Tâcüddîn Es-Sübkî’nin Hayatı İlmi Şahsiyeti ve Eserleri

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 1, 77 - 100, 30.05.2018

Mehmet Aziz Yaşar

https://doi.org/10.19059/mukaddime.344608

Öz

Tâcüddin
es-Sübkî, fıkıh, hadis, tefsir, kelam, ahlak, İslâm tarihi, Arap dili ve
belagati, gibi İslâmî ilimlerinin farklı alanlarında eserler vermiş olmasına
rağmen onun esas ihtisas alanı fıkıh usûlü ilmidir. O, bu sahada yapmış olduğu
çalışmalarla ün yapmış ve usûlcü kimliğiyle tanınmıştır. Kahire ve Dımaşk gibi
dönemin ilim merkezlerinin farklı medreselerinde ders vererek birçok âlim
yetiştirmiştir. Aynı zamanda devlet yönetiminin değişik kademelerinde
görevlendirilmiş ve dönemim ilmiye sınıfının en üst makamı olan kâdılkudât (baş
yargıç) mertebesine kadar yükselmiştir. Eserlerinin büyük çoğunluğu matbudur.
Bu çalışmada İslâm tarihçiliği açısından parlak bir dönemde yaşayan ve
kendisinden sonrakiler üzerinde derin etkiler bırakan Tâcüddin es-Sübkî’nin
Hayatı, İlmi kişiliği, Hocaları, Öğrencileri ve Eserleri ele alınarak ilim
dünyasına biraz daha tanıtılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Sübkî, hadis, fıkıh, usûl, kelam

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• ʽAbbâdî, Ahmed b. Kâsım, el-Âyâtü’l-Beyyinât Aala Şerhi Cemʽi’l-Cevâmiʽ, I-IV, (thk. Zekeriya Umeyrât), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1433/2012.
• Askalânî, Ahmed b. Ali İbn Hacer (v. 852/1448), ed-Dürerü’l-Kâmine fi A‘yâni’l-Mieti’s-Sâmine I-VI, (thk. Mürâkebe-Muhammed Abdülmü‘id Dân), Bas. 2, Sayderâbâd, Hind 1392/1972.
• Aybakan, Bilal, “Sübkî”, DİA, XXXVIII, TDV Yay. Ankara 2010.
• Hasanat, Ahmed İbrahim Hasan, Menhecü’l-İmam Tâcüddin es-Sübkî fi Usuli’l-Fıkhi, (Yüksek Lisans, Ürdün Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Amman, 1423/2002.
• Hüseyin, Muhammed Sadık, el-Beytü’s-Sübkî, Dâru'l-Kütubi’l-Mısriyye, Kahire 1367/1948.
• Hüseynî, Hâfız Muhammed (v. 765/1363), Züyûlü’l-ʽİber, Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, Beyrut ty. s. 200.
• İbn en-Nâsirüddin, Muhammed b. Abdillah, (v. 842/1438), Tevdîhü’l-Müştebeh fî Debti Esmâi’r-Rüvât ve Ensâbihim ve Elkâbihim ve Kinâhüm I-X, (thk. Muhammed Nü‘aym el-‘Erkesûsî), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1413/1993.
• İBN KESÎR, İsmail b. Ömer (v. 774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye I-XIV, (Thk. Abdullah b. Abdilmuhsi et-Turkî), Dâru Hicr 1419/1998.
• İbn Râfi‘, Takıyüddîn Muhammed (v. 774/1372), el-Vefeyât I-II, (thk. Salih Mehdî Abbâs-Beşşâr ‘Evvâd Ma‘rûf), Bas.1, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1402/1981.
• İbn Şühbe, Ahmed b. Muhammed (v. 851/1447), Târîhu İbn Şühbe, (thk. Adnan Derviş), Dımaşk 1397/1977.
• ………, Tabakâtü’ş-Şâfiiyye I-IV, (thk. Hafız Abdulalim Han), Bas. 1, Âlemü’l-Kütub, Beyrut 1407/1986.
• İbn Tağrîberdî, Yusuf, el-Menhelü’s-Sâfî ve’l-Mustavfî Ba‘de’l-Vâfî I-VII, (thk. Muhammed Muhammed Emîn), nşr. el-Hey’etü’l-Mısriyetü’l-‘Âmme, ty.
• ………, En-Nücûmü’z-Zâhire fî Mülûki Mısır ve’l-Kâhire I-VI, Dârü’l-Kutub, Mısır 1348/1929.
• İbnu’l-İmâd, Abdulhay b. Ahmed (v. 1089/ 1678), Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbari men Zeheb I-XI, (thk. Muhammed el-Arnavut), Dâru İbn Kesîr, Beyrut 1406/1986.
• Kalaycı, Mehmet, “Eşarilik ve Matûridiliği Uzlaştırma Girişimleri: Tacüddîn es-Sübki ve Nuniyye Kasidesi”, Dini Araştırmalar, 14, 118-119.
• Kalkaşendî, Ahmed b. Ali (v. 821/1418), Subhu’l-E‘şâ fî Sanâ‘ati’l-İnşâ I-XV, Dâru'l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ty.
• Kettânî, Muhammed Abdülhayy b. Abdilkebîr (v. 1345/1927), Fihrisü’l-Fehâris ve’l-Esbât ve Mu‘cemü’l-Me‘âcim ve’l-Meşyihâti ve’l-Müteselselât I-II, (thk. İhsân Abbâs), Bas. 2, nşr Dâru'l-Garbi’l-İslâmî Beyrut 1402/1982.
• Kettânî, Muhammed b. Cafer, er-Risâletü’l-Mustatrafe li Beyâni Meşhûri Kütübi’s-Sünneti’l-Müşerrafe, (thk. Muhammed el-Muntasır el-Kettânî), Bas. 5, Dâru’l-Beşâri’l-İslâmiyye, Beyrut 1414/1993.
• Komisyon Mûcezu Dâiretü’l-Meʽârtifi’l-İslâmiyye I-XXXIII, Bas. 1, nşr. Merkezü’ş-Şâriketi li’l-İbdâʽi’l-Fikri, 1418/1998.
• Komisyon, Fihrisü’l-Kütübi’l-Arabiyye fî Dâri’l-Kütübi’l-Mısriyye I-IX, Bas. Metbaʽetu Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire 1348/1930.
• Makdisî, Muhammed b. Yehya İbn Sa‘d, (v. 759/1357), Mu‘cemü Şüyûhü’t-Tâc es-Sübkî, (thk. el-Hasan b. Muhammed Ayet Bel‘îd. ), Bas. 7, Dâru'l-Kütubi’l-İlmiyye, Beyrut 1425/2004.
• Makrizî, Ahmed b. Ali (v.845/1441), el-Mevâ‘izu ve’l-İ‘tibâr bi Zikri’l-Hıtati ve’l-Âsâr I-IV, Bas. 1, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1418/1997.
• ………, es-Sülûk li Ma‘rifeti Düveli’l-Mülûk I-VIII, (thk. Muhammed Abdulkdir Âta), Bas. 1, Dâru'l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1418/1998.
• Nuʽaymî, Abdulkadir b. Muhammed (v. 927/1521), ed-Dâris fî Târîhi'l-Medâris I-II, (nşr. Cafer el-Hasenî), Beyrut 1408/1988.
