İŞ TALEPLERİ VE İŞ KAYNAKLARI MODELİ İLE ÇALIŞANLARIN PSİKOLOJİK İYİ OLUŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 86 - 103, 23.01.2021

Gülhan Alcan

Öz

Günümüzde kurumlarda ağır çalışma koşulları, artan çalışma saatleri, bireylerin yaşamlarında sınırları zorlamakta, psikolojik ve fizyolojik olarak etkilenmesine neden olmaktadır. İşletmeler bulundukları pazar şartlarında kıyasıya rekabet ederken, uyguladıkları maliyet odaklı stratejiler işyerlerindeki çalışma ortamlarında iş talepleri ile iş kaynakları arasında dengesizlikler oluşturabilmektedir. İş ortamındaki talep ve kaynaklarda çeşitli nedenlerden oluşabilecek bu dengesizlik, çalışanların psikolojik iyi oluşları üzerinde olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Araştırmada, iş talepleri-kaynakları modeli ile psikolojik iyi oluş kavramı arasındaki ilişkinin durumu ve sonuçlarının değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. İş taleplerinin yoğun olduğu durumlarda; bireyler stres, tükenmişlik, depresyon gibi durumlarla karşılaşarak, olumsuz psikolojik iyi oluşa sahip olacaklardır. İş taleplerinin düzenlenmesi veya yeterince iş kaynağının sunulması bireylerin psikolojik iyi oluşları üzerinde pozitif etkilidir. Bunun sonucu olarak da iş tatmini ve çalışan performansı artmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İŞ TALEPLERİ, İŞ KAYNAKLARI, PSİKOLOJİK İYİ OLUŞ

