Temel Eğitimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Sorunlarının Değerlendirilmesi: Bir Meta-Sentez Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 142 - 159, 01.05.2023

Şerife Dönmez Necdet Aykaç

https://doi.org/10.21666/muefd.1093557

Öz

Bu çalışmada temel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde yaşanan sorunların meta-sentez yöntemi ile değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda ‘psikolojik danışmada sorunlar’, ‘ilkokulda rehberlik hizmetleri’, ‘ilkokulda rehberlik hizmetleri sorunları’, ‘okul öncesinde rehberlik hizmetleri sorunları’, ‘okul öncesi eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri sorunları’, ‘ortaokulda rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri sorunları’ ‘rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri’, ‘rehberlik servisi’, ‘rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri’, ‘temel eğitimde rehberlik sorunları’ anahtar sözcükleri ile Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi, Google Akademik, TÜBİTAK ULAKBİM (Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi) Sosyal ve Beşeri Bilimler Veri Tabanında tarama yapılmıştır. Taramalar sonucunda araştırmaya dahil edilme kriterlerini karşılayan 27 makale, 8 yüksek lisans tezi ve 1 bildiri çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmada meta-sentez yöntemi kullanılmış ve elde edilen veriler tümevarımsal içerik analizi ile çözümlenmiştir. Yapılan incelemeler doğrultusunda ana temalar, temalar, kodlar ve sorunlara ilişkin frekans tabloları oluşturulmuştur. Araştırma sonuçlarına bakıldığında temel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde yaşanan sorunlar altı başlıkta ele alınmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda sistem sorunları, iş birliği ile ilgili sorunlar, rehberlik ve psikolojik danışma servisi görev ve sorumlulukları, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin işlevi, psikolojik danışman kaynaklı sorunlar ve fiziki koşullar temaları başlığı altında değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular ışığında en çok frekansa sahip sorun alanının sistem sorunları olduğu, en az sorun alanının da fiziki koşullar olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Temel eğitim, Rehberlik ve psikolojik danışma, Meta-sentez

Evaluation of the Problems of Guidance and Psychological Counseling Services in Basic Education: A Meta-Synthesis Study

Öz

In this study, it is aimed to evaluate the problems experienced in guidance and psychological counseling services in basic education with the meta-synthesis method. In this context, with the help of the keywords such as "problems in psychological counseling", "guidance services in primary school", ‘'preschool guidance services problems'’, ‘'guidance and psychological counseling services in preschool education problems'’, ‘'guidance and psychological counseling services in secondary school’', ‘'guidance and psychological counseling services’', ‘'guidance services’', ‘'guidance and psychological counseling services’’ and ‘’'guidance problems in basic education’'; The database has been scanned on the National Thesis Center of the Council of Higher Education, Google Academic, TÜBİTAK ULAKBİM (National Academic Network and Information Center) and Social and Human Sciences Database. As a result of the scans, 27 articles, 8 master's theses and 1 paper that meet the inclusion criteria were included in the study. Meta-synthesis method was used in the study and the obtained data were analyzed by inductive content analysis. Frequency tables related to main themes, themes, codes and problems were created in line with the examinations made. Considering the results of the research, the problems experienced in the guidance and psychological counseling services in basic education are discussed under six headings. When these six titles are evaluated in line with the data obtained; It covers themes such as system problems, problems related to cooperation, duties and responsibilities of guidance and psychological counseling services, the function of guidance and psychological counseling services, problems arising from psychological counselor and physical conditions. In the light of the findings obtained as a result of the research, it was determined that the problem area with the highest frequency was system problems, and the least problematic area was physical conditions.

