Arap Edebiyatında Gazel Şiirleri ve Bu Şiirlerin Beşeri Aşkın Yanında Tarihi Süreç İçinde İlahi Aşk Mefhumunu Konu Edinmesi

Yıl 2024, Sayı: Vuslat ve Firak Özel Sayısı, 1 - 20, 25.10.2024

Ahmet Abdülhadioğlu

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1509092

Öz

Arap edebiyat tarihinde İslam öncesi dönemde klasik tarzdaki kasidelerin bir unsuru olarak şiirlerde yer alan gazel, sevgiliden, sevgiliye duyulan özlemden, kalıntılardan ve aşk acısından bahseden bir tür olarak karşımıza çıkmaktadır. İslami dönemle birlikte İslami esaslara aykırı düşmesi sebebiyle bu tür şiirler yasaklanmış, toplumsal ve kültürel sebeplerle gerilemiştir. Emeviler dönemiyle birlikte uzri gazel yanında sarih gazel müstakil bir tür olarak karşımıza çıkmaktadır. Abbasiler döneminde ise beşeri aşkın yanında ilahi aşk konusunu işleyen gazel türü ortaya çıkmıştır. Bu tür şiirlerin en önemli temsilcileri arasında sade diliyle bilinen ve Allah’a ulaşmanın yollarını şiirlerinde işleyen Râbiatu’l-Adeviyye ile daha çok felsefi ve sembolik bir dil kullanmayı tercih eden İbnu’l-Fârid gelir. Bu çalışmada, tarihi süreç içinde gazel şiirinin ortaya çıkışı, gelişimi ve farklı bir tür olarak müstakil hale gelmesine değinilecek, bunun yanında sözünü ettiğimiz şairlerin ilahi aşk konusundaki görüş ve düşüncelerine şiirleri üzerinden yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Arap Şiiri, Abbasiler Dönemi, Beşeri Aşk, İlahi Aşk, Gazel.

Kaynakça

• el-ʻAskerî, Ebû Hilâl el-Hasan b. ʻAbdillâh b. Sehl. (1998). el-Furûku’L- Luğaviyye. Thk. Muhammed İbrâhîm Selîm. Kahire: Dâru’l-ʻİlm.
• el-Berketî, Muhammed ʻUmeym. (2003). et-Taʻrîfâtu’l-Fikhiyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye.
• el-Beyhakî, Ahmed b. el-Huseyn. (2000). Şuʻabu’l-Îmân. Thk. Muhammed b. es-Saʻîd b. Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye.
• Cemîl Buseyne, Ebû ʻAmr Cemîl b. ʻAbdillâh b. Ma‘mer el-ʻUzrî. (1988). Dîvân. Beyrut: Dâru Sâdir.
• el-Cevârî, A. (1948). el-Hubbu’l-ʻUzrî Neş’etuhu ve Tetavvuruh. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʻArabî.
• el-Cevherî, İsmâʻîl b. Hammâd. (1987). es-Sihâh. Thk. Ahmed ʻAttâr. 4. bas. Beyrut: Dâru’l-ʻİlm li’l-Melâyîn.
• el-Cevzî, Ebu’l-Ferec ʻAbdurrahmân b. ʻAlî. (1998). Zemmu’l-Hevâ. Thk. Hâlid el- ʻAlemî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʻArabî.