Neoliberalizm ve Medya: Dünya'da ve Türkiye'de Medya Endüstrisinin Dönüşümü

Yıl 2010, Cilt: 34 Sayı: 269, 67 - 84, 27.02.2014

Gülseren Adaklı

Öz

Özet:
Bu yazı, dünyada neoliberal politikaların yarattığı muazzam basınçla işçi sınıfı
mücadelesinin geriletildiği, kamu hizmeti anlayışının giderek ortadan kaldırıldığı ve medya
sektörünün uluslararası ölçekte genişlediği 1980’li yıllardan günümüze medya mülkiyetinde
meydana gelen değişimlerin bir özetidir. Bu dönemde yoğun birleşme ve satınalmalarla çok
kollu devasa yapılara dönüşen medya / iletişim sektörü, bir yandan iktisadi ve siyasi alanda
daha etkin bir rol üstlenirken, diğer yandan, derinleşen toplumsal eşitsizliğin ve ayrımcılığın
her çeşidinin yeniden üretiminde yeni işlevler kazanmıştır. Dünyada çok farklı siyasal
biçimlerle tezahür eden bu politikalar, Türkiye’de 24 Ocak Kararları ve 12 Eylül darbesinin
bileşiminden oluşan yeni bir hegemonya projesi ile hayata geçirilmiştir. Bu projenin bir
parçası olarak medya sektörünün iktisadi, siyasi ve ideolojik olarak yeniden yapılanmasında
‘yeni bir medya mimarisi’ de görülür hale gelmiştir. Çalışmanın sonunda önerilen, her türlü
olumsuzluğa rağmen alternatif bir iletişim ortamının ancak, emekçi sınıfların iktidarını
hedefleyen politikalarla gerçekleştirilebileceğidir.
Anahtar sözcükler: medya endüstrisi, neoliberalizm, yeni medya mimarisi, alternative
iletişim

 

Abstract:
This article provides a summary of the changes in the media sector since the 1980s where
the labour struggle all around the world is weakend by the hard-hitting forces of neoliberal
policies, public service ethos is gardually eradicated and media industries expanded world
scale. During this period, the media/communication sector tranforming to gigantic enterprises
through intense mergers and acquisations acquired new functions in the reproduction and
widening of all sorts of social inequalities and dicrimination while acquiring a more active
role in the political and economic spheres. These policies occuring in different ways in different
places are adopted in Turkey with a new hegemony project emerged with the blending of
austerity measures of ‘24 January decisions’ and the military coup of 12 September 1980. ‘A
new media architecture’ has become visible during the economic, political and ideological
restructuring of the media sector as an integral part of this project. This study suggests in
conclusion that despite all the shortcomings, alternative communication can be established
through policies targeting the working classes coming to power.
Keywords: media industries, neoliberalism, new media architecture, alternative
communication

Anahtar Kelimeler

medya endüstrisi, neoliberalizm, yeni medya mimarisi, alternative iletişim

Neoliberalism and Media: The Transformation of Media Industries in The World and Turkey

