Ankara’da Sokak Sanatı: Kent Hakkı, Protesto ve Direniş

Yıl 2015, Cilt: 39 Sayı: 2, 85 - 114, 20.06.2015

Oğuzhan Taş Tuğba Taş

Öz

2000’li yıllar Ankara’da sokak sanatında bir canlanmaya sahne oldu. Grafiti ya da şablon yapan bireysel sanatçılar/aktivistler, ready-made, yerleştirme, poster ya da yapıştırma üreten, subvertising yapan politik gruplar ve sanat kolektifleri, kent merkezindeki sokakları protesto ve direnişin mekânları haline getirmeye başladı. Biz bu canlanmayı, (1) tepeden modernleşmeci ulus-devlet projesinin simgesi olan Ankara’nın, bu kez de rövanş siyasetinin sahası haline getirilerek araçsallaştırılmasını protesto etme; (2) kentsel yaşam alanlarının, inşaat sermayesinin çıkarlarını destekleme ya da reklam endüstrisinin hâkimiyet sahasını genişletme saikiyle metalaştırılmasına direnme; (3) toplumsal iletişim kanallarının tıkandığı otoriter bir siyasal iklimde, alternatif iletişim mecraları yaratarak hegemonik olana meydan okuma çerçevesinde anlamaya çalışıyoruz.

 

2013 yılına damgasını vuran Gezi direnişi, sokak sanatındaki canlanmanın en görünür olduğu süreçti. Bununla birlikte Ankara’da faaliyet gösteren Kabahatler Atölyesi, Avareler ve KÜF Project gibi kolektifler 2000’li yıllardan itibaren kenti bir mücadele ve toplumsal iletişim alanı haline getirmeyi başarmışlardı. Biz bu çalışmada Ankara’daki sokak sanatı kolektiflerinin üretim pratiklerine odaklanıyoruz. Bu çerçevede sokak sanatını, belli bir alt kültüre ait estetik bir uğraş değil, “kent hakkı”nı ve “kentsel mekânın iletişimsel gücü”nü savunan katılımcı bir politik pratik olarak ele almayı amaçlıyoruz

