Sünnet Cemaatinden Kültür Cemiyetine

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 1, 73 - 113, 18.04.2016

Bedri Gencer

Öz

Çağımızda cemaatin ideolojik ve sosyolojik dönüşümü süreci, “Sünnet Cemaatinden Kültür Cemiyetine” deyimiyle anlatılabilir. Burada “cemaatten cemiyete” geçiş modernleşme, “sünnetten kültüre” geçiş ise sekülerleşme sürecini özetlemektedir. Bu süreç, ev ile câmi ve mahalle arasındaki irtibatı kopararak otantik cemaîleşme imkânını azaltmıştır. Modern dünyada otantik cemaîleşmenin kaybından doğan boşluğu cemiyetleşme ve sonunda örgütlenme doldurmuş; insanlar “yığınlaşma ile örgütlenme uçları arasında” ehven-i şerreynin tercihi durumunda kalmıştır. Ulus-devletlerinin totalitarizminden bilenen bir mesiyanik siyaset anlayışından doğan örgütlenmeler, devlet karşısında sivil bir konumda oldukları halde onunla rekabet ve misilleme saikıyla mikro bir devlet tarzında kuruluş ve işleyiş göstermişler, böylece siyasî bir güç haline gelerek cemaatlerin varlık sebebini oluşturan teavünün tam aksi bir istismar ve çatışmaya yol açmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, cemaat, cemiyet, sünnet, kültür

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Açık, T. (2014). “Mahalle ve Camii: Osmanlı İmparatorluğu’nda Mahalle Tipleri Hakkında Trabzon Üzerinden Bir Değerlendirme,” Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi (OTAM) Dergisi 35 (Bahar): 1-39.
• el-Akl, Nasır b. Abdülkerim. (2001). Sünnet ve Cemaat Kavramı. M. Beşir Eryarsoy (trc.), İstanbul: Guraba.
• Albert, Mathias-Brock, Lothar-Wolf, Klaus Dieter (eds.) (2000) Civilizing World Politics: Society and Community beyond the State. Lanham, MD: Rowman and Littlefield.
• Alexander, J. C. (2006). The Civil Sphere. Oxford: Oxford UP.
• Ammerman, N. T., Farnsley, A. E. (1997). Congregation and Community. New Brunswick: Rutgers UP.
• Anadol, C. (1991). Türk-İslam Medeniyetinde Ahîlik Kültürü ve Fütüvvetnameler. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Anderson, R. S. (2003). Spiritual Caregiving as Secular Sacrament: A Practical Theology For Professional Caregivers. London: J. Kingsley.
• Anjum, O. (2012). Politics, Law and Community in Islamic Thought: The Taymiyyan Moment. Cambridge: Cambridge UP.
• Arthur, J., Bailey, R. (2002). Schools and Community: The Communitarian Agenda in Education. London and New York: Routledge.
• Asher, K. (1998). T. S. Eliot and Ideology. Cambridge: Cambridge UP.
• Ayyad, E. S. (2013). “The ‘House of the Prophet’ or the ‘Mosque of the Prophet’?,” Journal of Islamic Studies 24 (September): 273-334.
• Baader, Benjamin Maria (2006) Gender, Judaism, and Bourgeois Culture in Germany, 1800–1870. Bloomington and Indianapolis: Indiana UP.
• Başaran, B. (2014). Selim III, Social Control and Policing in Istanbul at the End of the Eighteenth Century: Between Crisis and Order. Leiden: Brill.
• Bauman, Z. (2001). Community: Seeking Safety in an Insecure World. Cambridge: Polity.
• Bekker, C. J. (2009). “Towards a Theoretical Model of Christian Leadership” Journal of Biblical Perspectives in Leadership 2/2: 142–52.
• Bender, T. (1978). Community and Social Change in America. New Brunswick: Rutgers UP.
