Geçmişten Günümüze Lüleburgaz Odaklı İskân Politikalarını Şekillendiren Göç Hareketliliğinin Kırsala ve Somut Olmayan Kültürel Mirasa Etkileri

Yıl 2022, Sayı: 26, 576 - 603, 28.11.2022

Derya Altıner Bozacı , Kumru Çılgın Çalış , Serim Dinç , İnci Şahin Olgun

https://doi.org/10.56074/msgsusbd.1175599

Öz

Trakya; farklı dönemlerde, çeşitli etnik ve dini gruplara ev sahipliği yapmış, kucakladığı farklı toplulukların kültürleri arasında doğal bir köprü olmuştur. Bölgenin kalbindeki Lüleburgaz ve köyleri ise geçmiş ve bugün arasındaki ilişkiyi kurmaya olanak tanıyan göç ve iskân politikaları özelindeki kuruluş hikâyeleriyle özgün mekânsal, sosyolojik ve kültürel ögeler sunmaktadır. Göçün sonuçları itibarıyla önemli yansımalarından birinin, özne toplulukların kültürel etkileşiminden doğan ortak mirasın devamlılığı için bir hafıza oluşturmaları olduğu düşünüldüğünde, Lüleburgaz kırsalı bu hafızayı koruyan bir alan olarak dikkat çekmektedir. Bu nedenle çalışmada, geçmişten günümüze gerçekleşen göç hareketliliğinin Lüleburgaz kırsalına sosyal, ekonomik, mekânsal ve kültürel anlamda etkilerinin araştırılması ve çeşitlenen kültürel kimliğindeki önemin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Köylerin, göçler nedeniyle morfolojik özelliklerinde, yerleşme tipolojilerinde ve kültürel miras değerlerindeki benzerlikleri-farklılıkları, ilk iskân politikalarının kırsala yönelik kararlarına dair örnekler sunan ve kırsal mekânın oluşumunda farklı parametreleri ortaya koyan beş odak köyde saha çalışmalarıyla incelenmiş; göçün etkileri somut olmayan kültürel miras üzerinden bütünsel bir perspektifle okunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kırsal yerleşimler, Göç, İskân politikaları, Somut olmayan kültürel miras, Lüleburgaz

Destekleyen Kurum

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

2019-20

Teşekkür

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi’ne bu çalışmamızın üretildiği araştırma projemizi desteklemeye uygun buldukları için; proje ekibinden Soner Çalış’a göç alanındaki uzmanlığıyla yol göstericiliği için; yine proje ekibinden mezunumuz Atalay Akpınar’a özellikle proje yazım sürecinde sunduğu katkılar için; 2018’de Lüleburgaz kırsalını birlikte deneyimleme fırsatı yakaladığımız Planlama Atölyesi IV dersi Kırsal Yapı ve Kırsal Gelişme analitik etüt grubu üyesi mezunlarımıza titiz araştırmaları için; saha çalışmalarımızı kolaylaştıran Lüleburgaz Belediyesi’ne verdikleri destekler için; araştırmalarımızı derinleştirmemize imkân sağlayan köy muhtarlarına ve kaynak kişilere de paylaştıkları değerli bilgiler için çok teşekkür ederiz.

The Effects of Migration Mobility, which has Shaped the Settlement Policies of Lüleburgaz from Past to Present, on Rural and Intangible Cultural Heritage

Öz

Trakya has hosted various ethnic and religious groups in different periods and has been a natural bridge between different cultures. Lüleburgaz and its villages present unique spatial, sociological and cultural elements with their establishment stories specific to immigration and settlement policies. Considering that one of the significant reflections of migration in terms of its consequences is that it creates a memory fort he continuity of the common heritage arising from the cultural interaction of the communities, Lüleburgaz rural draws attention as an area that preserves this memory. Therefore, this study aims to investigate the social, economic, spatial, and cultural effects of migration from the past to the present on the Lüleburgaz rural and to reveal the importance of its diversified cultural identity. The similarities and differences in the morphological characteristics, settlement typologies and cultural heritage values of the villages due to migrations were examined through field studies in five focal villages, and the effects of migration were read from a holistic perspective through intangible cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Rural settlements, Migration, Settlement policies, Intangible cultural heritage, Lüleburgaz