Anahtar Kelimeler

Basic education, Guidance and psychological counseling, Meta- synthesis

Kaynakça

• Akay, S., Türk, F., Mercan, Ö. ve Urtekin, F. (2019). Psikolojik danışmanların bakış açısından Rehberlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 891-918. https://doi.org/10.17679/inuefd.608205
• Aktas, E. F. ve Demirtaş-Zorbaz, S. (2018). School counselor’s opinions about their competence of child counseling. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 19(1), 245-256. doi: 10.17679/inuefd.416003
• Arslan, Ü., Karataş, U. Y. ve Dostuoğlu, E. (2019). Psikolojik danışmanlık alanında mevcut ve gelişen etik sorunlar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 86-103. https://doi.org/10.17860/mersinefd.515865
• Arşit, M. H. (2019). Özel eğitim okulları ile rehberlik ve araştırma merkezlerinde görev yapan rehberlik öğretmenlerinin özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri ne ilişkin öz yeterliliklerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Birûni Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Bacıoğlu, S. D., Kocabıyık, O. O. ve Malkoç, A. (2017). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık öğrencilerinin okullardaki rehberlik servisini değerlendirmeleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(48), 45-62.
• Bayraktar, Y. (2020). Rehber öğretmenlerin okulda karşılaştıkları sorunlara yönelik görüşlerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Sakarya.
• Bengisoy, A. ve Özdemir, M. (2019). Psikolojik danışman rehber öğretmenlerin bakış açısıyla psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 1(3), 189-193. doi:10.35365/ctjpp.19.1.24
• Camadan, F. (2021). MEB tarafından psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri ile ilgili olarak yayınlanan yönetmeliklerdeki kararların değerlendirilmesi. Milli Eğitim, 50(230), 1015-1038. https://doi.org/10.37669/milliegitim.837454
• Can, E. (2010). İlköğretim okullarında görevli rehber öğretmenlerin karşılaştıkları sorunların Iincelenmesi. 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu. Elazığ 20-22 Mayıs. Türkiye.
• Can, E. ve Nikolayidis, U. (2021). Okul rehberlik hizmetleri: Bir durum çalışması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 647-665. https://doi.org/10.18069/firatsbed.810831
• Cerit, Y., Akgün, N., Yıldız, K. ve Soysal, M. R. (2014). Yeni eğitim sisteminin (4+4+4) uygulanmasında yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri (Bolu il örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 59-82. http://dx.doi.org/10.12973/jesr.2014.4os4a
• Çetin, S. (2016). İlkokul öğrencilerinin okul psikolojik danışma ve rehberlik servisine ilişkin görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Sakarya.
• Çetin, H, Yazar, M. İ., Aydın, S. ve Yazıcı, N. (2018). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının Türk eğitim sistemi sorunlarına ilişkin görüşleri ve çözüm önerileri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi-Mediterranean Journal of Educational Research, 12(25), 117-135. https://doi.org/10.29329/mjer.2018.153.7
• Çokamay, G., Kapçı, E. G. ve Sever, M. (2017). Okul ruh sağlığı hizmetlerinde yaşanan sorunlar: Psikolojik danışmanların görüşleri. İlköğretim Online, 16(4), 1395-1406. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342962
• Dağlı, A. ve Han, B. (2017). Öğretmen görüşlerine göre Diyarbakır ili eğitim sorunları ve çözüm önerileri, Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(12), 108-124.
• Deveci, Ö. ve Aykaç, N. (2018). Temel eğitimde yaşanan sorunları inceleyen çalışmaların değerlendirilmesi: Bir meta-sentez çalışması. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi – Journal of Qualitative Research Education, 7(1), 277-301. doi:10.14689/issn.2148-2624.1.7c1s.13m
• Erdemir, N. ve Kış, A. (2017). Okul yöneticilerinin okul rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri ile ilgili görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(8), 34-47. https://doi.org/10.29129/inujgse.359846
• Erdemir, N., Sumbas, E., Umur, Z., Genç, H. ve Tunca, A. (2019). Orta okul yöneticilerinin ve öğretmenlerinin psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri servisinden beklentileri (Malatya ili). Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 2432-2443. https://doi.org/10.33206/mjss.479200
• Gök, M. (2016). Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin/servislerinin okul müdürleri tarafından algılanma düzeylerinin ölçülmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Gürgan, U. (2020). Rehberlik öğretmenlerinin bakış açısıyla okul rehberlik hizmetlerinde yaşanan sorunlar. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14 (1), 577-605. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.704061
• Hsieh, H. F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277–1288. https://doi.org/10.1177/1049732305276687
• Kanak, M., Ersoy, M. ve Yerliyurt, N. S. (2018). Okul öncesinde rehberlik hizmetlerinin gerekliliğinin rehber öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. EKEV akademi dergisi, 22(76), 187-208.
• Karataş, Z. ve Şahin Baltacı, H. (2013). Ortaöğretim kurumlarında yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine yönelik okul müdürü, sınıf rehber öğretmeni, öğrenci ve okul rehber öğretmenlerin (psikolojik danışman) görüşlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 427-460.
• Kil, G., Özkan, M. A. ve Aykaç, N. (2021). Yüksek öğretimde yaşanan sorunların değerlendirilmesi: Bir meta-sentez çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 59, 85-109.
• Koçak Bıçak, D. ve Ottekin Demirbolat, A. (2019). Okul psikolojik danışmanların okul yöneticileri ve öğretmenlerden beklentileri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 17(2), 236-357.
