Eğitim Örgütlerinde İnformal Liderler: Sosyometrik Bir Çalışma

Yıl 2021, Sayı: 23, 88 - 104, 01.06.2021

Asiye Toker Gökçe Ergin Dikme

Öz

Çalışmanın amacı, eğitim örgütlerindeki informal liderleri ve özelliklerini sosyometri tekniğine dayalı olarak ortaya çıkarmaktır. Çalışmada şu sorulara cevap aranmıştır: Okullarda öğretmenler ve yöneticiler tarafından tercih edilen popüler kişiler hangi özelikleri taşımaktadır?; Okullarda öğretmenler ve yöneticiler tarafından tercih edilen popüler kişiler hangi gerekçelerle tercih edilmektedirler? Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden bütüncül tek durum deseniyle desenlenmiştir. Çalışma grubunu İstanbul’da, uygun örnekleme modeli ile belirlenen bir okuldaki 26 öğretmen oluşturmaktadır. Çalışmada veri, Moreno’nun (1963) Sosyometri Tekniği ve yarı yapılandırılmış görüşmelerle elde edilmiştir. Elde edilen veri betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırmayla, okulun sosyometrik ilişki ağında etkili olan informal liderlerin; sakinlik, insan ilişkilerine önem vermek, açıklık, dürüstlük, uyumluluk, sabırlılık gibi kişisel özellikleri ile çalışkanlık, pratik çözümler üretme, teknik becerilere sahip olma gibi mesleki yetkinlikleri nedeniyle bu konumu elde ettiği ve öğretmenlerin örgütsel kararlarında etkili olduğu belirlenmiştir. Ayrıca yöneticilerin sosyometrik ilişki ağının dışında kaldıkları, kendi içlerinde bir ilişki ağı oluşturdukları ve informal lidere şüphe ile yaklaştıkları bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, informal liderlik, okul yönetimi, örgütsel davranış, örgüt yönetimi, sosyometri.

Kaynakça

• Akkalkan, H. (2009). Ankara ili Çankaya ilçesinde okul büyüklüğünün öğrencilerin akademik başarısı, okula devamı ve disiplini ile ilişkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Arslantürk, Z. (2001). Sosyal Bilimciler İçin Araştırma Metod ve Teknikleri. İstanbul: Çamlıca Yayınları
• Aytaçlı, B. (2012). Durum Çalışmasına Ayrıntılı Bir Bakış Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (1), ss. 1-9.
• Bass, B. M. (1990). Bassand Stogdill's Handbook of Leadership: Theory, Research, and Managerial Applications (3rd ed.). New York: Free Press.
• Burns, J, M, (1978). Leadership, New York: Harper&Row.
• Cattell, R, B, Stice, G, F. (1954). Four Formulae for Selecting Leaders on the Basis of Personality. Human Relations, no. 7(4), pp. 493-507.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitativeinquiry & researchdesign: Choosing among five approaches ( 2nd.ed.). USA: SAGE Publications
• Çelik, V. (2003). Eğitimsel Liderlik. Ankara: Pagem Yayıncılık.
• Dökmen, Ü. (2004). Sosyometri ve Psikodrama. İstanbul: Sistem Yayıncılık
• Esin, A. (1986). Genel Sosyometriye Giriş. İstanbul: Alaş
• Hoy, W. K., Miskel, C. G. (2005). Eğitim Yönetimi Teori Araştırma Uygulama. Ankara: Nobel Yayınları
• Ibarra, H., ve Andrews, S. B. (1993). Power, socialin fluence, and sense making: Effects of network centrality and proximityon employee perceptions. Administrative Science Quarterly, no. 38, pp. 277–303.
• Katz, D., ve Kahn, R. L (1978). The social psychology of organizations, (2nd ed.) New York: John Wiley
• Kornblum, W., Smith C. D. (2008). Sociology in a Changing World. Belmont-USA: Thomson Higher Education ISBN-13: 978-0-495-09635-1
• Krueger, D. L. (2013). Informal leaders and cultural change. American Nurse Today, 8(8). Retrieved from https://www.americannursetoday.com/
• Lawson, T. D. (2016). Informalleadership: A study of theimpact of leadership on patientsatisfaction in hospitals (Doctoraldissertation). Retrievedfrom ProQuestLLC. (10154845).
• Levine, S. (1949). An approach to constructive leadership. Journal of SocialIssues, no. 5(1), pp. 46-53.
• Mcshane, S, L.,Glinow, M. A. V. (2016). Örgütsel davranış. Ankara: Nobel Yayınları
• Moreno, J. L. (1963). Sosyometrinin Temelleri. İstanbul: İstanbul Matbaası Yayınevi
• Neubert, M. (1998). A functional-based model informal leadership perceptions in intact work teams. (Doctoral Dissertation Ph.D.), The University of Iowa, pp. 2
• Northouse, P. G. (2016). Leathership Theory and Practice. SAGE Publications
• Ornstein, A. C., Lunenburg, F. C. (2013). Eğitim Yönetimi. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık
• Peters, L. H. ve O'Connor, E. J. (2001). Informal leadership support: An often Overlooked competitive advantage. Physician Executive, no. 27(3)
• Pielstick, D. C. (2000). Formal vs. InformalLeading: A Comparative Analysis. Working Paper Series, no. 4., pp. 2-4
• Pozolotin L., Torskiy, V., Kostyrya, E., Chesnokova, M. (2010). The role of formal and informal leadership in the shipcrew. Ukraine, Odessa National Maritime Academy The13th Annual General Assembly of the IAMU
• Robbins, S., P., Judge, T. A. (2017). Örgütsel Davranış. Ankara: Nobel Yayınları
• Sanchez-Cortes, D., Aran, O., Mast, M. ve Gatica-Perez, D. (2012). Identifying Emergent Leadership in Small Groupsusing Nonverbal Communicative Cues. IEEE Transactions on Multimedia no. 14(3), pp. 816-832
• Sparrowe, R. T.,Liden,R. G.,Wayne, S. J., and Kraimer, M. L. (2001). Social Networks and the Performance of Individuals and Groups. Academy of Management Journal, no. 44 (2), pp. 316-325.
• Stincelli, E, Baghurst, T. D. M. (2014). A Grounded Theory Exploration of Informal Leadership Qualities as Perceived by Employees and Managers in Small Organizations. International Journal of Business Management and Economic Research, no. 5(1)
• Şatıroğlu, A. (1999). J Moreno ve Sosyometri Üzerine. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(5), s. 111-126
• Wolff, S.B., Pescosolido, A.T. and Druskat, V.U. (2002). Emotional intelligence as the basis of leadership emergence in self-managing teams. The Leadership Quarterly, no. 13, pp. 505-22.
• Yıldırım, A., Şimşek H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yukl, G. (2018). Örgütlerde Liderlik. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Yukl, G. (2010). Leadership in Organizations. Seventh global edition, Pearson, Upper Saddle River, NJ.
• Zemke, D., Zemke, S. (2008). İdentifying roles and behavıors of ınformal leaders on student design teams. American Society for Engineering Education. pp. 1-13