Kaynakça

• Akkermans, J., Schaufeli, W. B., Brenninkmeijer, V., & Blonk, R. W. B. (2013). The role of career competencies in the job demands - resources model. Journal of Vocational Behavior, 83, 356-366. doi:10.1016/j.jvb.2013.06.011
• Bakker, A. B., Demerouti, E., Taris, T. W., Schaufeli, W. B., & Schreurs, P. J. (2003). A multigroup analysis of the job demands-resources model in four home care organizations. International Journal of Stress Management, 10(1), 16-38.
• Bakker, A., Demerouti, E. ve Schaufeli, W. (2003). Dual processes at work in a call centre: An application of the job demands–resources model. European Journal Of Work And Organizational Psychology, 12(4), 393-417.
• Bakker, A.B., Demerouti, E. and Verbeke, W. (2004). Using the job demands‐resources model to predict burnout and performance. Human Resource Management, 43(1), 83-104.
• Bolat, O. İ. (2011). Öz Yeterlilik ve Tükenmişlik İlişkisi: Lider-Üye Etkileşiminin Aracılık Etkisi/The Relationships Between Self-Efficacy and Burnout: Mediating Effects of Leader-Member Exchange. Ege Akademik Bakış, 11(2), 255.
• Brotheridge, C. M., ve Grandey, A. A. (2002). Emotional Labor and Burnout: Comparing Two Perspectives of “People Work”. Journal of Vocational Behavior, 60(1), 17-39.
• Demerouti, E., Bakker, A.B., Nachreiner, F., Schaufeli, W.B. (2001). The job demands-resources model of burnout. Journal of Applied psychology, 86(3), 499-512.
• Biswas - Diener, R., Diener, E., & Tamir, M., (2004). The psychology of subjective well-being. Daedalus, Spring Issue, 133 (2), 18-26.
• Diener, Ed. 1994. Assessing Subjective Well-Being: Progress and Opportunities. Social Indicators Research: An International and Interdisciplinary. Journal For Quality-Of-Life Measurement. c.31. s.2: 103-157.
• Diener, E., Wirtz, D., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D., Oishi, S. & Biswas-Diener, R. (2009). New measures of well-being: Flourishing and Positive and Negative Feelings. Social Indicators Research Series, 39, doi: 10.1007/978-90-481-2354-4 12
• Doğan, H., ve Ali, C. A. N. (2009). Örgütlerde mesleki özerklik sorunu ve Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde ampirik bir çalışma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 133-148.
• Emeç Ş. Ve Akkaya G. (2018). Sağlık Sektöründe Zihinsel İş Yükü Değerlendirmesi Ve Bir Uygulama, Ergonomi 1(3), 156 – 162, 2018
• Ertürk, A., Keskinkılıç K, Sultan B,. Zafer G, D. (2016). Duygusal emek ve Psikolojik İyi Oluş: Bir Yordayıcı Olarak Yönetsel Destek Algısı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, c.16. s.4: 1723-1744.
• Folger, R. and R. Cropanzano (1998). ‘Organizational justice and human resorce management, sage publications, london procedural and ınteractional justice’, Journal Of Aplied Psychology, Vol.31, No: 11, 2001: 326.
• Greenberg, J. (1996). The quest for justice on the job, essays and experiments, Thousand (428). Oaks, Ca: Sage Publications
• Güleryüz, E. ve Aydin, O. (2006). İs kontrolü ve kontrol isteği ile tükenmişlik ve fiziksel sağlık arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, 21(58), 59-71.
• Güngör, Meltem (2009), “Duygusal Emek Kavramı: Süreci ve Sonuçları”, Kamu-İş Dergisi, Cilt.11, Sayı.1, (167 -184).
• Hakanen, J. J.,Schaufeli, W. B., &Ahola, K. (2008). The job demandsresources model: A three-year cross-lagged study of burnout, depression, commitment, and work engagement. Work & Stress, 22, 224-241.
• Heerwagen, J., Kelly, K. ve Kampschroer, K. (2006). The Changing Nature of Organizations, Work, And Workplace. Retrieved September, 19, 2006.
• İçerli, L. (2010). Örgütsel adalet: kuramsal bir yaklaşım. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 67–92.
• İşcan, Ö. F.ve Sayın, U. (2010). Örgütsel adalet, iş tatmini ve örgütsel güven arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 91-99
• Jebb, T. Andrew, Mike Morrison, Louis Tay, Ed Diener. 2020. Subjective Well-Being Around the World: Trends and Predictors Across the Life Span. Psychological Science. c.31 s.3: 293 –305.
• Jeon, L., Buettner, C. K. & Grant, A. A. (2018) Early childhood teachers’ psychological well-being: exploring potential predictors of depression, stress, and emotional exhaustion. Early Education and Development, 29(1), 53-69. doi: 10.1080/10409289.2017.1341806
• Karasek, Robert A. (1979). Job demands, job decision latitude, and mental strain: ımplications for job redesign, Administrative Science Quarterly, 24 (2): 285-308.
• Keyes, C. L. M., Shmotkin, D., Ryff, C. D., (2002). Optimizing well-being: the emprical encounter of two traditions, Journal of Personality and Social Psychology, 82 (6),1007- 1022.
• Korkut, A. E. (2014). Psiko-sosyal Risk Faktörleri ve İnşaat Sektöründe Bir Çalışma. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ankara.
• Köylü, D. 2018. Öğretmenlerin Karar Alma Sürecine Katılım Düzeylerinin Örgütsel Bağlılık ve Psikolojik İyi Oluş İle İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Moorman, R. H. (1991). Relationship between organizational justice and organizational citizenship behavior: do fairness perceptions influence employee citizenship? Journal of Applied Psychology, 76 (6), 845–855.
• Myers, D. G., Diener, E., (1995). Who is happy?, Psychological Science, 6,10-19.
• Naring, G, Vlerickc, P, Van de V., B. (2012), “Emotion Work and Emotional Exhaustion in Teachers: The Job and İndividual Perspective”, Educational Studies, Vol. 38, No.1, (63–72).
• Nahrgang, J.D., Morgeson, F.P. and Hofmann, D.A. (2010). Safety at work: a meta-analytic investigation of the link between job demands, job resources, burnout, engagement, and safety outcomes. Journal of Applied Psychology, 21, 1-24.
• Park, R., ve Jang, S. J. (2015). Mediating role of perceived supervisor support in the relationship between job autonomy and mental health: moderating role of value– means fit. Diseases (LIFE). Journal of Occupational Medicine and Toxicology, 9(1), 23.
• Peeters, M. C., Montgomery, A. J., Bakker, A. B. ve Schaufeli, W. B. (2005). Balancing Work and Home: How Job and Home Demands Are Related to Burnout. International Journal of Stress Management, 12(1), 43.
• Roelen, C. A. M.,Koopmans P. C., De Graaf J. H., vanZandbergen J. W., Groothoff J. W. (2007). Job demands, health perception and sickness absence. Occupational Medicine 2007, 57, 499-504.
• Ryan, R. M., & Deci, E. L., (2001). On happiness and human potentials: a review of research on hedonic and eudemonic well-being. Annual Review of Psychology, 52, 141-166.
• Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal Of Personality And Social Psychology, 57(6).
• Ryff, C. D., and Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well being revisited. Journal Of Personality And Social Psychology.
• Ryff, C.D., and Singer, B.H. (2006). Know thyself and become what you are: a eudaimonic approach to psychological well-being. Journal of Happiness Studies. 9: 13-39.
• Samsari, P. Eleni, Spyridon Georgios Soulis. 2019. Problem Solving and Resilience Self-Efficacy as Factors of Subjective Well-Being in Greek Individuals With and Without Physical Disabilities. International Journal of Special Education. s.33 c.4: 938-953.
• Schaufeli, W.B. and Bakker, A.B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement:A multi‐sample study. Journal of Organizational Behavior, 25(3), 293-315.
• Seligman, M. E. P., (2002). Gerçek Mutluluk, çev. S. K Akbaş, HYB Basım Yayın, Ankara.
• Süral Özer, P., Topaloğlu, T.,& Timurcanday Özmen, Ö. N. (2013). Destekleyici Örgüt İkliminin, Psikolojik Sermaye ile İş Doyumu İlişkisinde Düzenleyici Etkisi. Ege Academic Review, 13(4), 437-447
• Telef, B. B. (2013). Psikolojik İyi Oluş Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (3): 374–384
• Torun, A. (1995). Tükenmişlik, Aile Yapısı Ve Sosyal Destek İlişkileri Üzerine Bir İnceleme. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Turgut, T. (2011). Çalışmaya Tutkunluk: İş Yükü, Esnek Çalışma Saatleri, Yönetici Desteği Ve İş-Aile Çatışması İle İlişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4).
• Uslu, T., Özgür, E., Rodoplu Şahin, D. ve Z. Gündoğdu Şanlı (2010).“Cross- Cultural and Demographical Examination of Positive Organizational Behaviors and the Mediating Effect of Positive Psychology at Work and Organization”, 12th European Congress of Psychology, July 4-8, Istanbul,
• Vatansever, Ç. (2014). Risk Değerlendirmede Yeni Bir Boyut: Psiko-sosyal Tehlike ve Riskler. Çalışma ve Toplum, 40(1).
• Xanthopoulou, D., Bakker, A. B., Demerouti, E. ve Schaufeli, W. B. (2007). The Role Of Personal Resources in The Job Demands-Resources Model. International Journal of Stress Management, 14(2), 121-141.
• Zarbova, B. & Karabeliova, S. (2018). Stress and well-being. In Paper Conference.