TÜRKİYE’DE BUHAR KAZANI SEKTÖRÜNÜN VIKOR VE EDAS YÖNTEMLERİ İLE YILLARA GÖRE KARLILIK ANALİZİ

Yıl 2025, Cilt: 66 Sayı: 718, 66 - 93

Ali Sevinç

https://doi.org/10.46399/muhendismakina.1483816

Öz

Buhar kazanı, yaşam alanlarında kullanılmasının yansıra, gıda, tekstil, kâğıt gibi birçok sektörde buhar üretimi için kullanılan bir sistemdir. Bu sistemlerin çok yaygın kullanımı, ekosistem içinde bu sektörü değerli kılmaktadır. Buhar kazanı sektörünün, ekonomiye daha fazla katkı sağlayabilmesi, sektörün düzenli büyüme ve gelişme göstermesi ve karlılıkta sürekliliği sağlaması ile mümkündür. Bu açıdan, sektörün karlılık durumunun başarılı bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Bunun için, buhar kazanı sektörü karlılık durumunu düzenli olarak analiz etmek ve uygun aksiyonlar almak, sektörde karlılığın sürdürebilirliği için zaruri olmuştur.
Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de buhar kazanı sektörünün, 2018-2022 yılları arasında karlılık performansını VIKOR ve EDAS yöntemleri ile analiz edip, yıllar itibariyle performans değerlendirmesini yapmaktır. Her iki yöntemde, yapılan sektörün karlılık analiz sonucuna göre birinci sırada 2022 yılı, ikinci sırada 2020 yılı, üçüncü sırada 2018 yılı, dördüncü sırada 2021 yılı ve beşinci sırada 2019 yılı yer almıştır. Yılların karşılaştırması neticesinde, en yüksek karlılık performansı 2022 yılında, en düşük karlılık 2019 yılında gerçekleşmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde, her iki yöntemde karlılık analizlerinde benzer sonuçlar ortaya çıkmıştır. VIKOR ve EDAS yönteminde benzer bulgular elde edilmesi sonuçların tutarlı olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

VIKOR Yöntemi,, Karlılık Analizi,, Çok Ölçütlü Karar Verme,, EDAS Yöntemi,, Buhar Kazanı Sektörü

Etik Beyan

Etik esas söz konusu değildir.

PROFITABILITY ANALYSIS OF STEAM BOILER SECTOR IN TÜRKİYE VIKOR AND EDAS METHODS BY YEARS

Öz

Steam boiler is a system used for steam production in many sectors such as food, textile, paper as well as being used in living spaces. The widespread use of these systems makes this sector valuable in the ecosystem. It is possible for the steam boiler sector to contribute more to the economy only if the sector shows regular growth and development and ensures continuity in profitability. In this respect, the profitability of the sector needs to be managed successfully. For this purpose, it has become essential to regularly analyse the profitability of the steam boiler sector and take appropriate actions for the sustainability of profitability in the sector.
The aim of this study is to analyse the profitability performance of the steam boiler sector in Türkiye between 2018 and 2022 with VIKOR and EDAS methods and to evaluate the performance by years. According to the results of the profitability analysis of the sector in both methods, 2022 ranked first, 2020 ranked second, 2018 ranked third, 2021 ranked fourth, and 2019 ranked fifth. As a result of the comparison of years, the highest profitability performance was realised in 2022 and the lowest profitability in 2019. As a result of the findings obtained, similar results were obtained in profitability analyses in both methods. Similar findings in VIKOR and EDAS methods show that the results are consistent.

Anahtar Kelimeler

MCDM,, VIKOR Method,, EDAS Method,, Steam Boiler Industry, Profitability Analysis

