Anayasal Kuruluş Konusunda Kapanmayacak Tartışma: Hannah Arendt ve Carl Schmitt’te Kurucu İktidar Sorunu

Yıl 2015, Cilt: 39 Sayı: 3, 89 - 122, 23.10.2015

Dinçer Demirkent

Öz

Hannah Arendt, egemenlik ve halk egemenliği arasında ayrım yapmaz. Bodin’den Rousseau ve Sieyès’e bir çizgiyi takip ederek ‘egemenlik’ ve ‘bir’lik kavramlarını politika dışı olmakla eleştirir. Ona göre Fransız Devrimi’nin halk egemenliği kavramı, Devrim’in monarşiden devraldığı ‘mutlak’ı yeniden tesis edecek bir aşkınlık ihtiyacını karşılamıştır. Otorite ve iktidar Fransız Devrimi’nde halk egemenliği kavramı içinde birleştirilmiş ve insan yapısı yasanın meşruiyetini sağlayacak aşkın güvence bu kavram ile sağlanmıştır. Halkın iradesini yasanın üzerinde konumlandıran halk egemenliği kavramı ona göre istikrarlı kurumların yaratılması önünde her zaman engel olacak bir ‘sürekli devrim’ karmaşasına neden olur. Bu bakımdan Arendt’in düşüncesinin keskinleştiği yer demokrasi karşıtlığıdır.

Arendt, egemenlik ve halk egemenliği kavramlarını ayırmadığı için politikanın dışında tuttuğu halk egemenliğini kurucu iktidardan ayırır. Kurucu eylemi, otorite ve iktidarın birleşmesi olarak düşündüğü halk egemenliğinden kopararak, otorite ve iktidarı ayırmaya dayandırır. Otoriteyi kurucu ataların eyleminin deneyimi, iktidarı halkın birlikte eylemi ile tanımlayan Roma’da kurucu eylemi yeniden keşfeder. Bunun modern devrimler bakımından tek başarılı örneği olarak da Amerikan Devrimi’ni gösterir. Amerikan Devrimi, ona göre aşkın bir mutlak yaratmamış saf bir politik kurucu iktidar deneyimidir. Fakat Amerikan Devrimi, sosyal sorunun olmadığı bir ülkede gerçekleşmesi, devrim öncesi halkın müzakere kültürünü yaratan kurulu yapıların bulunduğu gibi gerekçelerle tarihsel bir istisna olarak sunulmuş ve politika içinde kurucu iktidar bu tarihsellikte hapsedilmiştir.

Sieyèsçi kurucu iktidar - kurulu iktidar ayrımını yirminci yüzyıla taşımış olan Carl Schmitt’tir. Schmitt gerek Anayasa Öğretisi’nde gerekse de ona zeminini sunan Siyasal Kavramı’nda Arendt’in eleştirilerinin kaynağı olan fikirleri geliştirmiştir. Özdeşlik, türdeşlik, egemenlik kavramları bu eserlerde siyasal birliğin kuruluşuna ilişkin varsayımların temellendirilmesinde kullanılır. Anayasayı ‘siyasal birliğin kendi formu ve tipi üzerine verdiği karar’ olarak tanımlayan Schmitt’te kurucu iktidarın demokratik teorisi, halk egemenliğine dayanır. Kuruculuğu Rousseaucu halk egemenliğine dayandıran Schmitt, halk egemenliği ve kurucu iktidar arasındaki ilişkiyi temellendirerek kurucu iktidarın sürekliliğine işaret etse de demokrasi karşıtlığını temsil ilişkisiyle ortaya koyar. Ona göre temsil demokrasinin karşıtıdır ve siyasalı koşullandırmıştır.

Schmitt’in temellendirdiği ilişkinin radikal yorumu, kurucu iktidarı, kapanmayan siyasal çatışmanın temel kavramı olarak temellendirir. Bu yorum, kurucu iktidar alanında siyaset felsefesinin ürettiği zengin malzemenin, anayasal-siyasal olguların değerlendirilmesinde kısır tartışmaların ötesine geçilmesini sağlayacak araçlar sunmaktadır. 

Bu makalede, Hannah Arendt ve Carl Schmitt’in kuruculuk konusunda birbirine karşıt biçimde konumlanan görüşleri tartışılmaktadır. Tartışmanın amacı, kurucu iktidar kavramının zengin bir kavramsal çerçeve içinde yeniden düşünülmesini sağlamaktır.

Makalenin temel önerisi kurucu iktidarı, halk egemenliği kavramı ile birlikte düşünmektir.Bu önerinin dayandığı varsayım, halk egemenliğinin kurulu düzen içinde kapanmayan bir boşluk yarattığı ve halkın kuruculuğunun kurulu düzen içinde kaybolmadığıdır. Siyasal-anayasal gelişmeler bu varsayım ekseninde incelendiğinde kurucu iktidar kavramı, teknik bir sorun olmanın ötesinde kavranabilecektir.

