisi Üzerine Bir Araştırma, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 17-34.
• Şeşen, H. & Kahraman, A. Ç. (2014). İş Arkadaşlarının Sosyal Kaytarmasının, Bireyin İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık ve Kendi Kaytarma Davranışlarına Etkisi, İş ve İnsan Dergisi, 1(1), 43-51.
• Tamkins, M. M. (2007). The Relation of Personality to Organization-Based Self-Esteem: An Application of The Five-Factor Model of Personality, Columbia University, Unpublished Doctorate Degree Thesis, Columbia.
• Tan, H. H. & Tan, L. M (2008). Organizational Citizenship Behavior and Social Loafing: The Role of Personality, Motives, and Contextual Factors. The Journal of Psychology, 142(1), 89–108.
• Taner, B. & İştin, E. A. (2017). Çalışma Ortamında Sosyal Kaytarma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(3), 25-41.
• Uslu, Y. D. & Çavuş. M. F. (2014). Örgütsel Adalet ve Kaytarma Davranışları, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7, 51-54.
• Yadav, K. L. & Yadav, N. (2016). Organizational Justice: An Analysis of Approaches, Dimensions and Outcomes. NMIMS, 31, 14-40.
• Yeni, Z. (2015). Beş Faktör Kişilik Özellikleri ile Duygusal Emek Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
• Yoğurtçu, D. D. (2018). The Relationship Between Five Factor Personality Traits and Nomophobia Levels Among University Students, Yeditepe University Institute of Educational Sciences Master’s, Unpublished Master’s Thesis, Istanbul.