Anahtar Kelimeler

Sokak sanatı, kent hakkı, aktivizm, kamusal mekân, Ankara

Kaynakça

• Akmehmet O ve Yavuz M (2012). KÜF Project Röportajı. Adaptasyon Podcast. 31 Ocak 2012. http://adaptasyon.tumblr.com/post/16814236830/kuf-roportaj. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014.
• Al M (2011). Kentte Bellek Yıkımı ve Kimlik İnşası-Palimpest: Ankara Atatürk Bulvarı Bağlamında Bir İnceleme. İdealkent, 4, 22-36.
• Anon (2014). KÜF Project: Türkiye’nin Şakacı Sokak Sanatçıları. Futuristika, 8 Haziran 2014. http://www.futuristika.org/kuf-project-turkiyenin-sakaci-sokak-sanatcilari/, Erişim Tarihi: 14 Nisan 2015.
• Atak E (2005). Bir Başkanın Araba Sevdası ve Ankara Ulaşımında Kayıp Yıllar. Planlama Dergisi, 2005/4, 102-111.
• Avareler’le görüşme, 2 Nisan 2015.
• Balaban O (2011). İnşaat Sektörü Neyin Lokomotifi? Birikim, 270, 19-26.
• Bayraktar P (2013). H. Tarık Şengül’le Görüşme: Distopya ve Ütopya. Bir+Bir, Nisan 2013, 20-26.
• Bearder P (2012). Word on the Street: Subvertising and Rewriting the Urban Visual Landscape with Street Art. İçinde: L M Bell ve G Goodwin (der), Writing Urban Space, Alresford: Zero Books, 6-14.
• Bora T (2005). Küçük-Büyükşehirle Mega-Taşra Arasında Ankara. İçinde: T Bora (der), Taşraya Bakmak, İstanbul: İletişim, 58-64.
• Bora T (2011). Türk Muhafazakarlığı ve İnşaat Şehveti: Büyük Olsun Bizim Olsun. Birikim, 270, 15-18.
• Bostanoğlu Ö (2008). Ankara-İstanbul Başkentlik Çekişmesi: Cumhuriyet Ankara’sından Gökçek Ankara’sına. Mülkiye Dergisi, 261, 89-118.
• Cantek L F Ş (2003). “Yaban”lar ve Yerliler: Başkent Olma Sürecinde Ankara. İstanbul: İletişim.
• Carmo A (2012). Reclaim the Streets, the Protestival and the Creative Transformation of the City. Finisterra XLVII(94), 103–18.
• Debord G (1996). Gösteri Toplumu ve Yorumlar. Çev. A Ekmekçi ve O Taşkent, İstanbul: Ayrıntı.
• Doğanay Ü (1999). Türkiye’de Siyasal İslam ve Kentsel Mekânlar: Fazilet (Refah) Partili Büyükşehir Belediyesinin Ankara’daki Uygulamaları. Çağdaş Yerel Yönetimler, 8(1), 3-19.
• Gür B F (2011). Unutmak, Öteki ve ‘Boş Kent’ Ankara. İdealkent,4, 8-20.
• Gürel D (2011). ANFA Sokak Otoparkından Araç Başına 1.3 TL Alıyor. Hürriyet Ankara, 28 Eylül 2011. http://www.hurriyet.com.tr/ankara/18844151.asp. Erişim Tarihi: 15 Nisan 2014.
• Harvey D (2013). Asi Şehirler. Çev. A D Temiz, İstanbul: Metis.
• Highmore B (2010). Everyday Life and Cultural Theory: An Introduction. New York: Routledge.
• Irvine M (2012). The Work on the Street: Street Art and Visual Culture. İçinde: B Sandywell ve I Heywood (der), The Handbook of Visual Culture, Londra ve New York: Berg, 235-278. http://highschool.caminonuevo.org/staff/mcramer/files/Assignments/ap/Irvine-WorkontheStreet-1.pdf, Erişim tarihi: 21 Kasım 2013.
• Kabahatler Atölyesi’yle görüşme, 31 Mart 2015.
• KÜF Project’le yazışma, 11 Nisan 2015.
• Lefebvre H (2009). Space: Social Product and Use Value. İçinde: N Brenner ve S Elden (der), State, Space, World: Selected Essays, Minneapolis: University of Minnesota Press, 185-196.
• Lefebvre H (2011). Kent Hakkı. Çev. G Aksümer ve J Strutz, Eğitim Bilim Toplum, 9 (36), 140-152.
• Lefebvre H (2014). Mekânın Üretimi. Çev. I Ergüden, İstanbul: Sel.
• Lefebvre H (2014a). Kentsel Devrim. Çev. S Sezer, İstanbul: Sel.
• Lewisohn C (2010). Street Art: TheGraffiti Revolution. Londra: Tate Publishing.
• Plant S (2000). The Most Radical Gesture: The Situationist International in a Postmodern Age. Londra ve New York: Routledge.
• Riggle N A (2010). Street Art: The Transfiguration of the Commonplaces. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 68(3), 243–57.
• Scholl C (2013). Bakunin’in Zavallı Kuzenleri: Sanat Yoluyla Taktiksel Müdahale. Çev. B Taş, Skopdergi, 5. http://www.e-skop.com/skopdergi/bakuninin-zavalli-kuzenleri-sanat-yoluylataktiksel-mudahale/1586, Erişim Tarihi: 10.11.2014.
• Smith C B R (2004). Whose Streets?: Urban Social Movements and the Politicization of Space. Public, 29, 156–67.
• Şengül T (2008). Ulus Devletten Sermayenin Hegemonyasına Ankara Kentinin Gelişimi. TMMOB Ankara Kent Sorunları Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ankara: Kozan, 15-22.
• Uysal S (2013). KÜF Project Röportajı. Sol Gazetesi Kültür/Sanat Eki, 28 Mart 2013 Whybrow N (2011). Art and the City. Londra ve New York: I. B. Tauris.