1980 Sonrası Değişen Medya Ortamında Gazeteci: Zanaatkar Mı, Profesyonel Mi?

Yıl 2010, Cilt: 34 Sayı: 269, 147 - 170, 27.02.2014

Selma Toktaş

Öz

Özet
Kapitalizmin kendini yeniden yapılandırdığı 1980’li yıllarla birlikte Türkiye medya
endüstrisinde yaşanan yapısal değişimin ardından gazeteciliğin zanaat olmaktan uzaklaşarak
profesyonelleşmesi, haber üretim sürecinde yaşanan değişimler ve dolayısıyla gazeteciliğin
nasıl tanımlandığı bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Gazetecilerin değişen bu süreci
ve yaptıkları işi nasıl tanımladıklarının ve mesleklerini icra etme sürecinde kendilerini
nerede konumlandırdıklarının tartışıldığı bu çalışmada, 150 sendikalı, 135 sendikasız olmak
üzere ulusal medyada çalışan 285 gazeteciye uygulanan anket çalışması ile farklı statü ve
kurumlardaki 35 gazeteci ile yapılan derinlemesine mülakatları kapsayan alan araştırmasının
sonuçlarını sunulmaktadır. Mülkiyet yapısının değişmesi ile birlikte kontrol ve denetim
mekanizmalarının artması sonucu gazeteciliğin eleştirel ve yaratıcılık boyutunun iyice
zayıfladığı; profesyonelleşen gazetecilik mesleğinin grup çıkarları ve iktidar/güç odakları ile
bağlantılı, toplumsal sorumluluktan yoksun, yabancılaşmış ve uzmanlaşmış bir gazetecilik
anlayışına dönüştüğü ve bu süreçte gazetecilerin sosyal ve ekonomik statülerinin değiştiği bu
çalışmanın temel sonuçları arasında yer almaktadır.
Anahtar Sözcükler: Değişen medya ortamı, gazeteci, gazetecilik mesleği, profesyonellik,
gazetecilerin sosyo-ekonomik statüleri.

 

Abstract
The subject matter of this study is the conception of journalism which has become profession
instead of craft among the journalists in the post-1980s mediascape in Turkey. This study
reveals the changes in journalism practice after the neo-liberal policy implications during
the 1980s and ask the question that who journalist is. In order to acquire in-depth data, the
study analyzes 35 interviews with journalists who occupy posts such as editors, chief editors
or managers. The major result of a field study consisting of a survey of 285 journalists is
that with the changing of ownership system and increasing managerial control, opportunities
for independent judgment and creativity have reduced, alienation has increased. In addition
journalism suffered from a lack of social responsibility and the economic and social status of
journalists changed significantly.
Keywords: New mediascape, journalist, journalism, professionalism, the social and
economic status of journalists.

Anahtar Kelimeler

Değişen medya ortamı, gazeteci, gazetecilik mesleği, profesyonellik, gazetecilerin sosyo-ekonomik statüleri

Journalist In The Post-1980 Mediascape: Craftman or Professional?

