UMUDUN KARİYER GELECEĞİ ALGILAMALARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN ROLÜ

Yıl 2024, Cilt: 46 Sayı: 1, 60 - 77, 27.06.2024

Seda Terzioğlu Emel Esen

https://doi.org/10.14780/muiibd.1386897

Öz

Bu çalışmada, umudun kariyer geleceği algılamaları üzerindeki etkisi incelenmiştir. Ayrıca bu etkide psikolojik dayanıklılığın moderatör rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma ile İstanbul’da bankacılık sektöründe çalışanlar üzerinde bir araştırma yapılmıştır. Veriler elektronik bir şekilde anket yöntemi ile elde edilmiştir. Bu çalışma için 302 kişiye anket yapılmıştır. Anket formu demografik bilgiler, kariyer geleceği algılamaları, umut ve psikolojik dayanıklılık ile ilgili sorulardan oluşmaktadır. Çalışmada elde edilen veriler için faktör analizi, tanımlayıcı istatistikler, regresyon analizi ve güvenilirlik analizi yapılmıştır. Çalışmada umudun kariyer geleceği algılamaları üzerinde etkisinin olduğu hipotezi iddia edilmiştir. Aynı zamanda umudun kariyer geleceği algılamaları etkisi üzerinde psikolojik dayanıklılığın moderatör rolünün olduğu da hipotezler de iddia edilmiştir. Çalışma sonuçları incelendiği zaman umudun kariyer geleceği algılamaları üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte umudun kariyer geleceği algılamaları üzerindeki etkisinde psikolojik dayanıklılığın moderatör rolünün olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Umut, Kariyer Geleceği, Psikolojik Dayanıklılık