• Benford, Robert D.-Snow, David A. (2000) “Framing Processes and Social Movements: An Overview and Assessment,” Annual Review of Sociology 26 (August): 611–39.
• Berger, P., Berger, B., Kellner, H. (1974). The Homeless Mind: Modernization and Consciousness. Harmondsworth: Penguin.
• Beydilli, K. (2001). Osmanlı Döneminde İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı.
• Bouma-Prediger, Steven-Walsh, Brian J. (2008). Beyond Homelessness: Christian Faith in a Culture of Displacement. Grand Rapids: Eerdmans.
• Brent, J. (2009). Searching for Community: Representation, Power and Action on an Urban Estate. Bristol: Policy.
• Breuer, Mordechai (1970) The “Torah-Im-Derekh-Eretz” of Samson Raphael Hirsch. Jerusalem and New York: Feldheim.
• el-Buhârî, ‘Abdülazîz (1991). Keşfü’l-Esrâr ‘an Usûli’l-Pezdevî, I-IV. Muhammed el-Mu’tasım billâh el-Bağdâdî (yay.), Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî.
• Çaha, Ö., Aktay, Y., Yelken, R., Kentel, F. (2011). “Türk Toplumunda Cemaat Algısı Araştırması,” andy-ar.com/wp-content/uploads/2011/01/Cemaat-raporu-tumu.doc, Mart 2011.
• Canda, E. R., Furman, L. D. (2010). Spiritual Diversity in Social Work Practice: The Heart of Helping. Oxford: Oxford UP.
• Canlı, C., Beysülen, Y. K. (2010). Zaman İçinde Bediüzzaman. İstanbul: İletişim.
• Caringella, P., Cristaudo, ‎W., Hughes, G. (eds.) (2013). Revolutions: Finished and Unfinished, from Primal to Final. Newcastle: Cambridge Scholars.
• Christensen, K., Levinson, D. (eds.) (2003). Encyclopedia of Community: From the Village to the Virtual World. Thousand Oaks: Sage.
• Cohen, A. P. (2001). The Symbolic Construction of Community. London: Routledge.
• Cousens, M. B. (ed.) (2003). Secular Spirituality: Passionate Journey to a Rational Judaism. Farmington Hills: Milan.
• Dankoff, R. (1991). Evliya Çelebi Lügati: Seyahat-name’deki Yabancı Kelimeler, Mahallî İfadeler. Cambridge: Harvard Üniversitesi, Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.
• Davie, G. (1994). Religion in Britain since 1945: Believing without Belonging. Oxford: Wiley-Blackwell.
• Donskis, L. (2011). Modernity in Crisis: A Dialogue on the Culture of Belonging. New York: Palgrave Macmillan.
• Dunn, C. W. (ed.) (2007). The Future of Conservatism: Conflict and Consensus in the Post-Reagan Era. Wilmington: ISI.
• Dupré, Louis. (1959). Marx’s Social Critique of Culture. New Haven: Yale UP.
• Durmuş, Z. (2006). Kur’ân-ı Kerîm’de Ulus ve Uluslararası İlişkiler. İstanbul: Gökkubbe.
• Düzenli, P. (2012). Şeyhülislam Ebussuûd Efendi ve Fetvaları. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Erdoğan, M. (2010). “Cemaat, Cemiyet ve Ulus Devlet,” Demokrasi Platformu 6-23/1 (Yaz): 1-14.
• Ergenç, Ö. (1984). “Osmanlı Şehrindeki “Mahalle”nin İşlev ve Nitelikleri Üzerine,” Osmanlı Araştırmaları 4: 69-78.
• Erverdi, E. (yay.) (1992). Nurettin Topçu’ya Armağan. İstanbul: Dergâh.
• Esposito, R. (2009). Communitas: The Origin and Destiny of Community. Timothy Campbell (trs.), Stanford: Stanford UP.
• Esty, J. (2003). A Shrinking Island: Modernism and National Culture in England. Princeton: Princeton UP.
