Kritik Minerallerin Türkiye’nin Enerji Dönüşümüne Etkisi: Teknoloji Bağımsızlığı Açısından Yeni Jeopolitik Tehdit

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 1, 101 - 124, 18.05.2022

Cemal Kakışım

https://doi.org/10.19059/mukaddime.910508

Öz

Türkiye, yenilenebilir enerji kaynaklarına ve yeni enerji teknolojilerine yatırım yaparak fosil yakıtlara bağımlılığını azaltmayı hedeflemektedir. Rüzgâr ve güneş enerjisi santrallerinin sayısını her geçen gün arttırmakta ve bu santrallerin inşasında yerli üretimi teşvik etmektedir. Trafikte elektrikli araçların sayısını arttırmayı planlamakta ve bu kapsamda yerli elektrikli otomobilini üretmektedir. Bu teknolojilerin yapısından kaynaklı olarak Türkiye’nin hammadde ihtiyacı farklılaşmakta ve artmaktadır. Rüzgâr türbinleri, güneş panelleri, elektrikli araçlar ve enerji depolama birimlerinin üretimi için doğada az miktarda bulunan ve bu nedenle nadir toprak elementleri olarak adlandırılan hammaddelerin yanı sıra lityum, kobalt, bakır, nikel, germanyum, neodimyum gibi kritik minerallere ihtiyaç duymaktadır. Ancak bu kritik minerallerin tedariki, küresel ölçekte artan talep nedeniyle giderek zorlaşmaktadır. Kritik mineraller, diplomatik krizlere neden olmakta ve yeni enerji jeopolitiğinin öznesi haline gelmektedir. Türkiye, yenilenebilir enerji alanındaki hedefleriyle ve yatırımlarıyla mineral arz riski yaşaması kuvvetle muhtemel ülkelerden biridir. Bu kapsamda çalışmada Türkiye’nin enerji dönüşümü ele alınmaktadır ve kritik minerallerin bu dönüşümdeki rolü değerlendirilmektedir. Kritik minerallerin Türkiye’nin enerji güvenliğine etkisini tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Enerji Dönüşümü, Yenilenebilir Enerji, Kritik Mineraller, Nadir Toprak Elementleri, Enerji Güvenliği