Etik Beyan

Etik hakkında sorun yoktur

Kaynakça

• Aktürk, T. B., ve Fidan, U. (2009). Buhar Kazanı Otomasyon Sistemi İçin Uzakta Görüntüleme Sistemi Tasarımı. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 9(1), 71-78.Ali, A. (2021). Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/akufemubid/issue/1609/20105
• Akyüz, H. S. (2019). Çalışma sermayesine ilişkin finansal oranların işletme karlılığına etkisi: BİST imalat sektöründe bir uygulama. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 217-233.
• Antoro, W., Sanusi, A., and Asih, P. (2020). The Effect Of Profitability, Company Size, Company Growth On Firm Value Through Capital Structure İn Food And Beverage Companies On The Indonesia Stock Exchange 2014-2018 Period. International Journal of Advances in Scientific Research and Engineering (IJASRE), 6(9), 36-43. Doı: https://10.31695/IJASRE.2020.33876
• Arslan, E., & Bora, A. (2022). Türk bankacılık sektöründe faaliyette bulunan kalkınma ve yatırım bankalarının 2015–2020 dönemi performanslarının özkaynak karlılığı bileşenlerine göre incelenmesi. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 27-40.
• A., Aktaş, M., Kabak (2020). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri: MS Excel Çözümlü Uygulamalar. Kabak M, Çınar Y, 1st ed. Nobel Akademik Yayıncılık. Türkiye.
• Aydın, M., Avcı, S., & Aladağ, Z. (2021). Futbolcu Performanslarının VIKOR Yöntemi İle Değerlendirilmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 4(1), 24-39. Doi: 10.37021/asbid873554
• Demir, F. (2009). Financialization And Manufacturing Firm Profitability Under Uncertainty And Macroeconomic Volatility: Evidence From An Emerging Market. Review of Development Economics, 13(4), 592-609. https://doi.org/10.1111/j.1467-9361.2009.00522.x
• Demirhan, D. (2022). İmalat Ve Hizmet Sektörlerinde Karlılık Oranlarını Etkileyen Faktörlerin Analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (94), 31-52. Doı: https:// 10.25095/mufad.1054212
• Demirtaş, İ., & Gençtürk, M. (2022). Çalışma sermayesi yönetiminin sistematik derleme yöntemine göre incelenmesi (2002-2021). Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(36), 1287-1304.
• Elwardany, M. (2024). Enhancing Steam Boiler Efficiency Through Comprehensive Energy And Exergy Analysis: A Review. Process Safety And Environmental Protection. Doi: https:// org/10.1016/j.psep.2024.01.102
• Ersoy, N. (2023). BİST Kimya, Petrol Kauçuk ve Plastik Mamulleri Sektöründe SECA Yöntemi ile Finansal Performans Ölçümü. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(2), 1975-1998. Doi: 10.48146/odusobiad.1164930
• Ghorabaee, M. K., Zavadskas, E. K., Amiri, M., & Turskis, Z. (2016). Extended EDAS Method For Fuzzy Multi-Criteria Decision-Making: An Application To Supplier Selection. International Journal Of Computers Communications & Control, 11(3), 358-371.
• Gołaś, Z. (2020). Impact Of Working Capital Management On Business Profitability: Evidence From The Polish Dairy İndustry. Agricultural Economics/Zemedelska Ekonomika, 66(6). https://doi.org/10.17221/335/2019-AGRICECON
• Imal, M. An Assessment Of Energetic And Exergetic Performance Analysis Of Central Heating Plant İn A University Campus. International Journal of Scientific and Technological Research, 20-30. 7-9, 2021 Doı: https://doi.org/ 10.7176/JSTR/7-09-03
• Işık, Ö. (2017). Determinants Of Profitability: Evidence From Real Sector Firms Listed İn Borsa Istanbul. Business And Economics Research Journal, 8(4), 689-698. doi: https://doi.org.10.5539/ijef.v9n8p66
• Kahraman, C., Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Cevik Onar, S., Yazdani, M., & Oztaysi, B. (2017). Intuitionistic Fuzzy EDAS Method: An Application To Solid Waste Disposal Site Selection. Journal Of Environmental Engineering And Landscape Management, 25(1), 1-12. https://doi.org/10.3846/16486897.2017.1281139
• Kayhan, B., & Tepeli, Y. (2017). Faaliyet Giderlerinin İşletme Kârliliği Üzerindeki Etkisi: BIST Metal Eşya, Makine ve Gereç Yapim Sektöründe Bir Araştirma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 327-337.
• Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Olfat, L., & Turskis, Z. (2015). Multi-Criteria İnventory Classification Using A New Method Of Evaluation Based On Distance From Average Solution (EDAS). Informatica, 26(3), 435-451.