Kaynakça

• Akduru, H. E. (2020). İşgörenlerin umut, iyimserlik, dayanıklılık ve öz yeterlilik düzeylerinin iç girişimcilik eğilimlerine etkisine dair özel sağlık sektöründe bir çalışma. Business & Management Studies: An International Journal, 8(2), 1167-1192. https://doi.org/10.15295/bmij.v8i2.1433
• Alpay, Ş. (2020). Psikolojik dayanıklılık ile değer odaklı yaşam arasındaki ilişkide kırsal/kentsel alanda yaşamanın moderatör etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Aspinwall, L. G., Richter, L. ve Hoffman, R. R. (2001). Understanding how optimism works: An examination of optimists' adaptive moderation of belief and behavior. E. C. Chang (Ed.), Optimism & pessimism: Implications for theory, research, and practice (s. 217-238). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/10385-010
• Avey, J. B., Wernsing, T. S. ve Luthans, F. (2008). Can positive employees help positive organizational change? Impact of psychological capital and emotions on relevant attitudes and behaviors. The Journal of Applied Behavioral Science, 44(1), 48-70. https://doi.org/10.1177/0021886307311470
• Balta Aydın, E. (2007). Örgütlerde kariyer yönetimi, kariyer planlaması, kariyer geliştirmesi ve bir kariyer geliştirme programı olarak koçluk uygulamaları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Basım, H. N. ve Çetin, F. (2011). Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği’nin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(2), 104-114.
• Bayraktaroğlu, S. (2006). İnsan kaynakları yönetimi (2. baskı). Sakarya Kitabevi.
• Can, H. (2005). Organizasyon ve yönetim (7. baskı). Siyasal Kitabevi.
• Çağlayaner, S. (2019). Aile, çalışma ve sosyal hizmetler bakanlığına bağlı çalışan meslek elemanlarının tükenmişlikleri ile psikolojik dayanıklılıkları ve umutları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çakan, S. (2020). Onikinci bölüm: Kariyer memnuniyeti. H. Tutar (Ed.), Kariyer planlaması ve yönetimi (1. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Çetin, F. ve Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: Bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdaresi Dergisi, 45(1), 121-137.
• Çiltaş, Ç. (2019). Kadın konukevi hizmeti almakta olan kadınların psikolojik dayanıklılık ile umut düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Diemer, M. A. ve Blustein, D. L. (2007). Vocational hope and vocational identity: Urban adolescents’ career development. Journal of Career Assessment, 15(1), 98-118. https://doi.org/10.1177/1069072706294528
• Donaldson, S. I. ve Ko, I. (2010). Positive organizational psychology, behavior, and scholarship: A review of the emerging literature and evidence base. The Journal of Positive Psychology, 5(3), 177-191. https://doi.org/10.1080/17439761003790930
• Ergenç, B. (2016). Anasınıfı öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin sosyal becerileri ve empatik eğilim düzeyleri üzerindeki rolü [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Beykent Üniversitesi.
• Erkmen, T. ve Esen, E. (2012). Bilişim sektöründe çalışanların psikolojik sermaye düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 55-72.
• Eryılmaz, A. ve Mutlu, T. (2017). Yaşam boyu gelişim yaklaşımı perspektifinden kariyer gelişimi ve ruh sağlığı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 9(2), 227-249. https://doi.org/10.18863/pgy.281802
• Friborg, O., Barlaug, D., Martinussen, M., Rosenvinge, J. H. ve Hjemdal, O. (2005). Resilience in relation to personality and intelligence. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 14(1), 29-42. https://doi.org/10.1002/mpr.15
• Gable, S. L. ve Haidt, J. (2005). What (and why) is positive psychology?. Review of General Psychology, 9(2), 103-110. https://doi.org/10.1037/1089-2680.9.2.103
• Genç, B. (2019). Çocuk refahı alanında çalışan meslek elemanlarının psikolojik dayanıklılıkları ve baş etme tarzları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Gillham, J. E. ve Seligman, M. E. (1999). Footsteps on the road to a positive psychology. Behaviour Research and Therapy, 37(1), 163-173.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (5. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Hirschi, A. (2014). Hope as resource for self-directed career management: Investigating mediating effects on proactive career behaviors and life and job satisfaction. Journal of Happiness Studies, 15(6), 1495-1512.
• Hirschi, A., Abessolo, M. ve Froidevaux, A. (2015). Hope as a resource for career exploration: Examining incremental and cross-lagged effects. Journal of Vocational Behavior, 86, 38-47. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2014.10.006
• Kalafat, T. (2012). Kariyer Geleceği Ölçeği (KARGEL): Türk örneklemi için psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 4(38), 169-179.
• Kalafat, T. (2014). Kariyer geleceği algısını etkileyen kişisel faktörlerin belirlenmesine yönelik bir model çalışması [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Kara, Ö. (2019). Hemşirelerin psikolojik dayanıklılık, mesleğe bağlılık ve iş yükü algısı arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
• Karataş, R. (2016). Özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeyleri ve başa çıkma stratejilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Kim, Y. H. ve Choi, N. Y. (2019). Career decision self‐efficacy of Asian American students: The role of curiosity and ethnic identity. The Career Development Quarterly, 67(1), 32-46. https://doi.org/10.1002/cdq.12161
• Konuk, M. (2020). Umut odaklı kariyer gelişimi modeline dayalı psikoeğitim programının üniversite öğrencilerinin umut ve kariyer geleceği düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Korkmazer, F., Ekingen, E. ve Yıldız, A. (2016). Psikolojik sermayenin çalışan performansına etkisi: Sağlık çalışanları üzerinde bir araştırma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(3), 271-281.