Öz

Kaynakça

• Adaklı, Gülseren (2001). “Yayıncılık Alanında Mülkiyet ve Kontrol”, D. B Kejanlıoğlu, S. Çelenk, G.
• Adaklı (der.) Medya Politikaları. Ankara: İmge içinde, 145-204. (2006). Türkiye’de Medya Endüstrisi. Neoliberalizm Çağında Mülkiyet ve Kontrol İlişkileri, Ankara: Ütopya (Nisan).
• (2009a). “The Process of Neoliberalisation and the Transformation of the Turkish Media Sector in the Context of the New Media Architecture”, J. Harrison ve Bridgette Wessels (der.) Mediating Europe: New Media, Mass Communications and the European Public Sphere, New York ve Londra: Berghahn Books içinde, 286-317.
• (2009b). “2002-2008: Türk medyasında AKP etkisi”, İ. Uzgel ve B. Duru (der.). AKP Kitabı: Bir dönemin bilançosu, Ankara: Phoenix içinde, s. 559-613. Advertising Age (2010). “2009 net U.S. media revenue and rank”, http://adage.com/mediatrees2010/ (Erişim tarihi: 11 Ekim 2010)
• Arsenault, Amelia H. ve Castells, Manuel (2008). “The Structure and Dynamics of Global Multi-Media Business Networks”, International Journal of Communication 2, 707-748. Bagidikian, Ben H. (1983). The Media Monopoly, Beacon Press.
• (2004). The New Media Monopoly, Beacon Press.
• Bertelsman (2010). 175 Years of Bertelsmann: The Legacy for Our Future, http://www.bertelsmann.de/bertelsmann_corp/wms41/customers/bmcr/pdf/GB_gesamt_englisch_ neu_low_res.pdf (Erişim tarihi: 8 Ekim 2010)
• Free Press (2010). Ownership Chart: The Big Six, http://www.freepress.net/ownership/chart/main (Erişim tarihi: 15 Ekim 2010)
• Gans, Herbert (2003). Democracy and the news, New York: Oxford University Press.
• Greco, Albert N. (1996). “Shaping the future: Mergers, acquisitions, and the U.S. communications, and mass media industries, 1990 – 1995”, Publishing Review Quarterly, 12: 3, s. 5-16.
• Hesmondhalgh, David (2007). The cultural industries (2. Basım), Thousand Oaks, CA: Sage.
• Johnson, Bradley (2010). “Revenue is seeing single-digit growth this year following 2009’s 3.8yüzde decline. so just where’s the money?”, Advertising Age, 27 Eylül, http://adage.com/mediaworks/article?article_id=146004
• Juris, J.S.(2005). “The new digital media and activist networking within anti-corporate globalization movements”, The Annals of the American Academy. 597, 189-208,
• http://ann.sagepub.com/cgi/reprint/597/1/189 (erişim tarihi: 11 Ağustos 2009) Klinenberg, Eric (2005) “Convergence: News Production in a Digital Age” The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, Sayı: 597, s. 48-69.
• Ofcom (2009). International Communications Market Report Charts, Ofcom, 19 Aralık, http:// stakeholders.ofcom.org.uk/binaries/research/cmr/ICMRcharts.pdf (Erişim tarihi: 11 Eylül 2010).
• Özgenç, Meltem (2008). “Kanal 7, sermayesini azalttı ’ulusal yayın sınırı’nın altına indi”, Hürriyet, 21 Eylül, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/9946938.asp?m=1 (Erişim tarihi: 11 Ekim 2010)
• Özkök, Ertuğrul (2002). “Medya mafyası ihaneti affeder mi”, Hürriyet, 29 Ocak, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=51212&yazarid=10&tarih=2002-01-29 (2003). “Mayınlı bir sahaya daha giriyorum”, Hürriyet, 13 Haziran,
• http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=152914&yazarid=10&tarih=2003-06-13 (2007). “Bir medya tabusunu yıkmak”, Hürriyet, 8 Haziran,
• http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=6670061&yazarid=10&tarih=2007-06-08 (2009). “Gazeteciye bırakılmayacak ciddi iş”, Hürriyet, 1 Ağustos, http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/12192782.asp
• Sabbagh, Dan (2010). “British media join forces against Murdoch takeover of BSkyB”, The Guardian, 11 Ekim, http://www.guardian.co.uk/media/2010/oct/11/murdoch-bskyb-british-media-unite
• Seaton, Jean (2003). “Broadcasting History”, J. Curran ve J. Seaton (der.) Power without responsibility: the press, broadcasting, and new media in Britain, Londra: Routledge içinde, 107-234.
• Sönmez, Mustafa (2010). “Doğan’a neler oldu? Medya verdi, Medya aldı…”, Cumhuriyet, 6 Kasım. Sümer, Burcu ve Adaklı, Gülseren (2010). “Public Service Broadcaster as a Market Player: Changing Operational Patterns of the TRT in Turkey under the AKP Leadership, 2002-2010”, Public Public Service Media after Recession, RIPE 2010 Conference, Londra, 8-11 Ekim, http://ripeat.org/2010/public-service-broadcaster-as-a-market-player-changing-operational-patternsof-the-trt-in-turkey-under-the-akp-leadership-2002-2010/ Tünay, Muharrem (1993). “Turkish New Right’s Attempt at Hegemony”, Eralp, A., Tünay, M. ve Yeşilada, B. (der.) The Political and Socioeconomic Transformation of Turkey, Londra: Praeger. Viacom (2010). 2009 Annual Report on Form 10-K http://proxymaterials.viacom.com/yüzde28Syüzde280rwv3cff43ef00ae5lxubp45yüzde29yüzde29/pdf yüzde5C2009yüzde20Annualyüzde20Reportyüzde20onyüzde20Formyüzde2010-K.pdf (Erişim tarihi: 8 Ekim 2010) Vivendi (2010). Annual Financial Report and Audited Consolidated Financial Statements for the year ended December 31, 2009, http://www.vivendi.com/vivendi/IMG/pdf/2010_03_02_rapport_financier_31122009_EN.pdf (Erişim tarihi: 8 Ekim 2010)