• Gartner, B. E. (1965). The Temple and the Community in Qumran and the New Testament. Cambridge: Cambridge UP.
• Gencer, B. (2011). Hikmet Kavşağında Edmund Burke ile Ahmed Cevdet. İstanbul: Kapı.
• —— (2013a). “Bir Müceddid Olarak Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhânevî,” Doğumunun 200. Yılı Hatırasına Uluslararası Gümüşhânevî Sempozyumu, Hür Mahmut Yücer (yay.), 46-77, İstanbul: Bağcılar Belediyesi.
• —— (2013b). “Şeriatçılıktan Medeniyetçiliğe İslâmcılık: Bir İslâmcılık Tipolojisine Doğru,” Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi, İsmail Kara-Asım Öz (yay.), 69-98, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi.
• —— (2014a). İslâm’da Modernleşme, 1839-1939. Ankara: Doğu Batı.
• —— (2014b). “İslâmcılığın Sünnet Çıkmazı,” Umran 244 (Aralık): 74-79.
• —— (2015). “İslâmcılığın Usûl Çıkmazı,” Umran 246 (Şubat): 44-52.
• Gottlieb, B. H. (1979). “The Primary Group as Supportive Milieu: Applications to Community Psychology,” American Journal of Community Psychology 7/5 (October): 469-480.
• Grossberg, Lawrence-Nelson, Cary (eds.) (1988) Marxism and the Interpretation of Culture. Urbana: University of Illinois.
• Günay, H. M. (2006). Osmanlı Sonrası Bulgaristan Türklerinin Dinî Yönetimi ve Özel Yargı Teşkilatı. İstanbul: Rumeli Türkleri Vakfı Rumeli Araştırmaları Merkezi.
• Günay, Ü. (2010). “Gruplar Sosyolojisi ve Günümüz Türkiye’sinde Dini Gruplar,” Toplum Bilimleri Dergisi 4/7 (Ocak-Haziran): 7-52.
• Haas, M. (1992). Philosophical Underpinnings of Social Science Paradigms. New York: Praeger.
• Harris, M. (1998). “A Special Case of Voluntary Associations? Towards a Theory of Congregational Organization,” The British Journal of Sociology 49/4 (December): 602-618.
• Hart, W. D. (2000). Edward Said and the Religious Effects of Culture. Cambridge: Cambridge UP.
• el-‘Imâd, Sâlih b. Abdillah b. Haydar el-Kettâmî. (2007). Büstânü’l-Fukarâ ve Nüzhetü’l-Kurrâ. es-Seyyid Yusuf Ahmed (yay.), Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyyye.
• İbni Miskeveyh. (2011). Tehzîbü’l-Ahlâk. ‘Imâd el-Hilâlî (yay.), Beyrût: Menşûrâtü’l-Cemel.
• al-Jomaih, I. A. (1988). The Use of the Qur’an in Political Argument: A Study of Early Islamic Parties (35-86 A.H./656-705 A.D.) (Doctoral Dissertation, University of California, Los Angeles).
• Kara, İ. (2009). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam. İstanbul: Dergâh.
• Karaoğlu, Ö. (2013). “İslamcılık, “STK’lara Dönüşmekle İvme Kaybetti,” (http://www.on5yirmi5.com/haber/guncel/stklar/121781/islamcilik-stklara-donusmekle-ivme-kaybetti.html) 13 Mart 2013.
• Kazıcı, Z. (1982). “Osmanlılarda Mahalle İmamlarının Bazı Görevleri,” İslam Medeniyeti Dergisi V/3: 29-35.
• Kısakürek, N. F. (1987). Son Devrin Din Mazlumları. İstanbul: Büyük Doğu.
• Kirkpatrick, F. G. (2005). John Macmurray: Community Beyond Political Philosophy. Lanham: Rowman and Littlefield.
• —— (2008). Community: A Trinity of Models. Eugene: Wipf and Stock.