• Keshavarz-Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2018). A Comparative Analysis Of The Rank Reversal Phenomenon İn The EDAS And TOPSIS Methods. Economic Computation & Economic Cybernetics Studies & Research, 52(3). Doı: 10.24818/18423264/52.3.18.08
• Kısa, A. C. G., & Perçin, S. (2020). Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Yaklaşımı İle Türkiye İmalat Sanayii’nde Performans Ölçümü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 31-56. DOI: 10.18092/ulikidince.522799
• Kıyılmaz, M. B., Keçebaş, A., ve Ertürk, M. (2021). Sanayide Enerji Yönetimi Sistemi İçin Bir Gıda Tesisinin Enerji Verimliliğinin İyileştirilmesi. International Journal Of Pure And Applied Sciences, 7(1), 51- 62. Doı: https://doi.org/ 10.29132/ijpas.815077
• Liao, H., Xu, Z., and Zeng, X. J. (2014). Hesitant Fuzzy Linguistic VIKOR Method And İts Application İn Qualitative Multiple Criteria Decision Making. IEEE Transactions on Fuzzy Systems, 23(5), 1343-1355. Doı: https:// 10.1109/TFUZZ.2014.2360556
• Lubis, K. M. A., Bustami, B., & Fitri, Z. (2024). Comparison of the Results of the Edas and Vikor Methods in the Decision Support System for KIP Scholarship Recipients at Malikussaleh University. International Journal of Engineering, Science and Information Technology, 4(2), 43-51. DOI: https://doi.org/10.52088/ijesty.v4i1.505
• Mercan, Y., & Çetin, O. (2020). COPRAS ve VIKOR Yöntemleri İle BIST Elektrik Endeksindeki Firmalarının Finansal Performans Analizi. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5(9), 123-139.
• Mohammad, N. E. G., Rawash, Y. Y., Aly, S. M., Awad, M. E. S., & Mohamed, M. H. H. (2023). Enhancing Gas Pipeline Network Efficiency Through VIKOR Method. Decision Making: Applications İn Management and Engineering, 6(2), 853-879. DOI: https://doi.org/10.31181/dmame622023868
• Oğuz, A., and Satır, H. (2024). Analyzing Profitability Performance with the Integrated MEREC-COBRA Method: The Case of BIST Retail Companies. Business and Economics Research Journal, 15(1), 33-50. :Doi: https://10.20409/berj.2024.433
• Opricovic, S., & Tzeng, G. H. (2007). Extended VIKOR method in comparison with outranking methods. European journal of operational research, 178(2), 514-529. doi:10.1016/j.ejor.2006.01.020
• Opricovic, S., and Tzeng, G. H. (2004). Compromise Solution By MCDM Methods: A Comparative Analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal Of Operational Research, 156(2), 445-455. Erişim adresi: file:///C:/Users/E0569/Downloads/Paper071%20(1).pdf
• Orhan, M. (2019). Türkiye İle Avrupa Birliği Ülkelerinin Lojistik Performanslarının Entropi Ağırlıklı EDAS yöntemiyle karşılaştırılması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (17), 1222-1238. DOI: 10.31590/ejosat.657693
• Özbek A., (2017). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Excel ile Problem Çözümü, Seçkin Yayınevi, Ankara
• Özbek, A., & Engür, M. (2018). EDAS yöntemi ile lojistik firma web sitelerinin değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 21(2), 417-429. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.454013
• Özbek, A., & Erol, E. (2016). Analitik Hiyerarşi Süreci Ve Vikor Yöntemleriyle İşgören Seçimi: Tekstil Sektöründe Bir Uygulama. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 93-108.Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/kusbd/issue/19382/205716
• Pangestuti, I. R. D., Pridarsanti, K. Y., and Robiyanto, R. (2021). Location, Working Capital, Corporate Governance, And Profitability: The Case Of Indonesian Manufacturing Firms. International Journal of Business and Society, 22(2), 881-900. Erişim adresi: https://publisher.unimas.my/ojs/index.php/IJBS/article/view/3765
• Parlak, Y. (2020). Geleneksel El Yapımı Kağıt Üretimi: Düzce Üniversitesi Geleneksel Yöntemlerle Hat Ve Ebru Kağıt Üretimi Projesi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 8(48), 589-600. Doi: https:// 10.7816/ulakbilge-08-48-09
• Patil, S. S., Bewoor, A. K., Kumar, R., Ahmadi, M. H., Sharifpur, M., and Praveenkumar, S. (2022). Development Of Optimized Maintenance Program For A Steam Boiler System Using Reliability-Centered Maintenance Approach. Sustainability, 14(16), 10073. Doi: https://doi.org/10.3390/su141610073
