AİLEYE İKTİSADÎ YAKLAŞIM: GARY S. BECKER’IN METODOLOJİK EMPERYALİZMİ

Yıl 2025, Cilt: 21 Sayı: 69 - Aile, 110 - 128, 13.11.2025

Adem Levent

Öz

1992 yılında Nobel İktisat Ödülü alan Gary S. Becker (1930-2014), insan davranışları üzerine oldukça etkili
çalışmalar yapmıştır. Beşerî sermaye, aile ekonomisi, ayrımcılık ve suç, insan davranışlarını incelerken
öne çıkan çalışma alanlarıdır. Bunlar içinde aile ekonomisi, insan davranışları üzerine en dikkat çeken
çalışma alanlarından biridir. Aile içi ilişkiler, evlilik, boşanma, doğurganlık, evli kadınların iş gücüne katılım
oranı, çocuk sahibi olma, fedakârlık ve bencillik, Becker’ın aile ekonomisinde ele aldığı başlıca sosyolojik
meselelerdir. Becker, bu meseleleri iktisadî yaklaşıma bağlı kalarak sürdürmüştür. İktisadî yaklaşımı, kişisel
çıkara dayalı maksimizasyon davranışı, piyasa dengesi ve istikrarlı tercihlerin birleşimi olarak ifade etmiştir.
Aynı zamanda İktisadî yaklaşımı, rasyonel seçim teorisiyle özdeş kabul etmiştir. Bu yaklaşımı veya rasyonel
seçim teorisini esas alarak aileyi bir iktisadî organizasyona benzetmiştir. Rasyonel seçim teorisini kullanarak
iktisadın araştırma mantığını bir sosyal kurum olan aile gibi iktisat dışı alanlara yayma becerisi hem iktisat
içinde hem de iktisat dışında ciddi tartışmalara neden olmuştur. Bu tartışmalar, metodolojik emperyalizm
çatısı altında incelenmiştir. Bu çalışmada, Becker’ın sosyolojik meseleler üzerine yaptığı çalışmalardan
özellikle aile ekonomisi değerlendirilmektedir. Yapılan değerlendirme neticesinde Becker’ın aileyi iktisadî
organizasyona benzettiği için ailenin geniş bir toplumsal kurum olma yönünü daralttığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gary S. Becker , İktisadî Yaklaşım , Aile Ekonomisi , Çürük Çocuk Teoremi , Fedakârlık