Proje Numarası

2019-20

Kaynakça

• Akhtar, S. (2018). Coğrafi olarak yerinden olma travması. N. Keskinöz Bilen (Der.), Psikanaliz ve göç: Gitmek mi kalmak mı? içinde (ss. 26-63). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Amescua, C. (2013). Anthropology of intangible cultural heritage and migration: An uncharted field. In L. Arizpe & C. Amescua (Ed.), Anthropological perspectives on intangible cultural heritage, (ss. 103-120). Heidelberg: Springer.
• Avrupa Konseyi. (2005). Convention on the value of cultural heritage for society. 01.11.2022 tarihinde https://www.coe.int/en/web/culture-and-heritage/faro-convention adresinden erişilmiştir.
• BM. (2017). Yeni kentsel gündem. 01.11.2022 tarihinde https://uploads.habitat3.org/hb3/NUA-Turkish.pdf adresinden erişilmiştir.
• Cengizkan, A. (2004). Mübadele konut ve yerleşimleri. Ankara: Arkadaş Yayıncılık.
• Chambers, I. (2014). Göç, kültür, kimlik (İ. Türkmen ve M. Beşikçi, Çev.) (2. basım). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Coşkun, S. (2016). Miras koruma yoluyla kentlilik bilincini güçlendirmek ve kaçırılmış bir fırsat olarak Emek Sineması. Mimarist, 3, ss. 52-62.
• Dallam, T., Covel, J. ve Bent, J. T. (1893). Early voyages and travels in the Levant. London: Hakluyt Society.
• Dinçer, İ. (2013). Kentleri dönüştürürken korumayı ve yenilemeyi birlikte düşünmek: “Tarihi kentsel peyzaj” kavramının sunduğu olanaklar. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 1(1), ss. 22-40.
• Duman, Ö. (2009). Atatürk döneminde Balkan göçmenlerinin iskân çalışmaları (1923-1938). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 43, ss. 473-490.
• Dündar, F. (2000). Balkan Savaşı sonrasında kurulmaya çalışılan muhacir köyleri. Toplumsal Tarih Dergisi, 82, ss. 52-54.
• Edirne Valiliği. (2014). Edirne merkez vilayet salnamesi, Edirne il yıllığı, H.1319-M.1901, Cilt II. Edirne Valiliği Kültür Yayınları.
• Efiloğlu, A. (2007). İttihat ve Terakki’nin azınlık politikası (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Engin, R. (2010). Geçmişten günümüze Trakya ve Balkanlarda Bektaşi ve Bektaşi sürekleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55, ss. 371-404.
• Eres, Z. (2014). Erken Cumhuriyet döneminde çağdaş kırsal kimliğin örneklenmesi: Planlı göçmen köyleri. Mimarlık Dergisi, 375, ss. 58-63.
• Eres, Z. ve Akın, N. (2010). Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan planlı kırsal yerleşmeler. İTÜ Dergisi Seri A: Mimarlık, Planlama, Tasarım, 9(1), ss. 79-90.
• Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. New York: W. W. Norton Company.
• Gallica. (2021, 21 Ocak). Vilayet d’andrinople: Sandjak indépendant de Tchataldja et partie européenne du vilayet de Constantinople. 21.01.2021 tarihinde https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b10104055m adresinden erişilmiştir.
• Geray, C. (1970). Türkiye’de göçmen hareketleri ve göçmenlerin yerleştirilmesi. Amme İdaresi Dergisi, 3(4), ss. 8-36.
• Giglitto, D., Ciolfi, L. ve Bosswick, W. (2021). Building a bridge: Opportunities and challenges for intangible cultural heritage at the intersection of institutions, civic society, and migrant communities. International Journal of Heritage Studies, 28(1), ss. 74-91.
• Gökpınar, B. (2020). 1712 tarihli avârız defterine göre Bergos (Lüleburgaz) kazası. FSM İlmi Araştırmalar, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 15, ss. 63-98.
• Göral, D. (1963). Lüleburgaz ilçesi monografyası (Yayımlanmamış bitirme tezi). İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü, İstanbul.
• Görünüm. (2017, 5 Temmuz). ‘Örnek bağ’da otlar biçildi! 07.11.2022 tarihinde http://gorunumgazetesi.com.tr/haber/42941/ornek-bagda-otlar-bicildi.html adresinden erişilmiştir.
• Gültekin, M. (2017, Ağustos). Lüleburgaz Hamitabat ve Ertuğrul Köy’ün kuruluş belgesi. Arcadia Dergisi, ss. 40-41.
• Güzel, M. Ş. (2014). Bir savaş suçu olarak Doğu Trakya’da Yunanistan tarafından Türklere yapılan etnik temizlik harekâtı (1920-1922). Akademik Bakış Dergisi, 8(15), ss. 133-159.
• ICOMOS. (2014). İnsani değer olarak miras ve peyzaj-Floransa bildirgesi. 01.11.2022 tarihinde http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0034808001536912096.pdf adresinden erişilmiştir.
• İçduygu, A. ve Sirkeci, İ. (1999). Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde göç hareketleri. A. B. Hacımirzaoğlu (Yay. Haz.), 75 yılda köylerden şehirlere içinde (ss. 249-268). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kahvecioğlu Ağbaba, D. ve Furat, M. (2019). Göç, kimlik ve kültür: Bor’daki mübadiller örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(1), ss. 156-175.
• Keyder, Ç. ve Yenal, Z. (2013). Bildiğimiz tarımın sonu: Küresel iktidar ve köylülük. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kırklareli Kültür Varlıkları Envanteri. (2022, 27 Eylül). Halk kültürü. https://kirklarelienvanteri.gov.tr/halk-kulturu.php adresinden erişilmiştir.
• Kiel, M. (2003). Lüleburgaz. İslam Ansiklopedisi içinde (ss. 255-256). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kiel, M. (2007). Rahova. İslam Ansiklopedisi içinde (ss. 424-425). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kurhan, Y. (2014). Eskitaşlı Köyü monografisi. Istanbul University Journal of Sociology, 2(10-11), ss. 44-59.
• Labadi, S. (2011). Intangible heritage and sustainable development: Realistic outcome or wishful thinking? Heritage & Society, 4(1), ss. 115-118.
• Levitt, P. (2005). Building bridges: What migration scholarship and cultural sociology have to say to each other. Poetics, 33(1), ss. 49-62.
• Lüleburgaz Belediyesi. (2018). Lüleburgaz Belediyesi 2017 yılı faaliyet raporu. Kırklareli.
• Lüleburgaz Belediyesi. (2029). Lüleburgaz Belediyesi 2019 yılı faaliyet raporu. Kırklareli.
• Lüleburgaz Kaymakamlığı. (2019, 30 Mayıs). Köyler. 01.11.2022 tarihinde http://www.luleburgaz.gov.tr/koyler adresinden erişilmiştir.
• Nişanyan Yer Adları. (2021, 26 Şubat). Ayvalı. 07.11.2022 tarihinde https://nisanyanmap.com/?yer=20510&haritasi=ayval%C4%B1 adresinden erişilmiştir.
• Özdoğan, M. (1982). Trakya’da tarih öncesi araştırmalarının bugünkü durumu ve bazı sorunlar. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 10-11, ss. 21-58.
• Özdoğan, H. (2016). Kırklareli ili köy adları incelemesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırklareli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırklareli.
