Bölgesel Kalkınmada Sosyal Boyut: Yazında Varolan Durum ve Öneriler / Social Dimension in Turkey’s Regional Development: The Existing Situation in the Literature and Suggestions

Yıl 2010, Cilt: 34 Sayı: 269, 283 - 302, 27.02.2014

Oya Açıkalın

Öz

Özet:
Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluşundan beri tartışılan bölgesel kalkınma 2000’li yılların
başında Kalkınma Ajansları olarak adlandırılan yeni bir kurum aracılığıyla ve yeni bir yaklaşımla
ele alınmaya başlandı. Bu eski tartışma konusunun yeni aktörü hakkında ilgili yazında neyin
nasıl söylendiğini bilmek, bundan sonraki çalışmaları yönlendirmek bakımından önem taşıyor.
Bu çalışma, Türkiye’deki Ajanslara ilişkin yazında yer alan metinlerin niteliksel analizine
dayanarak üç temel yaklaşım (savunucular, reformistler ve şüpheciler) belirleyip, Ajansların
savunusu ve eleştirisinin ana hatlarını ortaya koyuyor. Analiz, Ajansların yapı ve işleyişinde
sosyal boyutun nasıl ele alındığına odaklanıyor. Bulgular, bir yandan kuramsal, bir yandan
da ampirik analizlerin yetersizliğine, bu kapsamda da, sosyal boyutun sorunsallaştırılmadan,
dağınık biçimde ele alınmış olduğuna işaret ediyor. Toplum sayıltılarının netleşmesine ve devlet
kuramları üzerinde daha ciddi durulmasına gereksinim olduğu vurgulanıyor. Bu çerçevede
yapı-eylem ilişkilerini ve süreçteki çelişkileri önemseyen çalışmaların yapılmasının, yazının
bilgi üretme ve uygulamalara girdi verme kapasitesini geliştireceği üzerinde duruluyor.
Anahtar sözcükler: Bölgesel Kalkınma Ajansları, sosyal boyut, yapı-eylem ilişkileri

 

Abstract:
Regional development, an old issue of discussion in Turkey, has been revitalized by the
establishment of a new institution called Development Agencies in the early 2000s. This
article identifies three approaches (supporters, reformists, and sceptics) based on a qualitative
analysis of the texts in the relevant literature. The focus of analysis is the appearance of social
dimension in the texts as an issue that affects the structure and functioning of the Agencies.
The findings indicate firstly that theoretical and empirical analyses are inadequate in the
literature, and secondly, that the social dimension is handled in an unsystematic way. The
article concludes that there is a need for a clarification on the assumptions of society and the
state, and for the relationships between the structure and action of actors in order to increase
the quality of knowledge and the capacity of providing input for implementation.
Key words: Regional development agencies, social dimension, structure-action relations

Anahtar Kelimeler

-

Bölgesel Kalkınmada Sosyal Boyut: Yazında Varolan Durum ve Öneriler / Social Dimension in Turkey’s Regional Development: The Existing Situation in the Literature and Suggestions

Öz

Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluşundan beri tartışılan bölgesel kalkınma 2000’li yılların
başında Kalkınma Ajansları olarak adlandırılan yeni bir kurum aracılığıyla ve yeni bir yaklaşımla
ele alınmaya başlandı. Bu eski tartışma konusunun yeni aktörü hakkında ilgili yazında neyin
nasıl söylendiğini bilmek, bundan sonraki çalışmaları yönlendirmek bakımından önem taşıyor.
Bu çalışma, Türkiye’deki Ajanslara ilişkin yazında yer alan metinlerin niteliksel analizine
dayanarak üç temel yaklaşım (savunucular, reformistler ve şüpheciler) belirleyip, Ajansların
savunusu ve eleştirisinin ana hatlarını ortaya koyuyor. Analiz, Ajansların yapı ve işleyişinde
sosyal boyutun nasıl ele alındığına odaklanıyor. Bulgular, bir yandan kuramsal, bir yandan
da ampirik analizlerin yetersizliğine, bu kapsamda da, sosyal boyutun sorunsallaştırılmadan,
dağınık biçimde ele alınmış olduğuna işaret ediyor. Toplum sayıltılarının netleşmesine ve devlet
kuramları üzerinde daha ciddi durulmasına gereksinim olduğu vurgulanıyor. Bu çerçevede
yapı-eylem ilişkilerini ve süreçteki çelişkileri önemseyen çalışmaların yapılmasının, yazının
bilgi üretme ve uygulamalara girdi verme kapasitesini geliştireceği üzerinde duruluyor

Anahtar Kelimeler

Bölgesel Kalkınma Ajansları, sosyal boyut

Kaynakça

• Akdoğan, Argun (2007). “Stratejik Planlama Yerine Planlama Stratejisi: Belediyelerin Stratejik Planlarının Karşılaştırmalı İncelemesi”, Yerel Yönetimlerde ‘Dönüşüm’ Sempozyumu, 17-19 Ekim 2007, Bildiriler Kitabı, Ankara: TMMOB içinde, s.53-58.
• Akın, Naci (2006). “Bölge Kalkınma Araçları ile Kalkınma Ajanslarının Uyum, İşbirliği ve Koordinasyonu”, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Eylül 2006, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi ve TEPAV içinde, s.295-304.
• Ataay, Faruk (2005). “BKA Tasarımının ‘Kalkınma’ Anlayışı Üzerine” Menaf Turan (der.) Bölge Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir? Ankara: Paragraf içinde, s.15-34.
• Avaner, Tekin (2005). “BKA, Siyasal Rejim Sorunu Yaratır mı?” Menaf Turan (der.). Bölge Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir? Ankara: Paragraf içinde, s.239-64.
• Can, Ergüder ve Suna Yaşar (2008). “İzmir Kalkınma Ajansı: Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Bölgesel Kalkınma Ajansları. İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi içinde, s. 61-74.
• Çakmak, Erol (2006). Yerel Ekonomi ve Bölgesel Kalkınma Ajansları. Ankara: İmaj Yayınevi. Dericioğlu, Taylan (2008). “Bölge Kalkınma Ajansları (BKA) ve Bölgesel Kalkınmada Ajanslar Arası İşbirliği: İstanbul-Marmara Örneği”, Bölgesel Kalkınma Ajansları, İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi içinde, s.83-108.
• Dönmez, Zuhal (2009). “Kalkınma Ajanslarımız Ne Yapıyor” Memleket Mevzuat, C.4, S.46, s.19-23.
• Dulupçu, Murat Ali (2006). “Bölgesel Politikalar Kopyalanabilir mi? Bölgeselleşme Karşısında Bölgeselcilik”, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Eylül 2006, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi ve TEPAV içinde ss.233-256.
• Dulupçu, Murat Ali (2005). “Regionalization for Turkey: An Illusion or a Cure?” European Urban and Regional Studies, C.12, S.2, s.99-115.
• Ecemiş Kılıç, Sibel (2009). “Proposals for Regional Administrative Structure and Planning in Turkey”, European Planning Studies, C.17, S.9, s.1284-1301.
• Elmas, Gülen (2006). “AB ve Türkiye’de Bölgesel Politikalar”, Aylan Arı (der.). Bölgesel Kalkınma: Politikalar ve Yeni Dinamikler, İstanbul: Derin Yayınları içinde, s.149-174.
• Eraydın, Ayda (2008). “Bölgesel Kalkınmanın Yönetişim Çerçevesinde Kurumlaşması: Kalkınma Ajansları”, Bölgesel Kalkınma Ajansları, İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi içinde, s.9-30.
• Ercan, Fuat (2006). “Bölgesel Kalkınmada Değişim: Devlet Merkezli Bölgesel Kalkınmadan Piyasa Merkezli Bölgesel Birikime”, Aylan Arı (der.). Bölgesel Kalkınma: Politikalar ve Yeni Dinamikler, İstanbul: Derin Yayınları içinde, s.45-116.
• Göymen, Korel (2005). “Türkiye’de Bölge Politikalarının Evrimi ve Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Yerel Kalkınma İçin Ortaklıklar Uluslar arası Konferansı, Nisan 2005, İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi içinde, s.35-60.
