ANAYASA MAHKEMESİ’NİN S.E. KARARI IŞIĞINDA KADINA YÖNELİK ŞİDDETİ VE KADIN CİNAYETLERİNİ ÖNLEMEDE İDARENİN SORUMLULUĞU

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 140 - 166, 29.06.2022

Canan Budak

Öz

Kadına yönelik şiddet, cinsiyete dayalı ayrımcılık ile ilişkili toplumsal bir sorundur. Bu şiddetin ulaştığı en uç noktanın bir yansıması ise kadın cinayetleridir. Kadına yönelik şiddet ve kadın cinayetleri, hukuk ve kamu yönetimi açısından önemli bir insan hakları ihlali alanı oluşturmaktadır. Bu nedenle de devletin koruyucu/önleyici tedbirler alma yükümlülüğü bulunmaktadır. Söz konusu yükümlülükler gerek uluslararası sözleşmeler gerekse iç hukukta ayrıntılı olarak düzenlenmektedir. Ancak bazı durumlarda koruyucu/önleyici tedbirler etkin bir şekilde uygulanmadığı için kadın cinayeti ile sonuçlanan kadına yönelik şiddet olayları yaşanmaktadır. Bu şekilde gerçekleşen olaylardan biri de S.E.’nin 15 Aralık 2013 tarihinde ayrıldığı erkek tarafından öldürülmesidir. Öldürülen kadının ailesi, bu cinayette ihmali bulunan kamu personelinin tespit edilmesi istemiyle gerekli başvuruları yapmış, ancak reddedilmiştir. Bunun üzerine, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılmıştır. Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu 29.09.2021 tarihinde, yaşanan bu kadın cinayetinde kamu görevlilerine ilişkin süreç yönünden Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının koruma ve etkili soruşturma yükümlülüğü bakımından ihlal edildiğine karar vermiştir. Söz konusu karar ile Türkiye’de ilk defa bir kadın cinayetinde idarenin koruyucu/önleyici tedbirleri etkin bir şekilde uygulama yükümlülüğü yüksek yargının gündemine gelmiştir. Bu çalışmada, Anayasa Mahkemesi’nin S.E.’nin öldürülmesinde kamu görevlilerinin ihmali bulunduğu yönündeki kararı, idarenin sorumluluğu kavramı bağlamında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadına yönelik şiddet, kadın cinayetleri, yaşam hakkı, idarenin sorumluluğu, Anayasa Mahkemesi

ADMINISTRATIVE LIABILITY IN PREVENTING VIOLENCE AGAINST WOMEN AND FEMICIDES IN THE LIGHT OF THE S.E. DECISION OF THE CONSTITUTIONAL COURT

Öz

Violence against women is a social problem related to gender-based discrimination. Femicide reflects the extreme point this violence reaches. As violence against women and femicides are an important area of human rights violation in the context of law and public administration the state has an obligation, regulated in detail both in international conventions and in domestic law, to take protective/preventive measures. However, in some cases, there are incidents of violence against women resulting in femicide due to the lack of effective implementation of them. One of the events happened in this way is the murder of S.E. by the man she left on 15.12.2013. Having made the necessary applications for the identification of public personnel negligent in this murder, the family of the murdered woman were rejected. Upon the individual application submitted to the Constitutional Court, The General Assembly of the Constitutional Court decided that the right to live, guaranteed in Article 17 of the Constitution, had been violated through the process regarding the public officials in this femicide on 29.09.2021, in terms of protection and effective investigation obligation. With this decision, for the first time in Turkey, the obligation of the administration to effectively implement protective/preventive measures in a femicide came to the agenda of the high judiciary. In this study, the decision of the Constitutional Court that there was negligence of public officials in the murder of S.E. was discussed in the context of the administrative liability.

Anahtar Kelimeler

violence against women, femicides, right to live, administrative liability, The Constitutional Court