• Kösterelioğlu, İ. ve Bayar, A. (2014). Türk eğitim sisteminin sorunlarına ilişkin güncel bir değerlendirme. The Journal of Academic Social Science Studies, 25(1), 177-187. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2279
• MEB. (2017). Milli Eğitim Bakanlığı rehberlik hizmetleri yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171110-2.htm
• MEB. (2020). Milli Eğitim Bakanlığı rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yönetmeliği. http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_08/14231603_Rehberlik_ve_Psikolojik_DanYYma_Hizmetleri_YonetmeliYi_2.pdf
• Meşeci, F., Özcan, N. ve Bozdemir, P. (2007). Öğretmen ve müdürlerin okul psikolojik danışma ve rehberlik servisine yönelik algıları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 157-171.
• Memduhoğlu, H. B. ve Damçiçek, E. (2016). Öğretmenlerin rehberlik servisine ilişkin metaforik algıları. The Journal of Academic Social Science Studies, 47, 137-148. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3475
• Nas, E. (2018). Rehber öğretmenlerin yeni rehberlik hizmetleri yönetmeliğine ilişkin algılarının incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 109-118.
• Nazlı, S. (2008). Öğretmenlerin değişen rehberlik hizmetlerini ve kendi rollerini algılamaları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(20), 11-25.
• Noblit, G. W., & Hare, R. D. (1988). Meta-ethnography: Synthesizing qualitative studies (Vol. 11). Newbury Park: Sage.
• Oksal, A. ve Güner, F. (2018). Fransa ve Türkiye’deki okullarda yürütülen rehberlik hizmetlerinin incelenmesi: Karşılaştırmalı durum çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(3), 231-249. https://doi.org/10.17244/eku.300511
• Özalp, E. ve Kırel, Ç. (2018). Örgütsel davranış (8. Baskı). Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Özdemir, S., Sezgin, F., Şirin, E., Karip, E. ve Erkan, S. (2010). İlköğretim okulu öğrencilerinin okul iklimine ilişkin algılarını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 213-224.
• Özoğlu, S. Ç. (1991). Eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma (3. Baskı). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Parmaksız, İ. ve Gök, A. (2018). Okulu psikolojik danışmanlarının psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde karşılaştıkları güçlükler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 247-265. https://doi.org/10.21764/maeuefd.359595
• Polat, C. (2007). İlköğretim okulları sekizinci sınıf öğrencilerinin okul psikolojik danışma ve rehberlik servisinden yararlanma düzeylerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü. Elazığ.
• Polat, E. (2014). 12 yıllık zorunlu ve kademeli eğitim sisteminde ilkokul birinci sınıflarda yaşanan sorunların öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.
• Polat, S. ve Ay, O. (2016). Meta-sentez: Kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi- Journal of Qualitative Research in Education, 4(1), 52-64. [Online]: http://www.enadonline.com http://dx.doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.4c2s3m
• Sılacı, Z. (2010). Hizmet alanlar açısından, sosyal bir statü olarak eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma: Bursa örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa.
• Söker, V. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin sınıf yönetimi konusunda okullardaki rehberlik servisinden beklentileri (Zonguldak örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Tagay, Ö. ve Sevi Kaçar, F. (2017). Okullarda yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin okul psikolojik danışmanlarının görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1168-1186.
• Tan, H. (2000). Psikolojik danışma ve rehberlik. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Taş, S. ve Aykaç, N. (2019). Türkiye’de ortaöğretim sisteminin sorunları ve değerlendirilmesi: Bir meta sentez çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi-Journal of Educational Sciences Research, 10(1), 22-41. https://dergipark.org.tr/ebader
• Terzi, Ş., Ergüner Tekinalp, B. ve Leuwerke, W. (2011). Psikolojik danışmanların okul psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri modeline dayalı olarak geliştirilen kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik programını değerlendirmeleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(1), 51-60.
• Totan, T. (2014). Okul psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında sosyal ve duygusal öğrenmenin değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 57-70.
• Tuzgöl Dost, M. ve Keklik, İ. (2012). Alanda çalışanların gözünden psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 389-407.
• Tuzgöl Dost, M. (2020). Okul psikolojik danışmanlarına göre ilkokullarda rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin durumu ve sorunları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1673-1690. https://doi.org/10.17755/esosder.715029
• Uzun, İ. (2018). Öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin okul rehberlik hizmetleri ve psikolojik danışman ile ilgili metaforik algılarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Birûni Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Walsh, D., & Downe, S. (2005). Meta-synthesis method for qualitative research: a literature review. Journal of Advanced Nursing, 50(2), 204–211. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2005.03380.x
• Yerlikaya, İ., Sak, R. ve Şahin Sak İ. T. (2014). Okul öncesi eğitimde psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri: okul öncesi öğretmen adaylarının ve psikolojik danışman adaylarının görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 286-299.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, H. (2021). Rehber ve psikolojik danışmanların okul iklimindeki sorunlarla ilgili görüşleri ve okul sosyal hizmeti. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(77), 857-865. Doi: 10.17719/jisr.11626