Arkeolojik Buluntular Işığında Konya-Manavgat-Mersin Ortabatı Toros Üçgeni Prehistorik Dönem Bakır Madenciliğinin Gelişim Süreci

Yıl 2021, Sayı: 20, 41 - 52, 02.08.2021

Kürşat Bardakcı Ahmet Bardakcı

Öz

21. yüzyılda başta sanayi ve teknoloji alanındaki gelişmeler olmak üzere hayatın her alanında vazgeçilmez unsurlardan biri olan metal madeni dünyada ilk olarak M.Ö. 9. binyılda Anadolu’da keşfedilmiştir. İlk keşfedilen bu metal madeni bakırdır. Toros Dağları da doğal bakır kaynakları açısından zengindir. Bakır madenciliğinin gelişimi de Toros Dağları’nın eteklerinde bulunan yerleşimlerden tespit edilebilmektedir. Ortabatı Toroslar kapsamında özellikle Çatalhöyük, Canhasan ve Yumuktepe yerleşimlerindeki bakır buluntular, bakır madenciliğinin gelişim sürecini takip etmemizi sağlamaktadır. Nitekim dövülerek yapılmış en eski bakır buluntulardan bazıları konumuz kapsamında yer alan Çatalhöyük ve Suberde yerleşimlerinde ortaya çıkarılmıştır. Döküm tekniğinin ilk uygulandığı yerleşim ise Yumuktepe yerleşimidir. Aynı zaman Canhasan’da bulunan bakırdan topuz başı ve Yumuktepe’de ortaya çıkarılan bakır mühür ve iğneler gibi eserler de madencilik tarihi açısından önemli buluntulardır.

Anahtar Kelimeler

Toroslar, Prehistorya, Madencilik, Bakır, Madencilik tarihi

Kaynakça

• Akın, G., 2018. Prehistorya’ya Giriş. Ankara, Alter Yayınları.
• Aran, A., 2007. Döküm Teknolojisi: İmal Usülleri Ders Notları. İstanbul, İstanbul Teknik Üniversitesi Makina Fakültesi.
• Baykan, D., 2016. Antik Metalurji Uygulamaları. MT Bilimsel 9, 61-67.
• Birch, T., Rehren, T., Pernicka, E., 2013. The Metallic Finds from Çatalhöyük: A Review and Preliminary New York. Substantive technologies at Çatalhöyük: reports from the 2000-2008 seasons (I. Hodder in ed.). British Institute at Ankara, 307-316.
• Bordaz, J., 1968. The Suberde Excevations, South-Western Turkey, an Interim Report. Türk Arkeoloji Dergisi 27 (2), 43-71.
• Caneva, I., 2004. The Citadel Station (5000-4200 BC). Mersin-Yumuktepe: A Reappraisal (Isabella Caneva-Veli Sevin in ed.). Lecce, Congedo Editore, 57-72.
• Düring, B. S., 2016. Küçük Asya’nın Tarihöncesi: Karmaşık Avcı-Toplayıcılardan Erken Kentsel Toplumlara (çev. Azer Keskin). İstanbul, Koç Üniversitesi Yayınları.
• Ehsani, A., Yazıcı, E. Y., 2016. Anadolu’da Bakır Madenciliği ve Kullanımının Kısa Tarihçesi. MT Bilimsel 9, 43-48.
• Esin, U., 1969. Kuantitatif Spektral Analiz Yardımıyla Anadolu’da Başlangıcından Asur Kolonileri Çağına Kadar Bakır ve Tunç Madenciliği, Cilt I. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Fidan, E., 2016. Tarih Öncesi Dönemlerde Anadolu’da Kullanılmış Olan Maden Yatakları. MT Bilimsel 9, 49-59.
• French, D., 1998. Canhasan Sites I. Canhasan 1: Stratigraphy and Structures. London, BIAA Mono 23.
• Garstang, J., 1953. Prehistoric Mersin. Oxford, Clarendon Press.
• Girginer, K. S., Durukan, M., 2017. Mersin/Gülnar Akyapı Mağarası’nda Bulunan Prehistorik Mağara Resimleri. OLBA 25, 1-15.
• Kaptan, E., 1990. Türkiye Madencilik Tarihine Ait Buluntular. MTA Dergisi 111, 175-186.
• Lehner, J. W., Yener, K. A., 2014. Organization and Specialization of Early Mining and Metal Technologies in Anatolia. Archaeometallurgy in Global Perspective: Methods and Syntheses, New York, Springer, 529-557.
• Lyon, J., Taylor, J., 2003. Excavation of the 4040 Area. Çatalhöyük 2003 Archive Report.
• Macqueen, J. G., 2015. Hititler ve Hitit Çağında Anadolu (çev. E. Davutoğlu). Ankara, Arkadaş Yayınevi.
• Massa, M., Mcilfatrick, O., Fidan, E. 2017. Patterns of metal procurement, manufacture and exchange in Early Bronze Age northwestern Anatolia: Demircihüyük and beyond. Anatolian Studies 67, 51-83.
• Mellaart, J., 1967. Çatal Hüyük: A Neolithic Town in Anatolia. London, Thames & Hudson.
• Sevin, V., 2003. Anadolu Arkeolojisi. İstanbul, Der Yayınları.
• Tekin, H., 2015. Eski Anadolu Madenciliği: Arkeolojik Verilerin Işığı Altında Başlangıcından Demir Çağı’na Kadar. Ankara, Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Yalçın, Ü., 2016. Anadolu Madencilik Tarihine Toplu Bir Bakış. MT Bilimsel 9, 3-13.
• Yener, K. A., Geçkinli, E., Özbal, H., 1996. A Brief Survey of Anatolian Metallurgy prior to 500 BC. Archaeometry 1994 (Ş. Demirci, A. M. Özer, G. D. Summers in ed.). Ankara, TÜBİTAK, 375-391.