Davranışsal Denetim: Finansal Tablo Hilelerin Hüristik Bir Yaklaşımla İncelenmesi

Yıl 2019, , 279 - 300, 26.08.2019

Murat Atik

https://doi.org/10.25095/mufad.606024

Öz

İnsan beyni rassal (tesadüf) sayı üretimini kendi zihninde oluşturduğu belli sistematik kurallara göre gerçekleştirmektedir. Bir kişi rassal bir sayı ürettiğinde sayıları tesadüfi olarak seçtiğini düşünse de aslında sayı üretimi rassal olarak değil kendi zihnindeki mental hesaplama işlemi sonucundaki belli bir sistematik kurala göre yapılmaktadır. Bu çalışma ile insanların zihinsel süreçlerinde rassal sayı üretiminde sistematik kuralların neler olduğu, hangi örüntüleri kullandıkları ve sayıları algılama biçimlerinin ortaya çıkartılması amaçlanmaktadır.  İnsan beyninin rassal sayıları algılama ve üretme biçimleri belirlendikten sonra kurdukları örüntülerden yola çıkarak finansal tablolarda üretilen sayıların tesadüfi mi oluştuğu yoksa finansal tabloları hazırlayanlar tarafından belli bir kurala göre mi oluşturulduğu tespit edilerek, finansal tablolardaki hilelerin tespit edilmesinde kullanılabileceği öngörülmektedir. Bu kapsamda 177 kişiye oluşturulan senaryo verilerek, senaryolara uygun rassal sayı üretmeleri istenmiştir. Yapılan analizler sonucunda deneklerin rassal sayıları, varsayıma uygun olarak belli bir sistematik kurala göre oluşturdukları görülmüştür. Analizler sonucunda tespit edilen örüntülerin finansal tablolarda kullanılması ile yapılan hileleri ortaya çıkarmada kullanılabilecek bir denetim aracı haline gelebileceği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Davranışsal Denetim, Mental Muhasebe, Rassal Sayı, Hüristik, Benford Yasası

Kaynakça

• ACFE Report (2018), https://s3-us-west-2.amazonaws.com/acfepublic/2018-report-to-the-nations.pdf (Erişim Tarihi: 16.04.2019)
• Akkaş, M.E. (2007), “Denetimde Benford Kanunu'nun Uygulanması”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9(1), ss.191 – 206
• Aktar, Y. (2016), “Türkiye’de Yasal Boşluk ve Esnekliklerden Yararlanılarak Gerçekleştirilen Yaratıcı Muhasebe Uygulamaları”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı 418, ss.45
• Bozkurt, N. (2000), “Mali Tablolarda İşletme Yönetimi Tarafından Yapılan Hileleri”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 12, ss.15-22
• Christensen, J.A.- Byington, J.R.- Blalock, T.J. (2005), “Sarbanes-Oxley: Will You Need A Forensic Accountant?”, Journal of Corporate Accounting Finance, 16(3), pp.69-74
• Çatıkkaş, Ö. (2011), “İşletmelerde Mali Tablo Hileleri”, Denetişim, Sayı 8, ss.18-19
• Erdem, Z. (2014), “Hile Denetimi ve İç Kontrol İlişkisi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, ss.16
• Ertekin, K. (2017), “Hile Denetimi: Kırmızı Bayrakların Tespiti İçin Kullanılan Proaktif Yaklaşımlar”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 75, pp.75-77
• Marşap, B. – Gökten, P.O. (2016), “Davranışsal Muhasebe: Kuramsal Yaklaşım”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(4), ss.354.
• Terzi, S. - Şen, İ.K. (2015), “Adli Muhasebede Hilelerin Tespitinde Yapay Sinir Ağı Modelinin Kullanımı”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Sayı 14, ss.481
• Türkyener, C. M. (2007), Benford Yasası ve Mali Denetimde Kullanımı, Sayıştay Dergisi, Sayı 64, pp.111-121
• Wolfe, D.T.- Hermanson D.R. (2004), "The Fraud Diamond: Considering the Four Elements of Fraud.",The CPA Journal, pp.38-41
• Yıldız, E. - Başkan, T.D. (2014), “Muhasebe Hilelerinin Önlenmesinde Kullanılan Araçlar: BİST Şirketleri Üzerine Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 62, s.2