• Köksal, İ. (2002). “İmam Efendi (ö. 1924)’nin Fıkhî Yönü ve Bazı Görüşlerinin Tedkiki,” Tasavvuf 9: 129-145.
• Küçükkürtül, M. R. (2014). “Medeniyet Kelimesinin Suyunu Çıkardılar,” http://www.edebifikir.com/buz-gibi-ofsayt/medeniyet-kelimesinin-suyunu-cikardilar.html, 19 Eylül 2014.
• Küng, H. (2001). The Church. London and New York: Continuum.
• Lepenies, W. (2006). The Seduction of Culture in German History. Princeton: Princeton UP.
• Lichtblau, K. (2011). “Vergemeinschaftung and Vergesellschaftung in Max Weber: A Reconstruction of His Linguistic Usage,” History of European Ideas 37/4 (December): 454-465.
• Luther, T. C. (2009). Hegel’s Critique of Modernity: Reconciling Individual Freedom and the Community. Lanham: Lexington.
• Mason, A. (2000). Community, Solidarity and Belonging: Levels of Community and. Their Normative Significance. Cambridge: Cambridge UP.
• el-Medhalî, Rebî’ b. Hâdî ‘Umeyr. (1432). ‘Avnü’l-Bârî Beyânü Mâ Tezammenehü Şerhu’s-Sünneti li’l-İmâmi’l-Berbehârî. Cezâir: Dâru’l-Muhsin.
• Mortensen, Viggo-Nielsen, Andreas Osterund (eds.) (2010) Walk Humbly with the Lord: Church and Mission Engaging Plurality. Grand Rapids: William B. Eerdmans.
• el-Müttakî, ‘Alâeddîn ‘Alî. (2004). Kenzü’l-’Ummâl fî Süneni’l-Akvâli ve’l-Ahvâl, I–XVIII. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyyye.
• Nash, G. H. (2009). Reappraising the Right: The Past and Future of American Conservatism. Wilmington: ISI.
• Nelson, Cary-Grossberg, Lawrence (eds.) (1988) Marxism and the Interpretation of Culture. Basingstoke: Macmillan.
• Nisbet, R. A. (1962). Community and Power (First Published in 1953 under the title; The Quest for Community: A Study in the Ethics of Order and Freedom). Oxford and New York: Oxford UP.
• Nursî, Said. (2007). Mesnevî-i Nûriye. İstanbul: Şahdamar.
• Nursî, Said. (2011). Emirdağ Lâhikası. İstanbul: Şahdamar.
• Nye, M. (2013). A Place for Our Gods: The Construction of an Edinburgh Hindu Temple Community. London and New York: Routledge.
• O’Shea, A. (2010). Selfhood and Sacrifice: René Girard and Charles Taylor on the Crisis of Modernity. New York and London: Continuum.
• Ogilvie, J., Annandale, C. (1882). The Imperial Dictionary of the English Language, I-IV. London: Blackie and Son.
• Özcan, M. (1998). “Risale-i Nur ve İhvan-ı Müslimin: İki Mektep,” Köprü 63 (Yaz): 34-46.
• Özel, İ. (2010). Kalın Türk. İstanbul: Şûle.
• Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Renninger, K. A., Shumar, W. (eds.) (2002). Building Virtual Communities: Learning and Change in Cyberspace. Cambridge: Cambridge UP.
• Sakr, M. İ. eş-Şirbeynî. (2014). el-Fikru’t-Tasavvufî ‘ınde’l-İmâm el-Bennâ. İstanbul: Nida.
• Sarıkaya, M. S. (2001). “Dinî Zihniyetimizin Oluşumunda Dinî Tarikat ve Cemaatlerin Olumsuz İzdüşümleri,” Arayışlar İnsanlık Bilimleri Araştırmaları Dergisi 3/5-6.
• Schofield, A. (2009). From Qumran to the Yahad: A New Paradigm of Textual Development for the Community Rule. Leiden: Brill.
