MADUN-MADUNİYET KAVRAMLARI ÇERÇEVESİNDE FEMİNİST HAREKETİN İRAN SİNEMASI BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 21, 23.06.2023

Eda İnaloğlu

Öz

Madun kavramı Antonio Gramsci tarafından subaltern terimiyle ortaya atılmıştır. Gramsci’nin bu tanımı sesi duyulmayan, ezilen olarak tabir edilen toplulukları kapsamaktadır. Kavram üzerinden değerlendirmeler yapan ve madun kavramını feminist eleştiri bağlamında değerlendiren isim ise Gayatri Spivak’tır. Gramsci ve Spivak madun kavramını belli noktalarda birbirlerinden ayrışan tanımlamalarla ifade etmişlerdir. Spivak’a göre temel sorun; madunun kendini temsil etme hakkından mahrum oluşudur. Buna göre madun kavramı değerlendirildiğinde karşılaşılan temel olgu toplumsal eşitsizlikten doğan kadınların sorunlarıdır.
Bu çalışma madun kavramından hareketle feminist film kuramı üzerinden İran sinemasında kadın temsili ve kadının toplumsal konumuna ilişkin yerini incelenmiştir. Çalışmanın amacı özellikle İran’da toplumsal cinsiyet eksenli ve ataerkil hegemonya açısından madun konumunda bulunan kadınların, hegemonya karşısında mücadele sürecini sinema anlatıları bağlamında ele almaktır. Çalışmada örneklem olarak seçilen The Day I Became a Woman (Kadın Olduğum Gün, 2000) anlatısı nitel film çözümlemelerinden biri olan feminist film eleştirisi odak alınarak incelenmiştir. Çalışmada elde edilen bulgular İran sinemasında kadının konumunun birer madun olarak feminist eleştiriye uygun temsiller ürettiğidir

Anahtar Kelimeler

Madun, Spivak, Feminist Kuram, İran Sineması

AN EXAMINATION OF THE FEMINIST MOVEMENT IN THE CONTEXT OF IRANIAN CINEMA WITHIN THE FRAMEWORK OF SUBJECT-MADUNITY CONCEPTS

Öz

The concept of subalternity was introduced by Antonio Gramsci with the term “subaltern”. This definition of Gramsci includes oppressed groups whose voices are not heard. It was Gayatri Spivak who evaluated the concept in the context of feminist criticism. Both names expressed subaltern with different perspectives. According to Spivak, the main problem is; the subaltern's lack of the right to represent oneself. According to this problem, when the concept of subaltern is evaluated, the main phenomenon encountered is the problems of women arising from social inequality.
In this study, based on the concept of subaltern, the representation of women in Iranian cinema and its place in relation to the social position of women are examined through feminist theory. The aim of the study is to approach the uprising of women, who are brought to the subaltern position genderwise and in the patriarchal hegemony, especially in Iran, with cinema narratives. The film “The Day I Became a Woman” (2000) is chosen for the sample of this study and its narrative is analyzed by focusing on feminist film criticism, which is one of the qualitative film analysis. The findings obtained in the study are that the position of women in Iranian cinema produces representations suitable for feminist criticism as subaltern.

