“Biz Büyük Bir Aileyiz”: Türkiye’de Devlet Söyleminde ‘Makbul’ Kadınlık ve Aile

Yıl 2017, Cilt: 41 Sayı: 2, 31 - 70, 01.07.2017

Burcu Şenel

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de devlet söyleminde ailenin ve aile içinde tanımlanan ‘makbul’ kadınlığın inşasına odaklanıyor. Türkiye’de aile-kadın ilişkisine dair politikaların yürütüldüğü başat kurum olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nı (ASPB) merkeze alıyor ve ASPB üzerinden Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) son iki dönemi ağırlıklı olmak üzere, kadınlara ve aileye yönelik söylemleri ve politikalarını çalışmanın çerçevesi kapsamında ortaya koymayı amaçlıyor. Çalışmada analiz için, kadınlık ve aileye dönük anlamların üretilme ve sabitlenme sürecini bütünlüklü şekilde analiz etmeyi sağlayacak; iktidar, hegemonya, ideoloji gibi kavramlar çerçevesinde, tahakkümün söylem aracılığıyla yeniden üretilmesine odaklanan eleştirel söylem çözümlemesi kullanılıyor. Eleştirel söylem çözümlemesi yaklaşımları içinde toplumsal cinsiyeti temel unsurlardan biri olarak gören, analizi çoklu metotlarla örerek bir konu/durum/kavramın tarihsel bağlam içerisindeki inşasını tarihsel izlekle ortaya koymaya çalışan Ruth Wodak’ın “tarihsel yaklaşım”ına yaslanılıyor. Bu bağlamda öncelikle, ASPB’nin internet sitesi merkeze alınıyor ve aile ve kadına dair politikalarda öne çıkan temaları belirlemek için site görsel-betimsel bir yaklaşımla inceleniyor. İkinci olarak tekrarlayan temaların bir araya geldiği ve farklı alt temalarla birleşerek konuyu derinlikli şekilde tartışmaya açtığı düşünülen, Aile ve Sosyal Politikalar Eski Bakanı Sema Ramazanoğlu’nun “8 Mart Dünya Kadınlar Günü Mesajı”nın eleştirel söylem çözümlemesi gerçekleştiriliyor. Sonuç olarak, kadınların ikincilleştirilmesine neden olan ve bununla mücadelede atılabilecek adımlara dair çıkarım yapılması hedefleniyor.

Anahtar Kelimeler

Aile, kadınlık, eleştirel söylem çözümlemesi, AKP, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.