 

Anahtar Kelimeler

Anayasa, kurucu iktidar, halk egemenliği, Carl Schmitt, Hannah Arendt

Kaynakça

• Agamben G (2008). Olağanüstü Hal. Çev. K Atakay, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Ağaoğlu A (2012). Ahmet Ağaoğlu ve Hukuk-ı Esasiye Ders Notları (1926-1927). Haz. B
• Erozan, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Ağaoğulları M A (2006). Ulus Devlet ya da Halkın Egemenliği. Ankara: İmge Yayınevi.
• Akbay, M (1961). Umumi Amme Hukuku Dersleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi.
• Althusser L (2006). Makyavel’in Yalnızlığı ve Başka Metinler. Çev. T Ilgaz, A Şenel ve S Çarmık, Ankara: Epos.
• Anweiler O (1990). Rusya’da Sovyetler (1905-1921). Çev. TKeşoğlu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Arato A ve Cohen J L (2009). Banishing the Sovereign? Internal and External Sovereignty in Arendt. Constellations, 16 (2).
• Arendt H (1972). Thoughts on Politics and Revolution. İçinde: H Arendt Crisis of the Republic, New York: Harcourt Brace&Company.
• Arendt H (1990). On Revolution. Londra: PenguinBooks.
• Arendt H (1996). Geçmişle Gelecek Arasında. Çev. B S Şener, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arendt H (2006). İnsanlık Durumu. Çev. B S Şener, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arendt H (2011). Şiddet Üzerine. Çev. B Peker, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arendt H (2012). Devrim Üzerine. Çev. O E Kara, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arendt H (2014). Totalitarizmin Kaynakları 2: Emperyalizm. Çev. B S Şener, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Balibar E (2008). Biz Avrupa Halkı. Çev. K Tunca, İzmir: Aralık Yayınevi.
• Bezci B (2007). Modern Türkiye’de Meşruiyetin Politik İçeriği: Schmityen Bir Değrlendirme, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 44.
• Bodin J (1959). Devletin Altı Kitabı. İçinde: Y Abadan (der.), Devlet Felsefesi: Seçilmiş Okuma Parçaları, Çev. BDaver, Ankara: AÜSBF Yayınları.
• Canovan M (1992). A New Republicanism. İçinde: HannahArendt: A Reinterpretation of her PoliticalThought, Cambridge: Cambridge University Press.
• Çelebi A (2008). Devlet, Toprak Egemenlik: Carl Schmitt’in Düşüncesinde Siyasal Kavramı ve Kurucu İktidar Sorunu.Ankara: İmaj Yayınevi.
• Çelebi A (2012). Demokratik Bir Anayasanın Siyasal Yapıtaşları: Halk Egemenliği ve Siyasal Temsilin Demokratikleştirilmesi. Toplum ve Bilim, 124.
• Habermas J (2007). Bölünmüş Batı. Çev. D Muradoğlu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Honig B (1991). Declerations of Independence: ArendtandDerrida on the Problem of Foundig a Republic. American Political Science Review, 85 (1).
• Kalyvas A (1999-2000). Carl Schmitt and the Three Moment of Democracy. Cardozo Law Review, 21.
• Kalyvas A (2005). Popular Sovereignty, Democracy and the Constituent Power. Constellations, 12 (2).
• Kalyvas A (2008). Politics of Extraordinary, Cambridge: Cambridge UniversityPress.
• Kant I (2005). Seçilmiş Yazılar. Çev. N Bozkurt, İstanbul: Say Yayınları.
• Kant I (2009). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Kardeş E (2015). Schmitt’le Birlikte Schmitt’e Karşı: Politik Felsefe Açısından Carl Schmitt ve Düşüncesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kelsen H (1944). Peace Through Law. University of North CaraloniaPress.
• Kelsen H (1957). Why Should the Law Be Obeyed. İçinde: What is Justice, California: University of California Press.
• Kelsen H (2005). Pure Theory of Law. New Jersey: TheLawbook Exchange.
• McCormick P (2004). Identifying or Exploiting the Poradoxes of Constitutional
• Democracy? An Introduction to Carl Schmitt’s Legality and Legitimacy. İçinde: Legality and Legitimacy, Çev. J Seitzer, Durham ve Londra: Duke UniversityPress.
• Özbudun E (2014). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Preuss U K (1992-1993). Constitutional Powermaking of the New Polity: Some Deliberations of the Relations Between Constituent Power and the Constitution. Cardozo Law Rewiev.
• Rancière J (2006). Uyuşmazlık: Politika ve Felsefe. Çev. HHünler, İzmir: Aralık Yayınları.
• Robespierre M (2008). Ayaklar Baş Olunca: Jakoben Söylevler. Ankara: İlkeriş Yayınları.
• Rousseau J J (2006). Toplum Sözleşmesi. Çev. VGünyol, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Schmitt C (2002). Siyasi İlahiyat. Çev. E Zeybekoğlu, Ankara: Dost Yayınevi.
• Schmitt C (2004). Legality and Legitimacy. Çev. J Seitzer, Durham ve Londra: Duke University Press.
• Schmitt C (2005). Somut ve Çağa Bağlı Bir Kavram Olarak Devlet. İçinde: Cemal Bali Akal (der.), Devlet Kuramı, Ankara: Dost Yayınevi.
• Schmitt C (2006a). Siyasal Kavramı. Çev. E Göztepe, İstanbul: Metis.
• Schmitt C (2006b). Parlamenter Demokrasinin Krizi. Çev. A E Zeybekoğlu, Ankara: Dost Yayınevi.
• Schmitt C (2008). Constitutional Theory. Çev. JSeitzer, Duke UniversityPress.
• Schmitt C (2014). Dictatorship. Çev. M Hoelzl ve GWard, Cambridge: PolityPress.
• Sezer D (2012). Çoğulluk ve Politika: Rousseau, Arendt ve Cumhuriyetçilik, Toplum ve Bilim, 124.
• Skinner Q (2002). Machiavelli. Çev. C Atila, İstanbul: Altın Kitaplar.
• Sluga H (2008). The Pluralism of the Political: From Carl Schmitt to Hannah Arendt, Telos, 142.
• Türk D (2013). Öteki, Düşman Olay: Levinas, Schmitt ve Badiou’da Etik ve Siyaset. İstanbul: Metis.
• Uygun O (2007). Federal Devlet, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Zabcı F (1997). Siyasal Kuramda Kamusal Alan Sorunsalı: Habermas ve Arendt, (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.