• Pervan, M., Pervan, I., and Ćurak, M. (2019). Determinants Of Firm Profitability İn The Croatian Manufacturing İndustry: Evidence From Dynamic Panel Analysis. Economic Research-Ekonomska İstraživanja, 32(1), 968-981. Doi:https://doi.org/10.1080/1331677X.2019.1583587
• Rüşen, S. E., ve Çevik, M. S. (2020). Bir Gıda Fabrikasında Enerji Verimliliğinin İyileştirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 24(3), 539-552. Doı: https://10.19113/sdufenbed.498966
• Sari, D. P., Nabella, S. D., and Fadlilah, A. H. (2022). The Effect Of Profitability, Liquidity, Leverage, And Activity Ratios On Dividend Policy İn Manufacturing Companies İn The Food And Beverage İndustry Sector Listed On The Indonesia Stock Exchange İn The 2016-2020 Period. Jurnal Mantik, 6(2), 1365-1375. Doi: https:// doi.org/10.35335/mantik.v6i2.2494
• Siraj, M. T., Debnath, B., Kumar, A., Bari, A. M., Samadhiya, A., And Payel, S. B. (2023). Evaluating Barriers To Sustainable Boiler Operation İn The Apparel Manufacturing İndustry: Im Plications For Mitigating Operational Hazards İn The Emerging Economies. Plos One, 18(4), E0284423. Doi: https:// doi.org/10.1371/journal.pone.0284423
• Siregar, Q. R., and Harahap, D. D. (2021). Influence Current Ratio, Debt to Equity Ratio and Total Asset Turnover on Return on Equity in the Transportation Sector Industry. International Journal of Business Economics (IJBE), 2(2), 99-112. Doi: https:// doi.org/10.30596/ijbe.v2i2.6644
• Škuláňová, N. (2020). Determınants Of Corporate Profıtabılıty Of Companıes From Constructıon And Real Estate Industrıes In Selected European Countrıes. Acta Academica, 20(2), 48-64. Doı: https:// 10.25142/aak.2020.009
• Şengül, Ü. (2020). BIST 100 De Yer Alan Ana Metal Sanayi Firmalarının Veri Zarflama Analizi İle Performans Ölçümü. Journal of Life Economics, 7(2), 161-176. https://doi.org/10.15637/jlecon.7.011
• Şişman, B. (2017). Hata Türü Ve Etkileri Analizinde Bulanık Ahp Ve Bulanık Vıkor Yöntemleri İle Otomotiv Sektöründe Risk Değerlendirmesi-Rısk Evaluatıng By Fuzzy Ahp And Fuzzy VIKOR Methods In Faılure Mode And Effects Analysıs For Automotıve Sector. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 234-250. https://doi.org/10.20875/makusobed.302942
• Taherdoost, H., & Madanchian, M. (2023). Multi-Criteria Decision Making (MCDM) Methods And Concepts. Encyclopedia, 3(1), 77-87. 7. Doi:https://doi.org/10.3390/ encyclopedia3010006
• Tekin, B., ve Bastak, S. N. (2021). Borsa İstanbul’da İşlem Gören En Karlı Şirketlerde İşletme Sermayesi-Karlılık İlişkisinin Araştırılması: Panel Veri Analizi Yöntemi. Journal Of Financial Politic & Economic Reviews/Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 58(658). Erişim adresi: file:///C:/Users/E0569/Downloads/1641880542%20(1).pdf
• Terzioğlu, M. K., Kurt, E. S., Yaşar, A., & Köken, M. (2022). BİST100-Enerji Sektörü Finansal Performansı: SWARA-VIKOR ve SWARA-WASPAS. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 2439-2455. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1079820
• Yalcin, N., & Ünlü, U. (2018). A Multi-Criteria Performance Analysis Of Initial Public Offering (IPO) Firms Using CRITIC and VIKOR methods. Technological and Economic development of Economy, 24(2), 534-560. https://doi.org/10.3846/20294913.2016.1213201
• Yalçın, H. (2024). Finansal Analizde Metrik Çatışması: FAVÖK ve EVA Karşılaştırması ve Bir Uygulama. Muhasebe Enstitüsü Dergisi, (70), 39-57.
• Yavuz, H., Öztel, A., & Öz, Y. (2020). Bulanık VIKOR yöntemi ile finansal performans analizi: Türk kimya sektöründe bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 27(3), 535-555. Doi Number: 10.18657/yonveek.602919
• Yetiz ve Kılıç, (2021). Bankaların Finansal Performansının VIKOR Yöntemi İle Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği. Akademik Araştırmalar Ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 13(24), 151-164. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.890105
• Yılmaz, Ö., & Yakut, E. (2022). Bulanık Shannon Entropi Ağırlıklı Bulanik Topsis ve Bulanık Vıkor Yöntemleri İle Finansal Performans Değerlendirmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(4), 307-330. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1079820
• Zhang, N., & Wei, G. (2013). Extension of VIKOR method For Decision Making Problem Based On Hesitant Fuzzy Set. Applied Mathematical Modelling, 37(7), 4938-4947. Doi:https:// doi.org/10.1016/j.apm.2012.10.002