Kaynakça

• Akerlof, G. A. (1990), George A. Akerlof, Richard Swedberg (ed.), Economics and sociology, redefining their boundaries: Conversations with economists and sociologists (61-71). Princeton: Princeton University Press.
• Baron, J. N. ve Hannan, M. T. (1994). The impact of economics on contemporary sociology. Journal of Economic Literature, 32(3), 1111-1146.
• Barro, R. J. ve Becker, G. S. (1989). Fertility choice in a model of economic growth. Econometrica, 57(2), 481-501.
• Becker, G. S. (1960). An economic analysis of fertility. Universities-National Bureau Committee for Economic Research (Ed.), Demographic and Economic Change in Developed Countries (209- 240), New York: Columbia University Press.
• Becker, G. S. (1974). A theory of social interactions. Journal of Political Economy, 82(6), 1063-1093.
• Becker, G. S. (1976a). The economic approach to human behavior. Chicago: The University of Chicago Press.
• Becker, G. S. (1976b). Altruism, egoism, and genetic fitness: Economics and sociobiology. Journal of Economic Literature, 14(3), 817-826.
• Becker, G. S. (1981). Altruism in the family and selfishness in the market place, Economica, 48(189), 1-15.
• Becker, G. S. (1988). Family economics and macro behavior. The American Economic Review, 78(1), 1-13.
• Becker, G. (1990). Gary S. Becker. Richard Swedberg (ed.), Economics and sociology, redefining their boundaries: Conversations with economists and sociologists (27-46). Princeton: Princeton University Press.
• Becker, G. S. (1993a). A treatise on the family. (2. Edition), Cambridge: Harvard University Press.
• Becker, G. S. (1993b). Nobel lecture: The economic way of looking at behavior. Journal of Political Economy, 101(3), 385-409.
• Ben-Porath, Y. (1982). Economics and the family-match or mismatch? A review of Becker’s a treatise on the family. Journal of Economic Literature, 20(1), 52-64.
• Bilen, M. ve Yumuşak, İ. G. (2008). Gary S. Becker’ın iktisat bilimine ve beşeri sermaye teorisine katkıları. The Journal of Knowledge Economy & Knowledge Management, 3, 1-14.
• Colander, D., Holt, R. P. F. ve Rosser, J. B. (2004). The changing face of mainstream economics. Review of Political Economy, 16(4), 485-499.
• Coleman, J. S. (1993). The impact of Gary Becker’s work on sociology. Acta Sociologica, 36(3), 169-178.
• Fine, B. (2000). Economics imperialism and intellectual progress: The present as history of economic thought?. History of Economics Review, 32(1), 10-35.
• Fine, B. ve Milonakis, D. (2014). İktisat emperyalizminden acayip iktisada: İktisat ve diğer sosyal bilimler arasında değişen sınırlar. çev. Eren Kırmızıaltın ve Hüsnü Bilir, Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Heckman, J. J. (2015). Gary Becker: Model economic scientist. The American Economic Review, 105(5), 74-79.
• Hirshleifer, J. (1985). The expanding domain of economics, The American Economic Review, 75(6), 53-68.
• Ingham, G. (1996). Some recent changes in the relationship between economics and sociology. Cambridge Journal of Economics, 20(2), 243-275.
• Kalleberg, A. L. (1995). Sociology and economics: Crossing the boundaries. Social Forces, 73(4), 1207-1218.
• Küçükoğlu, Ü. B. (2025). Bir iktisat emperyalizmi örneği olarak Gary Becker’in iktisadî yaklaşımında sosyal antropolojinin kolonizasyonu. Politik Ekonomik Kuram, 9(3), 902-920.
• Lazear, E. P. (2000). Economic imperialism. The Quarterly Journal of Economics, 115(1), 99-146.
• Lazear, E. P. (2015). Gary Becker’s impact on economics and policy. The American Economic Review, 105(5), 80-84.
• Levent, A. (2017). İktisadı yeniden felsefeyle buluşturmak: Amartya Sen’in Adam Smith okuması. İnsan ve Toplum, 7(1), 117-137.
• Malthus, T. R. [(1798) 2017]. Nüfus ilkesi. çev. Çağla Taşkın, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Rosen, S. (1993). Risks and rewards: Gary Becker’s contributions to economics. The Scandinavian Journal of Economics, 95(1), 25-36.
• Sandmo, A. (1993). Gary Becker’s contributions to economics. The Scandinavian Journal of Economics, 95(1), 7-23.
• Sen, A. K. (1977). Rational fools: A critique of the behavioral foundations of economic theory. Philosophy & Public Affairs, 6(4), 317-344.
• Sen, A. K. (2011). Uses and abuses of Adam Smith. History of Political Economy, 43(2), 257-271.
• Smith, V. L. (1998). The two faces of Adam Smith. Southern Economic Journal, 65(1), 1-19.
• Smith, V. L. (2004). Human nature: An economic perspective. Daedalus, 133(4), 67-76.
• Smith, V. L. ve Wilson, B. J. (2019). Humanomics: Moral sentiments and the wealth of nations for the twenty-first century. Cambridge: Cambridge University Press.
• Stigler, G. J. (1971). Smith’s travels on the ship of state. History of Political Economy, 3, 265-277.
• Stigler, G. J. (1984). Economics: The imperial science?. The Scandinavian Journal of Economics, 86(3), 301-313.
• Swedberg, R., (1990). Introduction. Richard Swedberg (ed.), Economics and Sociology, Redefining Their Boundaries: Conversations with Economists and Sociologists (3-23), Princeton: Princeton University Press.
• Wilson, E. O. (2004), On human nature. Cambridge: Harvard University Press.
• Yılmaz, F. (2002/2003). İktisat ve sosyoloji: Rakip kardeşlerin hâkimiyet mücadelesi, Toplum ve Bilim, 95, 61-84.