• Kutanis, R. Ö. ve Oruç, E. (2014). Pozitif örgütsel davranış ve pozitif psikolojik sermaye üzerine kavramsal bir inceleme. The Journal of Happiness and Well-Being, 2(2), 145-159.
• Kütükcü, A. (2018). Cinsiyet rolü, denetim odağı ve örgütsel kısıtların kadınların kariyer geleceği algısına etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Düzce Üniversitesi.
• Labrague, L. J. (2021). Psychological resilience, coping behaviours and social support among health care workers during the COVID‐19 pandemic: A systematic review of quantitative studies. Journal of Nursing Management, 29(7), 1893-1905. https://doi.org/10.1111/jonm.13336
• Leung, S. A., Mo, J. ve Cheng, Y. L. G. (2021). Interest and competence flexibility and decision‐making difficulties: Mediating role of career adaptability. The Career Development Quarterly, 69(3), 184-200. https://doi.org/10.1002/cdq.12267
• Lopez, S. J., Snyder, C. R. ve Pedrotti. J. T. (2003). Hope: Many definitions, many measures. S. J. Lopez ve C. R. Snyder (Eds.), Positive psychological assessment: A handbook of models and measures (s. 91-106). American Psychological Association.
• Luthans, F. (2002). Positive organizational behavior: Developing and managing psychological strengths. Academy of Management Perspectives, 16(1), 57-72. https://doi.org/10.5465/ame.2002.6640181
• Luthans, F. ve Youssef, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33(2), 143-160. https://doi.org/10.1016/j.orgdyn.2004.01.003
• Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J. ve Peterson, S. J. (2010). The development and resulting performance impact of positive psychological capital. Human Resource Development Quarterly, 21(1), 41-67. https://doi.org/10.1002/hrdq.20034
• Luthans, F., Luthans, K. W. ve Luthans, B. C. (2004). Positive psychological capital: Beyond human and social capital. Business Horizons, 47(1), 45-50. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2003.11.007
• Luthans, F., Norman, S. M., Avolio, B. J. ve Avey, J. B. (2008). The mediating role of psychological capital in the supportive organizational climate—employee performance relationship. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 29(2), 219-238. https://doi.org/10.1002/job.507
• Luthans, F., Youssef, C. M. ve Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Developing the human competitive edge. Oxford University Press.
• Nikander, J. A., Aunola, K., Tolvanen, A. ve Ryba, T. V. (2022). Associations between student‐athletes’ self‐esteem and career adaptability across the high school years. Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, 32(4), 789-797. https://doi.org/10.1111/sms.14114
• Noe, R. A. (2009). İnsan kaynaklarının eğitimi ve geliştirilmesi. C. Çetin (Çev.). Beta Yayınları.
• Önder, A. ve Gülay, H. (2008). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin psikolojik sağlamlığının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 192-197.
• Özçınar, B. (2020). Kariyer geleceği algılamalarının işveren çekiciliğine etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Peterson, S. J., Luthans, F., Avolio, B. J., Walumbwa, F. O. ve Zhang, Z. (2011). Psychological capital and employee performance: A latent growth modeling approach. Personnel Psychology, 64(2), 427-450. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2011.01215.x
• Rottinghaus, P. J., Buelow, K. L., Matyja, A. ve Schneider, M. R. (2012). The career futures inventory–revised: Measuring dimensions of career adaptability. Journal of Career Assessment, 20(2), 123-139. https://doi.org/10.1177/1069072711420849
• Rottinghaus, P. J., Day, S. X. ve Borgen, F. H. (2005). The Career Futures Inventory: A measure of career-related adaptability and optimism. Journal of Career Assessment, 13(1), 3-24. https://doi.org/10.1177/1069072704270271
• Sarıçam, H. ve Akın, A. (2013). Bütünleyici umut ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(15), 291-308. https://doi.org/10.14520/adyusbd.447
• Sarıkaya, A. (2015). 14-18 yaş arası ergenlerin benlik saygısı ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Bilim Üniversitesi.
• Schrank, B., Woppmann, A., Sibitz, I. ve Lauber, C. (2011). Development and validation of an integrative scale to assess hope. Health Expectations, 14(4), 417-428. https://doi.org/10.1111/j.1369-7625.2010.00645.x
• Smith, K. J. ve Emerson, D. J. (2021). Resilience, psychological distress, and academic burnout among accounting students. Accounting Perspectives, 20(2), 227-254. https://doi.org/10.1111/1911-3838.12254
• Snyder, C. R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249-275. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1304_01
• Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., Irving, L. M., Sigmon, S. T., Yoshinobu, L., Gibb, J., Langelle, C. ve Harney, P. (1991). The will and the ways: Development and validation of an individual-differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60(4), 570-585. https://doi.org/10.1037/0022-3514.60.4.570
• Söner, O. ve Gültekin, F. (2021). COVID-19 salgınında ergenlerin umut, psikolojik sağlamlık ve kişilik özellikleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 329-349. https://doi.org/10.17860/mersinefd.825260
• Şen-Baz, D. (2019). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunu yordamada kariyer kararı öz-yeterliği ve umudun rolünün incelenmesi. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(2), 144-165.
• Tümlü, G. Ü. ve Recepoğlu, E. (2013). Üniversite akademik personelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, (3), 205-213. https://doi.org/10.5961/jhes.2013.078