Anahtar Kelimeler

Subaltern, Feminist Theory, Iranian Cinema

Kaynakça

• Akbulut, Ö., Aşkan, H. (2022). Ötekiliğin Hiyerarşik Hâlleri: Korku Ruhu Kemirir Filminde Madunların Direnişi. İNİF E- Dergi, 7(2), 220-234.
• Alptekin, D. (2011). Sokaktan Akademiye: Kadın Hareketinin Kurumsallaşma Süreci. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 26, ss. 33-43.
• Aslan, M. (2018). Sinemada Kadın: Başka Dilde Aşk Filmi Üzerine Bir İnceleme. Selçuk İletişim, Sayı: 12 (1): 199-215.
• Aydın, F. M. (2019). Madunun Sesi ve Temsili: Kavramsal ve Teorik Değerlendirmeler, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Ana Bilim Dalı.
• Aytekin, M. (2019). Rahşan Beni-İtimad’ın Perspektifinden Devrim Sonrası İran Sinemasındaki Kadınların Tasviri Üzerine Bir İnceleme. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1 ss. 37-59.
• Çaparlar, Y. A. (2021). İran İslam Devrimi Sonrası İran Sineması ve Cafer Panahi Sinemasında Kadın Temsili. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Medya ve Kültürel Çalışmalar Anabilim Dalı.
• Çelik, D. (2020). Feminist Örgüt Kuramları, Journal of Academic Value Studies, 6(3) 231-243.
• Gökdemir, A. (2021). Orta Doğu’da Kadının Yeri ve Sinemada Temsili: Sorayayı Taşlamak Film Analizi. Journal of Communication Science Researchs, 1 (2), 81-96.
• Güler, H. (2006). Humeyni Sonrası İran Sinemasında Kadın. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Ortadoğu Sosyolojisi ve Antropolojisi Anabilim Dalı.
• Gürbüz, İ. H. (2018). İran Sinemasında Kadın Temsili: Samira Makhmalbaf Örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Medya ve Kültürel Çalışmalar ABD.
• Heywood, S. (2013). Siyasi İdeolojiler, Ankara: Adres Yayınları.
• Hıdıroğlu, İ., Kotan, S. (2015). Sinemada Eril Söylem ve Atıf Yılmaz Filmlerinde Kadın Sorunu. Atatürk İletişim Dergisi, Sayı: 9, ss. 55-76.
• İplikçi, A. (2020). Post-Kolonyal, Marksist, Yapısökümcü ve Feminist Bir Düşünür: Gayatri Chakravorty Spivak. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Ana Bilim Dalı.
• Kanat, F. (2006). İran Sinemasında Kadın: Kadın Temsili ve Kadın Yönetmenler, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon Sinema Bölümü.
• Kiraz, S., Kestel, S. (2017). Kadınların Madun Sorunsalı ve Bir Alternatif Olarak Yeni Medyada Dijital Aktivizm: Change. Org. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, s. 53, ss. 139-163.
• Koç, B. (2014). Feminist Kadın Temsili Açısından Kadının Adı Yok Filminin İrdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Tv ve Sinema Anabilim Dalı Sinema Bilim Dalı. Manap, H. M. (2023). Konuşan Ama Duyulmayan Daimî Öteki: Madun. https://www.academia.edu/39332040/Konu%C5%9Fan_Ama_Duyulmayan_Daimi_%C3%96teki_Madun adresinden 13.06.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Öcal, S. (2021). Feminist Kuram Bağlamında Üçüncü Dalganın Sanatta İfadesi, Sanatta Yeterlilik Tezi, Eskişehir: Eskişehir Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Özkan, B. (2021). İran İslam Devrimi Sonrası Kadının Toplumsal Alandaki Konumu ve İslami Feminizm,https://www.researchgate.net/profile/BeratOezkan/publication/356604735_IRAN_ISLAM_DEVRIMI_SONRASI_KADININ_TOPLUMSAL_ALANDAKI_KONUMU_VE_ISLAMI_FEMINIZM_The_Position_of_Women_in_Social_Life_after_the_Iranian_Revolution/links/61ac820750e22929cd4a5dae/IRAN-ISLAM-DEVRIMI-SONRASI-KADININ-TOPLUMSAL-ALANDAKI-KONUMU-VE-ISLAMI FEMINIZM-The-Position-of-Women-in-Social-Life-after-the-Iranian-Revolution.pdf adresinden 13. 06. 2023 tarihinde erişilmiştir.
• Özkan, H. (2021). İran Sinemasında Kadının Temsili ve Toplumsal Konumu: Tahmineh Milani Filmleri Üzerine Bir Çözümleme. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 4(1), s. 105-120.
• Öztürk, S. R. (2000). Feminist Film Politikası: "Mürebbiye" Örneği. Kültür ve İletişim Dergisi, 3(1) (5) , 51-70.
• Özüdoğru, B. (2018). Beyaz Feminizm ve Öteki Kadınlar, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 12, ss. 304-318.
• Parsa, A., Akçora, E. (2017). Popüler Feminizm ve Film: Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Feminist İdeolojinin İmgesel Sunumu. İletişim ve Serbest Yazılar içerisinde. Ed. Aylin Göztaş. Konya: Literatürk Yayınları. Spivak, G. (1988). Madun Konuşabilir Mi? İstanbul: Dipnot Yayınları.
• Shiralizade, N (2021). Gayatri Chakravorty Spivak’ın Uluslararası İlişkiler Disiplinine Getirdiği Post-kolonyal Yorum, Spectrum Journal of Global Studies.
• Taş, Öz, Y., Yiğit, Z. (2021). Madunun Kentteki Gölgesi: Zerre, Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, Sayı:38, ss. 174-187.
• Ulusal, D. (2018). Bellek Bağlamında İran Sineması’nda Kadın, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı.
• Uğur, U., Yavuz, C., Akyurt, K., (2018). Feminist Kuram Perspektifinden Atıf Yılmaz Sineması, ICOSS Social Conference.