• Özgür, G. (2008). Balkan Savaşları ve sonrasında Bulgaristan ve Osmanlı Devleti arasında nüfus göçü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• Pakyürek, B. (2019). Yunan işgal sürecinde Lüleburgaz (1919-1922) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Purodran, N. (2010). Temettuat defterlerine göre Lüleburgaz’ın sosyo-ekonomik ve demografik yapısı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Sarantalı Köylüm. (2012, 10 Şubat). Ertuğrul Köyü. 11.04.2021 tarihinde http://sarantalikoylum.com/sarantali-koylumgazetesi-12-sayi/ adresinden erişilmiştir.
• Sarıoğlu, M. (2014, 26 Mart). Bizim kuşak göç öyküleri. Görünüm. 07.11.2022 tarihinde http://www.gorunumgazetesi.com.tr/yazar/1776/bizim-kusak-goc-oykuleri.html adresinden erişilmiştir.
• Smith, L. ve Akagawa, N. (2009). Introduction. In L. Smith & N. Akagawa (Ed.), Intangible heritage (ss. 1-9). London: Routledge.
• Son Posta. (1936, 5 Aralık). Trakya’da milattan evvel dahi Türklere ait olan bir kasaba: Lüleburgaz.
• Suat, O. (1978). Her yönü ile Lüleburgaz. Lüleburgaz Kütüphane Binası Yapma, Onarma ve Yardım Derneği Yayını.
• TDK. (1962-1982). Türkiye’de halk ağzından derleme sözlüğü cilt I-XII. Türkiye Dil Kurumu.
• Timor, A. N. (1992). Orta büyüklükteki şehirler ve Lüleburgaz örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Trakya Gezi. (2012, 10 Kasım). Poyralı, derin kökler. 11.04.2021 tarihinde https://www.trakyagezi.com/poyrali-derin-kokler/ adresinden erişilmiştir.
• Trakya Gezi. (2016, 27 Mayıs). Ertuğrul Köyü Kültür Evi; köklere yolculuk. 11.04.2021 tarihinde https://www.trakyagezi.com/poyrali-derin-kokler/ adresinden erişilmiştir.
• TÜİK. (2000). Genel nüfus sayımı: İlçe toplamı (şehir-köy) [Veri seti]. 07.11.2022 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/nufusapp/idari.zul adresinden erişilmiştir.
• TÜİK. (2007-2021). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları: Belediye, köy ve mahalle nüfusları [Veri seti]. 07.11.2022 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr adresinden erişilmiştir.
• Türkiye Ziraat Odaları Birliği. (2017, 18 Eylül). Kırsalda nüfus kaybında ilk 10’dayız. 01.11.2022 tarihinde https://www.tzob.org.tr/basin-odasi/haberler/kirsalda-nufus-kaybinda-ilk-10dayiz adresinden erişilmiştir.
• Uç, L. (1942). Lüleburgaz kazası monografyası (Yayımlanmamış bitirme tezi). İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü, İstanbul.
• UNESCO. (2001). Kültürel çeşitlilik evrensel bildirgesi. 01.11.2022 tarihinde https://www.unesco.org.tr/pages/180/17 adresinden erişilmiştir.
• UNESCO. (2003). Somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesi. 01.11.2022 tarihinde https://www.unesco.org.tr/Pages/181/177/ adresinden erişilmiştir.
• Vlachs. (2021, 12 Ocak). Proeleusi mathiton ana oikismo & scholiko etos. 12.01.2021 tarihinde https://www.vlachs.gr/images/stories/astikisxoli/pinakas-2.3.html adresinden erişilmiştir.
• Werbner, P. (2012). Migration and culture. In M. R. Rosenblum & D. J. Tichenor (Ed.), Oxford handbook of the politics of international migration, (ss. 215–242). Oxford: Oxford University Press.
• Yıldırım, S. (2012). Balkan Savaşları ve sonrasındaki göçlerin Türkiye nüfusuna etkileri. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 8(16), ss. 75-92.
• Yolcu, M. A. ve Celepoğlu, S. K. (2020). Trakya’da yaşayan Amuca Bektaşilerinde Nevruz erkânı. Motif Akademi Halkbilim Dergisi, 13(31), ss. 1003-1024.