Kaynakça

• Akçil, A., Sun, Z. ve Panda, S. (2020). COVID-19 Disruptions to Tech-Metals Supply Are A Wake-Up Call. Nature. Kasım 2020. Erişim 9 Şubat 2021, https://www.nature.com/articles/d41586-020-03190-8
• Bayraktar, A. (2018). Energy Transition in Turkey. Turkish Policy Quarterly, 17(3), 19-26.
• BloombergNEF. (2020). New Energy Outlook 2020, Erişim 9 Şubat 2021, https://about.bnef.com/new-energy-outlook/
• British Petroleum (BP). (2020). Statistical Review of World Energy 2020. 69th Edition.
• Church, C. ve Crawford, A. (2020). Minerals and The Metals for The Energy Transition: Exploring The Conflict Implications for Mineral-Rich, Fragile States. M. Hafner ve S. Tagliapietra (Ed..), The Geopolitics of The Global Energy Transition, Springer, 73.
• Climate Action Tracker. (2020). Turkey. Erişim 9 Şubat 2021, https://climateactiontracker.org/countries/turkey/
• Dewit, A. (2020). Heavy Metal: Critical Raw Materials and the Energy Transition. Rikkyo Economic Review. 74(2), 1-108.
• Erdin, C. ve Özkaya, G. (2019). Turkey’s 2023 Energy Strategies and Investment Opportunities for Renewable Energy Sources: Site Selection Based on ELECTRE. Sustainability, 11 (7), 2136.
• Eti Maden. (2020). Türkiye’nin Yükselen Değeri Bor. Erişim 9 Şubat 2021, https://www.etimaden.gov.tr/turkiyede-bor
• European Commission. (2020a). Critical Raw Materials. Erişim 9 Şubat 2021, https://ec.europa.eu/growth/sectors/raw-materials/specific-interest/critical_en
• European Commission. (2020b). Critical Raw Materials Resilience: Charting a Path Towards Greater Security and Sustainability. COM(2020) 474. Brussels. Erişim 9 Şubat 2021, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52020DC0474
• European Commission. (2020c). Policy and Strategy for Raw Materials. Erişim 9 Şubat 2021, https://ec.europa.eu/growth/sectors/raw-materials/policy-strategy_en
• European Commission. (2020d). Raw Materials. Erişim 9 Şubat 2021, https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/area/raw-materials
• Exter, P. V., Bosch, S., Schipper, B., Sorecher, B. ve Klejin, R. (2018). Metal Demand for Renewable Electricity Generation in the Netherlands: Navigating a Complex Supply Chain. Metabolic, Universität Leiden, Copper
• Gürbüz, Ö. (2020). İklim Krizi ve Türkiye, Makine Mühendisleri Odası, Türkiye’nin Enerji Görünümü 2020 Oda Raporu, MMO/717, Ankara.
• Hao, H., Liu, Z., Zhao, F., Geng, Y. Ve Sarkis, J. (2017). Material Flow Analysis of Lithium in China. Resources Policy, 51, 100-106.
• International Renewable Energy Agency (IRENA). (2018). Global Energy Transformation: A Road Map To 2050 (2018 Edition). Erişim 9 Şubat 2020, https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2018/Apr/IRENA_Report_GET_2018.pdf
• International Renewable Energy Agency (IRENA). (2019). Global Energy Transformation: A Road Map To 2050 (2019 Edition). Erişim 9 Şubat 2020, https://www.irena.org/publications/2019/Apr/Global-energy-transformation-A-roadmap-to-2050-2019Edition
• Johansson, B. (2013). Security Aspects of Future Renewable Energy Systems–A Short Overview. Energy, 61, 598-605.
• Kalantzakos, S. (2020). The Race for Critical Minerals in An Era of Geopolitical Realignments. Italian Journal Of International Affairs. 55(3), 1-16.
• Körts, M. (2020). The Strategic Importance of Rare Earth Minerals for NATO, EU and The United States and Its Implications for The Energy and Defense Sectors. Energy Security: Operational Highlights (24-40). The NATO Energy Security Center of Excellence.
• Manberger, A. ve Johansson, B. (2019). The Geopolitics of Metals and Metalloids Used for The Renewable Energy Transition, Energy Strategy Reviews, 26, 1-10.
• Overland, I. (2019). The Geopolitics of Renewable Energy: Debunking Four Emerging Myths. Energy Research & Social Science, 49, 36-40.
• O’Sullivan, M. Overland, I. ve Sandalow, D. (2017), The Geopolitics of Renewable Energy. Center on Global Energy Policy Columbia University|SIPA 1255 Amsterdam Ave. New York.
• Özgür, E. (2020). Türkiye’de Güneş Enerjisi, Makine Mühendisleri Odası, Türkiye’nin Enerji Görünümü 2020 Oda Raporu, MMO/717, Ankara.
• Pekdemir, A.D. (2020). Klasik Madencilikten Kent Madenciliğine -E-Atıklardan Metallerin Kazanımı. MTA Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni. 29, 49-62.
• Resmi Gazete. (2012). Enerji Verimliliği Strateji Belgesi 2012- 2023, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/02/20120225-7.htm
• Rüzgârdan elektrik üretiminde rekor kırıldı. (26 Ocak 2021), NTV, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.ntv.com.tr/ekonomi/ruzgardan-elektrik-uretiminde-rekor-kirildi,Bo1eNZB8IUKCBOIAMhHJTA
• Saygın, D., Hoffman, M. ve Godron, P. (2018). How Turkey Can Ensure a Successful Energy Transition, Center for American Progress, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.americanprogress.org/issues/security/reports/2018/07/10/453281/turkey-can-ensure-successful-energy-transition/
• Schmid, M. (2019). Rare Earths in The Trade Dispute Between The US and China: A Déjàvu. Intereconomics, Leibniz Information Centre for Economics, 378-384.
• SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi. (2020a). Salgın Sonrasında Enerji Dönüşümü İle Sürdürülebilir Büyüme, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.shura.org.tr/wp-content/uploads/2020/12/Salgin-_sonrasinda_enerji_donusumu.pdf
• SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi. (2020b). Türkiye Enerji Dönüşümünü Hızlandırmak için 2020 Yılı Sonrası Düzenleyici Politika Mekanizması Seçenekleri, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.shura.org.tr/wp-content/uploads/2021/01/2020_yili_sonrasi_duzenleyici_politika.pdf
• SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi. (2020c). Türkiye Ulaştırma Sektörünün Dönüşümü: Elektrikli Araçların Türkiye Dağıtım Şebekesine Etkileri, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.shura.org.tr/wp-content/uploads/2019/12/Turkiye-ulastirma-sektorunun-donusumu-Elektrikli-aracların-Turkiye-dagitim-sebekesine-etkileri-.pdf
• Statistica. (2020). Carbon Dioxide Emissions in Turkey 2000-2019, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.statista.com/statistics/449827/co2-emissions-turkey/
• Stegen, K. S. (2015). Heavy Rare Earths, Permanent Magnets, and Renewable Energies: An Imminent Crisis. Energy Policy, 79, 1-8.
• Swain, B. (2017). Recovery and Recycling of Lithium: A Review. Separation and Purification Technology, 172, 388-403.
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB). (2014). Türkiye Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planı, Ankara
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB). (2019). 2019-2023 Stratejik Planı, Erişim 9 Şubat 2021, https://sp.enerji.gov.tr/ETKB_2019_2023_Stratejik_Plani.pdf
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Enerji Teknolojilerinde Yerli Üretim Çalışma Grubu Raporu, Ankara
• Teneler, G. (2020). Türkiye’de Rüzgar Enerjisi, Makine Mühendisleri Odası, Türkiye’nin Enerji Görünümü 2020 Oda Raporu, MMO/717, Ankara.
• The International Energy Agency (IEA). (2020a). Clean Energy Progress After the Covid-19 Crisis Will Need Reliable Supplies of Critical Minerals, Paris, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.iea.org/articles/clean-energy-progress-after-the-covid-19-crisis-will-need-reliable-supplies-of-critical-minerals
• The International Energy Agency (IEA). (2020b). Renewables. Erişim 9 Şubat 2021, https://www.iea.org/fuels-and-technologies/renewables
• The Lithium Market. (2013). Fox Davies Capital, Erişim 9 Şubat 2021, http://doc.xueqiu.com/1497add8471193fc2e583642.pdf
• The U.S. Geological Survey. (2018). Interior Releases 2018’s Final List of 35 Minerals Deemed Critical to U.S. National Security and the Economy. Erişim 9 Şubat 2021, https://www.usgs.gov/news/interior-releases-2018-s-final-list-35-minerals-deemed-critical-us-national-security-and
• Timperley, J. (2018). The Carbon Brief Profile: Turkey, CarbonBrief Clear on Climate, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.carbonbrief.org/carbon-brief-profile-turkey
• Ting, M. H. ve Seaman, J. (2013). Rare Earths: Future Elements of Conflict n Asia?. Asian Studies Review, 37(2), 234-252.
• TOGG. (2020). Üretim, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.togg.com.tr/content/uretim TOGG'dan Batarya Üretimi için Önemli Adım, (20 Ekim 2020), Dünya, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.dunya.com/sirketler/toggdan-batarya-uretimi-icin-onemli-adim-haberi-485954
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). 2020. Motorlu Kara Taşıtları Ekim 2020, Erişim 9 Şubat 2021, https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33658
• Türkiye'nin İlk Lityum İyon Pil Üretim Tesisinin Temeli Kayseri'de Atıldı. (2 Ekim 2020). Anadolu Ajansı. Erişim 9 Şubat 2021, https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/turkiyenin-ilk-lityum-iyon-pil-uretim-tesisinin-temeli-kayseride-atildi-/1993400
• Türkiye’nin İlk Lityum Üretim Tesisi Açıldı. (26 Aralık 2020). TRT Haber. Erişim 9 Şubat 2021, https://www.trthaber.com/haber/turkiye/turkiyenin-ilk-lityum-uretim-tesisi-acildi-541399.html
• Türkiye Petrolleri (TP). (2019). Ham Petrol ve Doğal Gaz Sektör Raporu 2019, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.tpao.gov.tr/file/2005/2019-tpao-sektor-raporu-3185ed3b4af5442c.pdf
• Türkyılmaz, O. ve Bayrak, Y. (2020). Elektrik Üretimi: Mevcut Durum ve Analizi, Makine Mühendisleri Odası, Türkiye’nin Enerji Görünümü 2020 Oda Raporu, MMO/717, Ankara.
• United Nations (UN). (2020). The Paris Agreement. Erişim 9 Şubat 2021, https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement
• Utility Drive. (2020). Beating China at The Lithium Game-Can The US Secure Supplies to Meet Its Renewables Targets, Erişim 9 Şubat 2021, https://www.utilitydive.com/news/beating-china-at-the-lithium-game-can-the-us-secure-supplies-to-meet-its/572307/
• Wilson, J. D. (2018). Whatever Happened to the Rare Earths Weapon? Critical Materials and International Security in Asia”. Asian Security, 14(3), 358-373.
• Yaylalı, B., Yazıcı, E.Y., Celep, O. ve Deveci, H. (2020). Kritik Metal Konumundaki Kobaltın Birincil ve İkincil Kaynaklardan Üretimi. Madencilik. 59(1), 35-50.