Gençliğin Toplumsal Tanınma ve Ötekileştirilme Süreci: Sait Faik’in Mahalle Kahvesi Öyküsü

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 1016 - 1037, 15.12.2025

Emre Yolcu

https://doi.org/10.16985/mtad.1748760

Öz

Kurgulamış olduğu anlatı atmosferi, mekân betimlemeleri ve suskunluğa yaslanmış söylem biçimi ile edebiyatımızda özgün bir yer edinen Sait Faik Abasıyanık; özellikle birey-toplum ilişkisine odaklanan anlatıcı konumu ve sıradan görünen mekânlar içerisinde yükselen derin insani temalarıyla, modern Türk öykücülüğünün dönüştürücü isimlerinden biridir. 1948 tarihli Mahalle Kahvesi adlı öykü, temelde bir kış gecesinin içe kapanık anlatısını kaleme alan tek katmanlı bir anlatı gibi görünse de alt metninde gençlik, sessizlik, dışlanma ve toplumsal ötekileştirilme meselelerini işleyen çok katmanlı bir sosyal anlatı örneğidir. Anlatıcı figürün şehir merkezinden uzaklaşarak sapa bir mahalle kahvesine gitmesiyle başlayan öyküde sosyal mekânın toplumda dışlayıcı yapısı hem atmosfer hem de karakter dinamikleri ile çarpıcı bir biçimde görünür kılınır. Öyküye sonradan dâhil edilen ve toplumsal düzlemde yeni nesli temsil eden genç adamın sessizliği yalnızca bireysel bir utanç ya da mahcubiyet değil aynı zamanda toplumsal bir ön yargı ve ötekileştirmenin de kurgusal dışa vurumu olarak okunur. Yazarın farklı sembollerle zenginleştirdiği mekân betimlemeleri, öykünün anlatı atmosferini zenginleştirir ve fizikselliğin sınırlılıklarından çıkararak simgesel bir düzleme taşır. Sait Faik Abasıyanık’ın sözünü kurgusal bir karaktere emanet etmek yerine kendi ağzından dile getirdiği Mahalle Kahvesi’nde; anlatıcı ve genç nesil arasında sessizlik temelli bir öteki ortaklığı inşâ edilir. Bu bağlamda öykü, mekânsal sınırlar içerisinde gençliğin baskılandığı, aydın tipinin edilgen kılındığı ve sessizliğin iktidara dönüştürüldüğü alegorik bir toplumsal temsil olarak incelenmeye değerdir.

Anahtar Kelimeler

Sait Faik Abasıyanık , Mekân , Gençlik , Öteki , Aydın , Edebiyat sosyolojisi

The Process of Social Recognition and Othering of Youth: Sait Faik’s Mahalle Kahvesi

Öz

With his distinctive narrative atmosphere, spatial depictions, and a discourse grounded in silence, Sait Faik Abasıyanık holds a unique place in Turkish literature. Particularly known for his narrative stance focusing on the individual-society relationship and for the deep humanistic themes that emerge within seemingly ordinary settings, he is considered one of the transformative figures of modern Turkish short story writing. His 1948 short story Mahalle Kahvesi (The Neighborhood Coffeehouse), while appearing on the surface as a single-layered, introspective narrative of a winter night, in fact represents a multilayered social text that addresses youth, silence, exclusion, and social othering. Beginning with the narrator’s departure from the city center toward a remote neighborhood coffeehouse, the story makes visible the exclusionary nature of social space through both atmosphere and character dynamics. The silence of the young man—who enters the narrative later and symbolically represents the new generation—can be read not merely as personal shame or shyness, but as the narrative expression of societal prejudice and marginalization. Sait Faik enriches the narrative through symbolic spatial descriptions, elevating the physical space to a metaphorical dimension. Unlike many of his stories, Mahalle Kahvesi is told in the author’s own voice rather than being mediated through a fictional character, thus forging a silent yet powerful solidarity between the narrator and the younger generation. In this regard, the story becomes an allegorical representation of a society in which youth are suppressed, the intellectual figure is rendered passive, and silence itself is transformed into a form of power, all within the symbolic boundaries of space.

Anahtar Kelimeler

Sait Faik Abasıyanık , Space , Youth , Other , Intellectual , Sociology of literature