Kaynakça

• Aytaç A M (2007). Ailenin Serencamı – Türkiye’de Modern Aile Fikrinin Oluşması. Ankara: Dipnot.
• Bahadır B (2014). Ölü Kadınlar Memleketi. Ankara: Ayizi Kitap.
• Bora A (2012). Aile: En Güçlü İşsizlik Sigortası. İçinde: T Bora, A Bora, N Erdoğan ve İ Üstün (der), “Boşuna mı okuduk?” Türkiye’de Beyaz Yakalı İşsizliği, İstanbul: İletişim Yayınları, 181-201.
• Coşar S (2014). AKP’nin İktidarla Dansı: Neoliberalizm ve Türk-İslam Sentezi. İçinde: S Coşar ve G Yücesan-Özdemir (haz), İktidarın Şiddeti: AKP’li Yıllar. Neoliberalizm ve İslamcı Politikalar, İstanbul: Metis Yayınları, 72-90.
• Dardot P ve Laval C (2012). Dünyanın Yeni Aklı Neoliberal Toplum Üzerine Deneme. Çev. I Ergüden, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Delphy C (2012). Baş Düşman. İçinde: G Savran ve N. Demiryontan (haz), Çev. Ş Ozansü, Kadının Görünmeyen Emeği, İstanbul: Yordam Kitap, 89-114.
• Donovan J (2013). Feminist Teori. Çev. A Bora, M Gevrek, F Sayılan, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eagleton T (1996). İdeoloji. Çev.M Özcan, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Engels F (2010). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni. Çev. K. Somer, İstanbul: Sol Yayınları.
• Firestone S (1993). Cinselliğin Diyalektiği. Çev. Y Salman, İstanbul: Payel Yayınevi.
• Foucault M (1992). Hapishanenin Doğuşu. Çev. M A Kılıçbay, Ankara: İmge Kitabevi.
• Foucault M (2002). Toplumu Savunmak Gerekir. Çev. Ş Aktaş, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Foucault M (2012a). İktidarın Gözü. Çev. I Ergüden, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault M (2012b). Cinselliğin Tarihi. Çev. H U Tanrıöver, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault M (2013). Güvenlik, Toprak, Nüfus – College de France Dersleri 1977-1978. Çev. F Taylan, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• İnal M A (1996). Haberi Okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları.
• Kandiyoti D (2011). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar. Çev. A Bora, F Sayılan, Ş Tekeli, H Tapınç ve F Özbay, İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Koğacıoğlu D (2008). Gelenek Söylemleri ve İktidarın Doğallaşması: Namus Cinayetleri Örneği. Cogito 58, 350-384.
• Nagel J (2013). Erkeklik ve Milliyetçilik: Ulusun İnşasında Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik. İçinde: , A G Altınay (der), Vatan Millet Kadınlar, İstanbul: İletişim Yayınları, 65-102.
• Özbay F (2014). Demografik Dönüşüm Sürecinde İktidar, Kadın ve Aile. İçinde: N Boztekin (ed), Başka Bir Aile Anlayışı Mümkün Mü?, İstanbul: Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği, 106-111.
• Özbay F (2015). Dünden Bugüne Aile, Kent ve Nüfus. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özbudun S (2016). Kadınlar - İslam, AKP ve Ötesi. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Plumwood V (2004). Feminizm ve Doğaya Hükmetmek. Çev. B Ertür, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Purvis T ve Hunt A (1993). Söylem, İdeoloji, Söylem, İdeoloji, Söylem, İdeoloji… Çev. S Coşar, MomentDergi, 1(1), 9-36.
• Sancar S (2014). İdeolojinin Serüveni: Yanlış Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme. Ankara: İmge Yayınları.
• Sennett R (2013). Kamusal İnsanın Çöküşü. Çev. S Durak ve A Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Scott J W (2007). Toplumsal Cinsiyet: Faydalı Bir Tarihsel Analiz Kategorisi. Çev. A T Kılıç, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Şerifsoy S (2013). Aile ve Kemalist Modernizasyon Projesi, 1928-1950. İçinde: A G Altınay (ed), Vatan Millet Kadınlar, İstanbul: İletişim Yayınları, 167-200.
• Tahaoğlu Ç (2016). Boşanma Komisyonu Raporunda Neler Var? Bianet, 17 Mayıs. http://bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/174880-bosanma-komisyonu-raporunda-neler- var. Son erişim tarihi, 18.05.2016.
• Ulusoy D (2014). Kadınların Ücretli-Ücretsiz Emek Kıskacı: AKP’nin Aile Politikaları ve Yeni Muhafazakârlık. İçinde: N Boztekin (ed), Başka Bir Aile Anlayışı Mümkün Mü?, İstanbul: Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği, 112-120.
• van Dijk T (2010). Söylem ve İktidar. İçinde, Hrant Dink Vakfı Yayınları, Nefret Suçları ve Nefret Söylemi, Ankara: Hrant Dink Vakfı Yayınları, 9-41.
• Voloşinov V N (2001). Marksizm ve Dil Felsefesi. Çev. M Küçük, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Wodak R (1997). Introduction: Some Important Issues in the Research of Gender and Discourse. İçinde: R Wodak (ed), Gender and Discourse, London: Sage, 1-21.
• Wodak R (2001a). What CDA is about - a Summary of Its History, Important Concepts and Its Developments. İçinde: R Wodak ve M Meyer (ed), Methods of Critical Discourse Analysis içinde, Great Britain: Sage, 1-13.
• Wodak R (2001b). The Discourse-Historical Approach, Methods of Critical Discourse Analysis. İçinde: R Wodak ve M Meyer (ed), Methods of Critical Discourse Analysis içinde, Great Britain: Sage, 63-94.
• Wolf S (2012). Cinsellik ve Sosyalizm LGBT Özgürleşmesinin Tarihi, Politikası ve Teorisi. Çev. K Tanrıyar. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Yeğenoğlu M ve Coşar S (2014). AKP ve Toplumsal Cinsiyet Meselesi: Neoliberalizm ve Patriyarka Arasında Mekik Dokumak. İçinde: S Coşar ve G Yücesan-Özdemir (haz), İktidarın Şiddeti: AKP’li Yıllar, Neoliberalizm ve İslamcı Politikalar, İstanbul: Metis Yayınları, 158-181.
• Yuval-Davis N (2010). Cinsiyet ve Millet. Çev. A Bektaş. İstanbul: İletişim Yayınları.