• Güler, Birgül A (2005). “Sunuş”, Menaf Turan (der.). Bölge Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir? Ankara: Paragraf içinde, s.3-14.
• Güler, Volkan (2010). “Bölgesel Kalkınma Politikası Aracı Olarak Bölgesel Kalkınma Ajansları: Türkiye Uygulaması”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: HÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Ana Bilim Dalı.
• Kayasü, Serap ve Suna Yaşar (2006). “Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinde Kalkınma Politikaları: Yasal 302 mülkiye 2010 Cilt: XXXIV Sayı:269 ve Kurumsal Dönüşümler”, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Eylül 2006, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi ve TEPAV içinde, s.199-214.
• Kendir, Hülya (2005). “TÜSİAD ve Bölge Politikaları”, Menaf Turan (der.). Bölge Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir? Ankara: Paragraf içinde, s.281-88.
• Lagendijk, Arnoud, Serap Kayasü ve Suna Yaşar (2009). “The Role of Regional Development Agencies in Turkey: From Implementing EU Directives to Supporting Regional Business Communities?” European Urban and Regional Studies, C.16, S.4, s.383-396.
• Övgün, Barış (2007). “Bir Politika Transferi Örneği: Kalkınma Ajansları”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C.62, S.3, s234-255.
• Pıçak, Murat (2007). “Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Kurulacak Bölgesel Kalkınma Ajansları Üzerine Bir değerlendirme”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İktisadi ve Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.13, 65-92.
• Sayın, Deniz (2005). “Hizmette Yerellik ve Bölgecilik”, Menaf Turan (der.). Bölge Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, Ankara: Paragraf içinde, s.265-280.
• Sobacı, Zahid (2009). “Regional Development Agencies in Turkey: Are They Examples of Obligated Policy Transfer?” Public Organization Review, S.9, s.51-65.
• Taş, Cesurhan (2008). “Bölgesel Kalkınma ajanslarına Yönelik Eleştiriler ve Son Gelişmeler”, Gündem, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, S.Eylül, s.7-17.
• TMMOB ÇMO (Çevre Mühendisleri Odası) ve YAYED (2005). Kamu Yönetim ‘Reform’u, Çevre ve Bölge Kalkınma Ajansları Yasa Tasarısı Sempozyumu. Ankara: TMMOB ÇMO ve YAYED. Turan, Menaf (2007). “Kalkınma Ajansları Modeli Bölgelerarası Dengesizliği Giderebilir mi?” Yerel Yönetimlerde ‘Dönüşüm’ Sempozyumu, 17-19 Ekim 2007, Bildiriler Kitabı, Ankara: TMMOB içinde, s.251-254.
• Tutar, Filiz ve Mehmet Demiral (2007). “Yerel Ekonomilerin Yerel Aktörleri: Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, C.2, S.1, s.65-83.
• Yaman, Ahmet ve Murat Kara (2008). “Türkiye’de Bölgesel Gelişme Politikasının Dönüşüm Sürecinde Kalkınmada Ajanslarının Kuruluş Çalışmaları: Son Durum ve Değerlendirmeler”, Bölgesel Kalkınma Ajansları, İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi içinde, s.31-60.
• YAYED (Yerel Yönetim Araştırma, Yardım ve Eğitim Derneği) (2009). “Türkiye’de Bölge Kalkınma Ajansı Adımları”, Memleket Mevzuat, C.4, S.46, s.3-12.