• Schumaker, J. F. (2001). The Age of Insanity: Modernity and Mental Health. Westport: Praeger.
• Seyyid H. H., Sofuzade. (1979). Mecmau’l-Âdâb. İstanbul: Salâh Bilici.
• es-Seyyid, R. (1993). Mefâhîmü’l-Cemâ’ât fi’l-İslâm. Beyrût: Dâru’l-Müntahabi’l-‘Arabî.
• Smyth, G., Croft, J. (eds.) (2006). Our House: The Representation of Domestic Space in Modern Culture. Amsterdam: Rodopi.
• Son, T. D. (2014). Ritual Practice for Congregational Identity Formation. Lanham: Lexington.
• Stewart, J. (2000). The Unity of Hegel’s Phenomenology of Spirit: A Systematic Interpretation. Evanston: Northwestern UP.
• Stivers, L. (2011). Disrupting Homelessness: Alternative Christian Approaches. Minneapolis: Fortress.
• es-Suyûtî, C. A. b. K. (1415). el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, I-II. Dımeşk: Dâru’l-Ulûmi’l-İnsâniyye.
• Swedberg, R., Agevall, O. (2005). The Max Weber Dictionary: Key Words and Central Concepts. Stanford: Stanford UP.
• Şahiner, Necmeddin (1993) Son Şahitler Bediüzzaman Said Nursi'yi Anlatıyor 1. İstanbul: Yeni Asya.
• eş-Şâtıbî, Ebû İshâk İ. (1997). el-İ’tisâm. Mahmûd Ta’me Halebî (yay.), Beyrût: Dâru’l-Ma’rife.
• eş-Şehristânî, Ebu’l-Feth M. b. A. (1998). el-Milel ve’n-Nihal, I-II. Beyrût: Dâru’l-Marife.
• Taslaman, C. (2011). Küreselleşme Sürecinde Türkiye’de İslam. İstanbul: İstanbul
• Tirrito, T., Cascio, T. (eds.) (2003). Religious Organizations in Community Services: A Social Work Perspective. New York: Springer.
• Tönnies, F. (1988). Community and Society. Charles P. Loomis (trs. and ed.), New Brunswick: Transaction.
• —— (2001). Community and Civil Society. Jose Harris-Margaret Hollis (trs.), Cambridge: Cambridge UP.
• Van der Veer, P. (2009). “Spirituality in Modern Society,” Social Research: An International Quarterly 76/4 (Winter): 1097-1120.
• Van Ness, P. H. (1992). Spirituality, Diversion, and Decadence: The Contemporary Predicament. Albany: State University of New York Press.
• —— (ed.) (1996). Spirituality and the Secular Quest. New York: Crossroad.
• Weber, M. (1978). Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology. Guenther Roth-Claus Wittich (trs.), Berkeley: University of California Press.
• Wright, A. (2001). Spirituality and Education. London and New York: Routledge.
• Yanmış, M., Aktaş, A. (2015). “Diyarbakır Sultan Şeyhmuse Ezzuli Dergahı Örneğinde Tarikatların Toplumsal İşlevleri,” International Journal of Turkish Studies 1/1 (Ocak): 1-25.
• Yazır, E. H. (1979). Hak Dini Kuran Dili, I-X. İstanbul: Eser.
• Yelken, R. (1999). Cemaatin Dönüşümü: Geç Modern Dönemde Cemaat Sosyolojisi. Ankara: Vadi.
• Zaman, M. Q. (1997). Religion and Politics Under the Early ʻAbbāsids: The Emergence of the Proto-Sunnī Elite. Leiden: Brill.
• Zamhari, A. (2010). Rituals of Islamic Spirituality: A Study of Majlis Dhikr Groups in East Java. Canberra: The Australian National UP.
• ez-Zemahşerî, Mahmûd b. Ö. (2012). el-Keşşâf ‘an Hakâiki’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, I–II. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî.