Güney Sosyolojisi’nin Yükselişi ve Türkiye’de Sosyoloji İçin İfade Edebileceği Anlamlar

Yıl 2016, Cilt: 40 Sayı: 4, 113 - 148, 15.12.2016

Ercüment Çelik

Öz

Sosyal bilimlerin uluslararasılaşmasına bir Güney bakış açısı sunan bu makale, ilk önce Güney’e yönelik kavramsal yaklaşımları ele almaktadır. Güney’i, tipik bir Kuzey-Güney ikileminin ötesine geçerek ve Güney’in dünya ölçeğinde bir sosyal bilim anlayışını yaratmadaki rolüne odaklanarak anlamaya çalışmaktadır. Bunu takiben, sosyal bilimlerin ve özellikle sosyolojinin Güney’de yükselişine atıf yapan radikal tasavvurlara değinmektedir. Burada, Jean ve John. L. Comaroff’un “Avro-Amerika’nın hızlı bir şekilde Afrika’ya doğru evrilmesi” ve Michael Burawoy’un “Amerikan Sosyolojisi’ni Güney Afrikalılaştırmak” biçiminde ifadesini bulan radikal söylemlerinin üzerinde durulmaktadır. Bir sonraki bölümde makalenin odak noktası olan Güney Sosyolojisi, Jean ve John. L. Comaroff, Raewyn Connell ve Michael Burawoy’un çalışmalarını inceleyerek ele alınmaktadır. Bu bölümde altı çizilen ve tartışılan başlıca konular şunlardır: Güney’den teoriye yapılan çağrı, dünya sosyolojisinde Kuzey ve Güney arasındaki hegemonik ilişki ve bunun eleştirisi, dünya sosyoloji tarihinin mitik yazımını aşma ve Connell’ın sunduğu alternatif bir tarih anlayışı, Güney Afrika Sosyolojisi ve Burawoy’un “sosyolojik ve siyasi tasavvurun diyalektiktiği yaklaşımı, Burawoy’un Güney ‘İçinde’ Sosyoloji, ‘Güney’in Sosyolojisi ve Güney ‘İçin’ Sosyoloji ayrımı. Güney Afrika Sosyolojisi’ni de tanıtma çabasında olan bu çalışma, Türkiye Sosyolojisi’nde bazı sorun alanlarını belirlemeyi ve Güney Sosyolojisi’nin Türkiye Sosyolojisi için ne anlam ifade edebileceğini tartışmaya açmayı amaçlamaktadır. Bu tartışmada, Kuzey’e teorik, metodolojik, epistemolojik ve kurumsal bağımlılık, yerelle sosyal bilimcinin ilişkisi, araştırma gündemleri, akademiközgürlük, sosyoloji eğitimi ve kurumsal gelişimi konuları üzerinde durulmaktadır. Bu makalede ayrıca, dünya sosyolojisindeki hegemonik ilişkiyi kırma potansiyeli taşıyan Güney Sosyolojisi’ne ve Güney’de teoriye yapılan çağrıya Türkiye’den kulak verilmesinin, Türkiye sosyolojisi ve sosyal biliminin geleceği açısından önemli imkanlar sunabileceği öne sürülmektedir. Bu anlamda yazar, Güney Sosyolojisi’ne bakışta öne çıkan “Güney’den ya da Çevre’den öğrenme” ve dünya ölçeğinde “karşılıklı öğrenme”nin önemini vurgulamaktadır. Türkiye’de sosyologların ve sosyal bilimcilerin Güney’deki toplumları, bu toplumların sosyal bilimini ve sosyal bilimcilerini, bilimsel yayınlarını, bu toplumlardaki araştırma gündemlerini ve araştırma yöntemlerini ne kadar tanıdığını ve tanıttığını sorunsallaştıran yazar, “Güney hattında öğrenme”yi bir öneri olarak sunmakta ve bunun Türkiye gibi toplumlarda sosyoloji ve genel anlamda sosyal bilimlerin gelişimi açısından öncelik ve aciliyet arzettiğini düşünmektedir. Son olarak, “Güney hattınca öğrenme”nin nasıl mümkün kılınabileceği ve Türkiye sosyal bilimleri ve bilimcilerinin bunun içerisinde nasıl yer alabileceğini tartışan yazar, bunun Türkiye Sosyolojisi ve sosyal bilimine katkı sunabileceğini ileri sürmektedir. Türkiye Sosyolojisi’ndeki sorun alanlarını belirlemenin yanında, bir vizyon yaratma çabasınada ihtiyaç olduğunu vurgulayan yazar, bu makalede sunulan öneriye eleştirilerin, buna yönelik ve bunu aşan tartışmaların gelişmesine önem vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Güney, güney sosyolojisi, Güney Afrika, Türkiye sosyolojisi, güney hattında öğrenme.

Kaynakça

• Akşit B (2004a). Relationship of Social Scientists with the External World: Could a Typology be Created?. İçinde: İ. Tekeli ve N. Teymur (der), The Evaluation of the Performance in Social Sciences, Ankara: UNESCO.
• Akşit B (2004b). Küresel-Yerel Karmaşıklık ve Etkileşimli Sosyal Bilim Araştırmaları. İçinde: S. İlkin, O. Silier ve M. Güvenç (der), İlhan Tekeli İçin Armağan Yazılar, İstanbul: Tarih Vakfı.
• Alatas S F (2003). Academic Dependency and the Global Division of Labour in the Social Sciences. Current Sociology, 51(6), 599-613.
• Amin S (1976). Unequal Development. New York: Monthly Review Press.
• Arrighi G Silver B J ve Brewer B D (2003). Industrial Convergence, Globalization and
• the Persistence of the North-South Divide. Studies in Comparative International Development, 38 (1), 3-31.
• Ayata S ve Erdemir A (2010). Internationalization of Social Sciences and Humanities in Turkey. İçinde: M. Kuhn ve D. Weidemann (der), Internationalization of the Social Sciences: Asia - Latin America - Middle East - Africa – Eurasia, Bielefeld: transcript.
• Aydın Z (1987). Turkish Agrarian Debate: New Arguments and Old Scores. New Perspectives on Turkey, 1, 81-108.
• Berkes N (1936). Sociology in Turkey. American Journal of Sociology, 42 (2), 238-246.
• Bhabha H (1994). Remembering Fanon: Self, psyche and the colonial condition. İçinde: P. Williams ve L. Chrisman (der), Colonial Discourse and Post-colonial Theory: A Reader,
• New York: Columbia University Press.
• Bernstein H (der) (1973). Underdevelopment and Development: The Third World Today. Harmondsworth: Penguin.
• Bhambra G K (2007). Rethinking Modernity: Postcolonialism and the Sociological Imagination. Basingstoke: Palgrave MacMillan.
• Boratav K (1969). Tarımda Feodal Üretim İlişkileri, Feodal Kalıntılar ve Basit Meta
• Üretimi. Emek, 6 (Haziran).
• Boratav K (1980). Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Boratav K (1987). Eski Bir Tartışmanın Yansımaları Üzerine. 11. Tez Kitap Dizisi, Sayı 5, 182-192.
• Bulut Y ve Arlı A (2008). Türkiye’de Sosyolojiyle 100 Yıl: Mirası ve Bugünü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6 (11), 13-32.
• Burawoy M (2003). South Africanizing US Sociology. October Newsletter, From the Left, of the Marxist Section of the American Sociological Association. http://burawoy.berkeley.edu/PS/Marxist%20Newsletter.pdf. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
• Burawoy M (2010a). Southern Windmill: The Life and Work of Edward Webster.
• Transformation, 72/73, 1-25.
• Burawoy M (2010b). Forging Global Sociology from Below. İçinde: S. Patel (der), The ISA Handbook of Diverse Sociological Traditions, London, Thousand Oaks, New Delhi, Singapore: Sage.
• Chakrabarty D ( 2000). Provincializing Europe: Postcolonial Thought and Historical Difference. Princeton, N J: Princeton University Press.
• Comaroff J ve Comaroff J L (2012). Theory from the South: or How Euro-America is
• Evolving toward Africa. Boulder, Colorado: Paradigm Publishers.
• Connell R (2007). Southern Theory: The Global Dynamics of Knowledge in Social Science.
• Sydney: Allen & Unwin.
• Connell R (2010). Learning from Each Other: Sociology on a World Scale. İçinde: S. Patel (der), The ISA Handbook of Diverse Sociological Traditions, London, Thousand Oaks, New Delhi, Singapore: Sage.
• Coşkun İ (der) (1991). 75. Yılında Türkiye’de Sosyoloji. İstanbul: Bağlam.
• Çelebi N (2008). Türkiye’de Sosyoloji Dernekleri: Süreksizliklerin Ardındaki Süreklilik. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6 (11), 677-690.
• Demir O (2013). Is Turkey Far from BRIC Countries?. International Journal of Business and Social Science, 4 (5), 136-141.
• Dirlik A (2007). Global South: Predicament and Promise. The Global South, 1(1), 12-23.
• Ecevit M C (1999). Kırsal Türkiye’nin Değişim Dinamikleri: Gökçeağaç Köyü Monografisi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Ercan F ve Korkusuz Kurt S. (der) (2011). Metalaşma ve İktidarın Baskısındaki Üniversite. İstanbul: SAV.
• Erdost M (1969). Türkiye Tarımında Hakim Üretim İlişkisi Üzerine. Aydınlık Sosyalist Dergi, 8 (Haziran).
• Erdost M (1984). Kapitalizm ve Tarım. Ankara: Onur Yayınları.
• Ertürk Y (1990). Trends in the Development of Sociology in Turkey. METU Journal of Human Sciences, 2, 37-59.
• Frank A G (1967). Capitalism and Underdevelopment in Latin America. New York: Monthly Review Press.
• Göle N (1998). Batı-Dışı Modernlik Üzerine Bir İlk Desen. Doğu Batı, 1(2), 65-73.
• Göle N ve Sustam E (2010). Nilüfer Göle İle Postkolonyalizm Üzerine. Toplumbilim, 25,
• -108.
• Haenlein A (çev. Hekimler A) (2006). Gerhard Kessler: Türkiye’de Sürgün Bir Alman
• Sosyal Politikacı. Çalışma ve Toplum, 9 (2), 31-47.
• Hardt M ve Negri A. (2000). Empire. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Hountondji P J (2002). Knowledge Appropriation in a Post-colonial Context. İçinde: C. A. Odora Hoppers (der), Indigenous Knowledge and the Integration of Knowledge Systems,
• Claremont CA: New Africa Books.
• Kasapoğlu A (2005). The Study of Sociology in Turkish Higher Education. International
• Education Journal, 6 (4), 537-546.
• Kasapoğlu A Çabuk Kaya N ve Ecevit M (2010). The Center-Periphery Relationship between Turkish and Western Sociologies. İçinde: M. Burawoy, M. Chang ve M. F. Hsieh (der), Facing an Unequal World: Challenges for a Global Sociology, Taipei: Institute of Sociology, Academia Sinica and Council of National Associations of the International Sociological Association.
• Kayalı K (2008). Bir Asırlık Sosyoloji Birikimi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6 (11), 33-40.
• Keim W (2011). Counter Hegemonic Currents and Internationalization of Sociology. Theoretical Reflections and One Empirical Example. International Sociology, 26 (1), 123-145.
• Keyder Ç (1983). The Cycle of Sharecropping and the Consolidation of Small Peasant Ownership in Turkey. The Journal of Peasant Studies, 10 (2-3), 130-145.
• Keyder Ç (1987). State and Class in Turkey: A Study in Capitalist Development. London: Verso.
• Krotz E (2005): Anthropologies of the South: Their Rise, Their Silencing, Their Characteristics. Journal of the World Anthropology Network, 1 (1), 147-159.
• Kuhn M ve Weidemann D (der) (2010). Internationalization of the Social Sciences: Asia
• – Latin America – Middle East – Africa – Eurasia. Bielefeld: transcript.
• López A J (2007). Introduction: The (Post) Global South. The Global South, 1 (1), 1-11.
• Maree J (1982). Democracy and Oligarchy in Trade Unions: The Independent Trade Unions in the Transvaal and the Western Province General Workers’ Union in the 1970s. Social Dynamics, 8 (1), 41-52.
• Michels R (1915). Political Parties: A Sociological Study of the Oligarchical Tendencies of Modern Democracy. Çev. E. Paul ve C. Paul. New York: The Free Press.
• Mohanty C T (2003). Under Western Eyes” Revisited: Feminist Solidarity through Anticapitalist Struggles. Signs, 28 (2), 499-535.
• Mutman M (2010). Postkolonyalizm: Ölü Bir Disiplinin Hatıra Defteri. Toplumbilim, 25, 117-128.
• Nalbantoğlu Ü H (2003). Üniversite A.Ş.’de bir Homo-ekonomikus: Ersatz Yuppie Akademisyen. Toplum ve Bilim, 97, 7-42.
• Nefes T S (2013). Ziya Gökalp’s adaptation of Emile Durkheim’s sociology in his formulation of the modern Turkish nation. International Sociology, 28 (3), 335-350.
• Öncü A (1997). Some Reflections on Sociology and the Condition of Being a Sociologist in Present-day Turkey. İçinde: Ç. Keyder (der.) Tradition and Modernity. South Europe in Question. Proceedings of the ISA Conference for Southern Europe, İstanbul, June 20-21, 1997.
• Pamuk Ş (1984). Osmanlı Ekonomisi ve Dünya Kapitalizmi, 1820-1913. Ankara: Yurt Yayınevi.
• Rehbein B (2010). Critical Theory After the Rise of the Global South. Transcience Journal, 1, 1-17.
• Rodríguez E G, Boatcă M ve Costa S (der) (2010). Decolonizing European Sociology: Transdisciplinary Approaches. Surrey: Ashgate.
• Sayar A G (1998). Bir İktisatçının Entellektüel Portresi: Sabri F. Ülgener. İstanbul: Eren Yay.
• Seddon D ve Margulies R (1984). The Politics of the Agrarian Question in Turkey: Review of a Debate. The Journal of Peasant Studies, 11 (3), 28-59.
• Sitas A (2004). Voices That Reason: Theoretical Parables. Pretoria, Leiden: UNISA Press and Brill.
• Spivak G C (2010). Yeni Madun: Ses-siz Bir Mülakat. Toplumbilim, 25, 55-65.
• The Royal Society (2011). Knowledge, Networks And Nations: Global Scientific Collaborations in the 21st Century. RS Policy document 3/11. London.
• UNESCO (2010). World Social Science Report 2010. Knowledge Divides. Paris: UNESCO.
• Waterman P (1988). “Social Movement Unionism: A Brief Note”, The Hague: Institute of Social Studies. Unpublished Paper.
• Webster E (1982). The State, Crisis and the University: The Social Scientist’s Dilemma. Perspectives in Education, 6 (1), 1-14.
• Webster E (1988). The Rise of Social-Movement Unionism: The Two Faces of the Black Trade Union Movement in South Africa. İçinde: P. Frankel et al. (der), State Resistance and Change in South Africa. London: Croom Helm.
• Webster E, Lambert R ve Bezuidenhout A (2008). Grounding Globalization: Labour in the Age of Insecurity. Oxford: Blackwell.
• Yıldırım Y (2006). Mukaddime’nin Osmanlı Dönemi Türkçe Tercümesi. DİVAN İlmi Araştırmalar, 21, 17-33.