• Safedî, Halil b. Aybek (v. 7281327), Aʽyânü’l-ʽAsr ve Aʽvânü’n-Nasr I-V, (thk. Ali Ebû Zeyd vd.), Bas. 1, Darü’l-Fikri’l-Müʽâsır, Beyrut 1418/1998.
• ………, el-Vâfî bi’l-Vefeyât I-XXIX, (thk. Ahmed el-Arnavût-Türkî Mustafa), Dâru İhyâi’t-Türâs, Beyrut 1420/2000.
• Sehâvî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Abdirrahman (v. 902/1497), ed-Davü’l-Lâmiʽ li Ehli’l-Karni’t-Tâsiʽ I-XII, nşr. Dâru Mektebeti’l-Hayat, Beyrut ty.
• SÜBKÎ, Abdulvahhab b. Tekiyüddîn (v. 769/1368) Cemʽu’l-Cevâmi’ I-II, Dâru’l-Fikr Beyrut 1415/1995.
• ………, el-Eşbâhu ve’n-Nezâir I-II, (Thk. Adil Ahmed Abdulmevcûd- Ali Muhammed İvez), Bas. 1, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1411/1991.
• ………, el-İbhâc fi Şerhi’l-Minhâc I-III, (thk. Şaban Muhammde İsmail), Bas.2, Dâru İbn Hazm, Mekke 1432/2011.
• ………., el-İbhâc fî Şerhi’l-Minhâc I-VII, (thk. Ahmed Cemal ez-Zemzemî-Nureddin Abdulcebbâr Suğayrî), nşr. Dârü’l-Bühûs li’dâru'ld-Dirâsâti’l-İslâmîyye ve İhyâi’t-Turâs, 1424/2004, yy.
• ………, Ercûzetün li İbn es-Sübkî Fimâ Sahhaha Validuhu Muhalifen Fihi En-Nevevî, s. 2,3, 56 (mahtût).
• ………, es-Seyfu’l-Meşhûr fi Şerhi Akîdeti Ebî Mansûr, (Thk. Mustefa Sâim Yebrem), İstanbul 1420/2000.
• ………, Kâdetun fi’l-Cerhi ve’t-Ta‘dil, (thk. Abdulfettah Ebû Ğüdde), Bas. 1,Mekteetu’l-Metb’âtu’l, İslâmiyye, Haleb 1388/1968.
• ………, Men‘u’l-Mevâni‘, (thk. Said b. Ali Muhammed el-Hümeyrî), Bas. 1, ,Dâru’l-Beşâiri’l, İslâmiyye, Beyrut 1420/1999.
• ………, Mu‘idu’n-Ni‘am ve Mubîdu’n-Nikam, (thk. Muhammed Ali en-Neccâr-Ebû Zeyd Şelebî), Bas. 1, Daru’l-Kutubi’l-Arabî, Mısır 1368/1948.
• ………, Raf‘u’l-Hâcib ‘an Muhtasari İbni’l-Hâci I-IV, (thk. Ali Muhammad Muavvaz, Adil Ahmed Abdulmevcûd), bas. 1, Alemu’l-Kütüb, Beyrut 1419/1999.
• ………, Tabakâtü’ş-Şâfiiyytü’s-Süğrâ I-II, Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1434/2013.
• ………, Tabakâtü’ş-Şâfiiyyetu’l-Kübrâ I-X, (thk. Muhammed Mahmud Tanahî-Abdulfattâh Muhammed el-Hulv), Nşr. Hicrun Li’t-Tebâʼeti ve’n-Neşri Ve’t-Tavziʼ, 1413/1983.
• Süyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekir (v 911/1505), el-Hâvî li’l-Fetâvâ I-II, Dârü’l-Fikir, Beyrut 1424/2004.
• ………, Hüsnü’l-Muhâdere fi Târîhi Mısır ve’l-Kahire I-II, (thk. Ebu’l-Fazl İbrahim), Bas. 1, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Mısır 1387/1967.
• ………, Zeylu Tabakâti’l-Hüffâz li’s-Süyutî, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, yy.
• ………, el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’an I-IV, (thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahi), nşr. el-Heyetü’l-Mısriye el-Amme li’l-Kitab, 1394/1974.
• Zebidî, Muhammed b. Muhammed, (v. 1205/1791), Tâcü’l-‘Arus min Cevâhiri’l-Kâmûs I-XL, (thk. Komisyon), nşr. Dâru'l-Hidâye, ty. Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed (v. 748/1347), el-Mu‘cemü’l-Muhtass, (thk. Muhammed el-Habîb el-Heyle), Bas. 1, Mektebetü’s-Sıddik, Tâif 1408/1988.
• ………, Tarîhü’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhiri ve’l-Aʽlâm I-XV, (thk. Beşşâr ʽEvvâd Maʽrûf), Bas. 1, nşr. Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1424/2003. Online Kaynaklar
• http://41.32.191.214/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=36783 (11.01.2017).
• Câmiatu Ayn Şems Külliyetü’l-Benât, Kahire (basılmamış mastır tezi); http://www.eulc.edu.eg/eulc_v5/Libraries/start.aspx?fn=ApplySearch&ScopeID=&criteria1=2.&SearchText1 (04/06/2015).
• Câmiʽetu Bağdat Külliyetü’l-Ulûmi’l-İslâmîyye, Bağdat 2007 (basılmamış mastır tezi), vb.tafsir.net/attachments/attachments/tafsir4934d1335460807/. http://www.mominoun.com/pdf1/2016-01/jomouh.pdf (21.07.210).
• http://www.ahlalhdeeth.com/vb/showthread.php?t=38302 (04.01.2017).