Kaynakça

• 2709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982, 9 Kasım). Resmi Gazete, (Sayı: 17863 (mükerrer)). https://www.mevzuat.gov.tr/#anayasa
• 6216 Sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun. (2011, 3 Nisan). Resmi Gazete, (Sayı: 27894). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6216.pdf
• 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun. (2012, 20 Mart). Resmî Gazete, (Sayı: 28239). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6284.pdf
• 6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu. (2016, 20 Nisan). Resmî Gazete, (Sayı: 29690). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6701.pdf
• Aktan, İ. (2011). İnsan Hakları. Ö. Gökmen (Ed.), Türkiye’de hak temelli sivil toplum örgütleri: sorunlar ve çözüm arayışları (ss. 13-66). Ankara: Metis Yayınları.
• Alemany, C. (2015). Şiddet biçimleri. G. Acar-Savran (Çev.), Eleştirel feminizm sözlüğü (ss. 274-278). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Aydın, Ö. D. (2011). Türk anayasa yargısında yeni bir mekanizma: Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(4), 121-170.
• Bakırcı, K. (2015). İstanbul Sözleşmesi. Ankara Barosu Dergisi, (4), 133-204.
• Balkan, A. (2009). İdarenin yargı dışı yollardan denetlenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Bilgen, P. (1996). İdare hukuku dersleri. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Budak, C. (2020). Toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik kamu politikası üretim sürecinde kadın milletvekillerinin etkileri (1983-2018), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Ceylan, N. A. (2017). Kamu hukuku (genel kamu hukuku) sosyal ve ekonomik haklar ve hakların bütünlüğü ilkesi. Anasay Dergisi, 1(2), 217-226.
• Çakır, S. (2001). Bir’in nostaljisinden kurtulmak. A. İlyasoğlu ve N. Akgökçe (Ed.), Yerli bir feminizme doğru (ss. 385-422). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Demirci, S. (2019). CEDAW kriterleri üstünden Türkiye’deki cinsiyet rejimi: 2010 sonrası Türkiye analizi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Demirci, T. (2017). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ışığında Türkiye’de kadın hakları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Devreux, A. M. (2015). Aile. G. Acar-Savran, (Çev.), Eleştirel feminizm sözlüğü (ss. 33-38). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Doğan, R. (2016). Kadının şiddete karşı korunmasında devletin özen yükümlülüğü ve uluslararası standartlar. Ankara Barosu Dergisi, 74(2), 89-121.
• Düğmeci, F. ve Gürsel, E. (2019). Kadına yönelik aile içi şiddetin önlenmesi hususunda devletin yükümlülükleri ve sorumluluğu. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21(2), 843-873.
• Erden, G. ve Akdur, S. (2018). Türkiye’de kadına yönelik aile içi şiddet ve kadın cinayetleri. Klinik Psikoloji Dergisi, 2(3), ss. 128-139.
• Ertürk, Y. (2015). Sınır tanımayan şiddet: Paradigma, politika ve pratikteki yönleriyle kadına şiddet olgusu. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gazioğlu, E. (2013). Kadın cinayetleri: Kavramsallaştırma ve sorunlu yaklaşımlar. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(30), s. 89-100.
• Gökkaya, V. B. (2018). Toplumsal cinsiyet ve aile içinde kadına yönelik şiddet. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Gören, Z. (2016). Genel eşitlik ilkesi. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(3), 3279-3301.
• Gözler, K. (2003). İdare hukuku (II. Cilt). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. (2008). İdare hukukuna giriş. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. (2020). İngilizce karşılıklarıyla hukukun temel kavramları. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Gözübüyük, A. Ş. ve Tan, T. (2011). İdare hukuku: Genel esaslar (I. Cilt). Bursa: Turhan Yayınları.
• Göztepe, E. (2011). Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkının (anayasa şikâyeti) 6216 sayılı kanun kapsamında değerlendirilmesi. TBB Dergisi, (95), 13-40.
• Günday, M. (2003). İdare hukuku. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Hamdemir, B. (2018). Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Ka.Der. (2011). Kadın yurttaşın el kitabı. Ka.Der, İstanbul.
• Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu. (2022). 2021 yıllık veri raporu. http://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/3003/kadin-cinayetlerini-durduracagiz-platformu-2021-yillik-veri-raporu
• Kadınlara Karşı Her Türlü Ayırımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi. (1985, 14 Ekim). Resmî Gazete, (Sayı: 18898). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18898.pdf
• Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi. (2012, 8 Mart). Resmî Gazete, (Sayı: 28227 (mükerrer)). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/03/20120308M1-1.pdf
• Kaya, S. (2021). İdari sorumluluk bağlamında kamu görevlisinin kişisel kusuru, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Kergoat, D. (2015). Cinsiyete dayalı iş bölümü ve toplumsal cinsiyet ilişkileri. G. Acar-Savran (Çev.), Eleştirel feminizm sözlüğü (ss. 87-96). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Lamoureux, D. (2015). Kamusal/özel. G. Acar-Savran (Çev.), Eleştirel feminizm sözlüğü (ss. 215-219). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Mathieu, N. C. (2015). Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet. G. Acar-Savran (Çev.), Eleştirel feminizm sözlüğü (ss. 76-86). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Moroğlu, N. (2012). Kadına yönelik şiddetin önlenmesi 6284 sayılı yasa ve İstanbul Sözleşmesi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (99), 357-380.
• Özer, E., Aydoğdu, H. İ., Kırcı, G. S. ve Önal, G. (2016). Kadın cinayetleri-femisid kavramı. Adli Tıp Bülteni, 21(2), 14-15.
• Öztürk, N. K. (2015). Anayasa ve devlet: temel kavramlar ve uygulamalar. İzmir: Albi Yayınları.
• Peran, T. ve Gümüş, İ. (2017). Sosyal politika açısından vergi adaleti: Kuramsal bir tartışma. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(5), 184-191.
• Pinelo, A. L. (2015). A theoretical approach to the concept of femicide/feminicide, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Utrecht Universiteit the Netherlands Media and Cultural Studies Department, Utrecht.
• Sarsıkoğlu, Ş. (2016). İdarenin mali sorumluluğu açısından zarar kavramı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(4), 2389-2422.
• Taşdemir-Afşar, S. (2015). Türkiye’de şiddetin “kadın yüzü”. Journal of Sociological Studies, 52(2), 715-753.
• T.C. Anayasa Mahkemesi. (2021). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli). Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları. https://www.anayasa.gov.tr/media/7465/gerekceli_anayasa_2021.pdf
• T.C. Anayasa Mahkemesi Genel Kurul. (2021, 12 Aralık). Başvuru No: 2017/32972, Karar Tarihi: 29.09.2021. Resmî Gazete, (Sayı: 31677). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/12/20211202-6.pdf
• Tekçe, S. T. (2019). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve İstanbul Sözleşmesi’nde kadına karşı şiddeti önleme mekanizmaları ve Türkiye, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• UN Women. (1992). General Recommendation No. 19 (Eleventh Session): Violence Against Women. https://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/recommendations/recomm.htm#recom19
• Uslu, S. (2019). İdarenin kusursuz sorumluluk hallerinden birisi olarak kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi ve hukuki niteliği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Ünlü, T. (2009). Eşitlik ilkesi ve pozitif ayrımcılık, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yılmaz, E. (2003). Öğrenciler için hukuk sözlüğü. Ankara: Yetkin Yayınları.