Kaynakça

• Abasıyanık, Sait Faik, “Mahalle Kahvesi”, Yedigün, 3, (03 Nisan 1948).
• Abasıyanık, Sait Faik, Mahalle Kahvesi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2025.
• Aktaş, Gözen Güner, “Anadolu’da Toplumsal Yaşamın Mekânsal İzleri”, Sanat ve Tasarım Dergisi, I/7, (2011), s. 55-68.
• Benjamin, Walter, Illuminations, ed. Hannah Arendt, çev. Harry Zohn, Schocken Books, New York 1968.
• Benjamin, Walter, Tarih Kavramı Üzerine, çev. Ahmet Cemal, Metis Yayınları, İstanbul 2009.
• Bourdieu, Pierre, “Social Space and Symbolic Power”, Sociological Theory, VII/1, (1989), s. 14-25.
• Bourdieu, Pierre, “Social Space and the Genesis of Appropriated Physical Space”, International Journal of Urban & Regional Research, XLII/1, (2018), s. 106-114.
• Bourdieu, Pierre, “The Social Space and the Genesis of Groups”, Theory and Society, XIV/6, (1985), s. 723-744.
• Bourdieu, Pierre, Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste, çev. Richard Nice, Harvard University Press, Cambridge 1984.
• Bourdieu, Pierre, The Logic of Practice, çev. Richard Nice, Stanford University Press, Stanford 1990.
• Buck-Morss, Susan, The Dialectics of Seeing: Walter Benjamin and the Arcades Project, MIT Press, Cambridge 1991.
• Butler, Judith, “Foucault ile Bedenin Tarihsel Kurgusunun Paradoksu”, çev. Mehmet Demirkan, Sosyolojik Bağlam Dergisi, I/1, (2020), s. 76-80.
• Butler, Judith, Bela Bedenler, çev. Can Candan – Zeynep Talay, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2014.
• Butler, Judith, Ernesto Laclau ve Slavoj Žižek, Olumsallık, Hegemonya ve Evrensellik, çev. Ahmet Fethi, Hil Yayın, İstanbul 2009.
• Butler, Judith, Giving an Account of Oneself, Fordham University Press, New York 2005.
• Çağla, Cengiz, “Bellek Üstüne Düşünmek”, Cogito: Bellek Özel Sayısı, 50, (2007), s. 217-231.
• Çakır, Halil ve Ayşe Azman, “Sosyal Kuşaklar: Kuşaklar Sosyolojisinde Metodolojik Bir Açılım”, İmgelem, VI/11, (2022), s. 331-350.
• Durkheim, Emile, Toplumsal İşbölümü, çev. Özer Ozankaya, Cem Yayınevi, İstanbul 2006.
• Ercan, Fuat, Kırsal Yapıda Toplumsal Değişme, Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları, İstanbul 2011.
• Fordham, Friead, Jung Psikolojisinin Ana Hatları, çev. Ahmet Yalçıner, Say Yayınları, İstanbul 2015.
• Foucault, Michel, Büyük Kapatılma, çev. Işık Ergüden ve Ferda Keskin, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2000.
• Foucault, Michel, Discipline and Punish: The Birth of the Prison, çev. Alan Sheridan, Vintage Books, New York 1975.
• Foucault, Michel, Özne ve İktidar, yay. haz. Ferda Keskin, 6. Bs., Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2019.
• Gülhan, Sinan Tankut, “Toplumsal Mekân ve Düşünümsel Bir Kent Sosyolojisinin İnşası: Bourdieucülüğün Mekâna Müdahalesini Sorunsallaştırmak”, İdealkent, X/26, (2019), s. 83-127.
• Hannah Arendt, Between Past and Future: Eight Exercises in Political Thought, Penguin Books, London 1961, s. 174.
• Honneth, Axel, The Struggle for Recognition: The Moral Grammar of Social Conflicts, çev. J. Anderson, MIT Press, Cambridge 1992.
• Hossain, F. Anayet ve Korban Ali, “Relation Between Individual and Society”, Open Journal of Social Sciences, II/8, (2014), s. 130.
• Jussila, Heikki, Roser Majoral ve Chris C. Mutambirwa (ed.), Marginality in Space – Past, Present and Future: Theoretical and Methodological Aspects of Cultural, Social and Economic Parameters of Marginal and Critical Regions, Ashgate Publishing, Aldershot 1999.
• Kalpakçıoğlu, Fethi Naci, Sait Faik’in Hikâyeciliği, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2008.
• Karaarslan, Faruk, Modern Dünyada Toplumsal Hafıza ve Dönüşümü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2014.
• Kavaz, İbrahim, Sait Faik Abasıyanık, Şule Yayınları, İstanbul 2005.
• Kongar, Emre, Türk Toplumbilimcileri, Remzi Kitabevi, İstanbul 2012.
• Levitas, Ruth, The Inclusive Society: Social Exclusion and New Labour, Palgrave Macmillan, New York 2005.
• Löwy, Malcolm, Fire Alarm: Reading Walter Benjamin’s “On the Concept of History”, Verso, London 2005.
• Mannheim, Karl, Essays on the Sociology of Knowledge, Oxford University Press, New York 1952.
• Okumuş, Ejder, Toplumsal Çöküş Teorileri, İnsan Yayınları, İstanbul 2007.
• Sen, Amartya, Social Exclusion: Concept, Application and Scrutiny, Asian Development Bank, Social Development Papers No: 1, Manila 2000.
• Silver, Hilary, “Reconceptualizing Social Disadvantage: Three Paradigms of Social Exclusion”, Social Exclusion: Rhetoric, Reality, Responses, ed. Gerry Rodgers, Charles Gore ve José B. Figueiredo, International Institute for Labour Studies, Geneva 1995, s. 57-80.