Öz

Kaynakça

• Adaklı, Gülseren (2006). Türkiye’de Medya Endüstrisi. Neoliberalizm Çağında Mülkiyet ve Kontrol İlişkileri, Ankara: Ütopya.
• Bagdikian, Ben (2004). The New Media Monopoly, Boston: Beacon Press. Bali, Rıfat N. (2004). Tarz-ı Hayattan Life Style’a Yeni Seçkinler, Yeni Mekânlar, Yeni Yaşamlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boratav, Korkut (2004). Yeni Dünya Düzeni Nereye?, Ankara: İmge.
• Bottomore, Tom B. (1964). Elites and Society, England: Pelican Books.
• Bourdieu, Pierre (1998). On Television, New York: The New Press.
• Braverman, Harry (1974). Labor and Monopoly Capital: The Degradation of Work in the Twentieth Century, New York: Monthly Review Press.
• Burawoy Michael (1985). The Politics of Production: Factory Regimes Under Capitalism and Socialism, New York: Verso.
• Çavdar, Tevfik (1999). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, Ankara: İmge.
• Çavdar, Tevfik (1999). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950-1995, Ankara: İmge. Deuze, Mark (2005), “What is Journalism?: Professional Identity and Ideology of Journalists Reconsidered”, Journalism, C.6, S.,4, s. 444-447, http://jou.sagepub.com/cgi/content/abstract/6/4/442, (Erişim tarihi: 04.03.2008).
• Deuze, Mark (2008). “Understanding Journalism as Newswork: How It Changes, and How It Remains the Same”, Communication and Culture, C.5, S.2, s. 4-23, http://www.westminster.ac.uk/__data/assets/ pdf_file/0006/20022/WPCC-Vol5- No2-Mark_Deuze.pdf , (Erişim tarihi: 13.08.2008).
• Dicken, Peter (2006). Global Shift: Mapping the Changing Contours of the World Economy, Londra: Sage.
• Edwards, Paul ve Elger, Tony (1999). “National States and the Regulation of Labour in the Global Economy: An Introduction”, (der.) Edwards Paul and Elger Tony, The Global Economy National States, The Regulation of Labour, Londra: Mansell, içinde s.1-42.
• Erdoğdu, Seyhan (2006). Küreselleşme Sürecinde Uluslararası Sendikacılık, Ankara: İmge. Gereffi, Gary (1994). “The International Economy and Economic Development”, Smelser Neil J. and Swedberg Richard (der.) The Handbook of Economic Sociology, Princeton, NJ: Princeton University Press içinde, s. 206-233.
• Harcup, Tony (2002). “Journalists and Ethics: the Quest for a Collective Voice”, Journalism Studies, C.3, S.1, s.101-114, http://www.informaworld.com/smpp/title~content=t71339393, (Erişim tarihi: 04.03.2008).
• Hardt, Hanno (1990). “Newsworkers, Technology, and Journalism History”, Critical Studies in Mass Communication C.7, S.4, s. 346-65.
• Hardt, Hanno (1998). Interactions: Critical Studies in Communication, Media, and Journalism, USA: Rowman &Littlefield Publishers.
• Kaya, Raşit A. (1999). “Türkiye’de 1980 Sonrası Medyanın Gelişimi ve İdeoloji Gereksinimi”, Türk-İş Yıllığı 99, s. 633-660.
• Kaya, Raşit A. (2009). İktidar Yumağı: Medya – Sermaye – Devlet, Ankara: İmge.
• Liu, Chang-de (2006). “De-skilling Effects on Journalists: ICTs and the Labour Process of Taiwanese Newspaper Reporters”, Canadian Journal of Communication, C.31, s. 695 - 714.
• Marx, Karl (1995). The Poverty of Philosophy, New York: Prometheus Books. Murdock, Graham (1980). “Class, Power, and the Press: Problems of Conceptualisation and Evidence” Christian Harry (der.) The Sociology of Journalism and the Press (Sociologg Review #29), UK, Keele: University of Keele Press, içinde, s. 37-70.
• Özsever, Atilla (2004). Tekelci Medyada Örgütsüz Gazeteci, Ankara: İmge.
• Said, Edward (2004). Entelektüel: Sürgün, Marjinal, Yabancı, çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Ayrıntı. Schick, Irvin Cemil ve Tonak, Ertuğrul Ahmet (1990). Geçiş Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları, İstanbul.
• Seçkin, Gülcan (2004). “Ulusal Medyada Haber Üretim Sürecinde Çalışan Gazetecilerin Ekonomik ve Sosyal Statüsü Üzerine Bir Alan Araştırması”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Sennett, Richard (1998). The Corrosion of Character: The Personal Consequences of Work, New York: Norton.
• Sennett, R. (2005) Karakter Aşınması: Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerine Etkileri çev. Barış Yıldırım, İstanbul: Ayrıntı.
• Sennett, Richard (2009). Zanaatkâr, çev. Melih Pekdemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tılıç, Doğan (1998). Utanıyorum Ama Gazeteciyim, İstanbul: İletişim.
• Tuncel, Hakan (1994). “Bab-ı Alî’den İkitelli’ye” Birikim, C. 64, s. 33-38. Ward, Kevin, Castree, Noel ve Coe, Neil, vd. (2003). Spaces of Work: Global Capitalism and the Geographies of Labour, Londra: Sage.
• Waddington, Jeremy (1999). “Situating Labour Within The Globalization Debate”, Jeremy Waddington (der.). Gloablization and Patterns of Labour Resistance, Londra: Mansell içinde, s. 1-29. Doğan Şirketler Grubu Holding A.Ş. 1 Ocak – 30 Haziran 2010 Dönemi Faaliyet Raporu, http://www. doganholding.com.tr/yatirimci-iliskileri/_pdf/faaliyet_raporlari/faaliyet_2010_2.pdf (Erişim tarihi: 15.10.2010).