Güvenlikleştirme Perspektifinden 11 Eylül Sonrası ABD-Suudi Arabistan Askeri İlişkileri

Yıl 2019, Cilt: 43 Sayı: 2, 459 - 490, 28.06.2019

Selin M. Bölme Şule Sağlam Rıdha

Öz

Bu çalışma, 11 Eylül sonrasında Amerika Birleşik Devletleri ve Suudi Arabistan
arasındaki askeri ilişkileri analiz ederek, Washington yönetiminin bu ilişkileri nasıl
meşrulaştırdığını ele almaktadır. Özellikle Soğuk Savaş döneminden itibaren artarak
devam eden ikili askeri ilişkileri, El-Kaide tarafından gerçekleştirilen 11 Eylül terör
saldırıları sonrasında Amerikan Kongresi’ne ve toplumuna kabul ettirmek Washington
yönetimi için oldukça zor olmuştur. Zira Amerikan toplumu saldırıların yanı sıra, ABD
ve Suudi Arabistan arasındaki yönetim biçimi ile sosyo-kültürel özelliklerdeki derin
farklılıklar sebebiyle Riyad yönetimi ile sürdürülen askeri ittifakı sıkça eleştirmiştir.
Dolayısıyla ABD’nin bu ilişkileri meşru bir zeminde açıklaması gerek kamuoyu gerekse
Kongre desteğini alabilmesi açısından elzemdir. Çalışma boyunca, Washington
yönetiminin inşa ettiği tehdit söylemleri ve ikna süreçleri Kopenhag Okulu’nun
güvenlikleştirme teorisi bağlamında ele alınmıştır. 11 Eylül sonrasındaki askeri ilişkiler,
George W. Bush ve Barack Obama dönemleri olmak üzere iki dönem altında analiz
edilmiş olup, her iki dönemde kurgulanan güvenlikleştirme çabaları askeri söylemler
ve anlaşmalar üzerinden incelenmiştir. Başkan G.W. Bush döneminde “terör tehdidi”
söylemi ile Ortadoğu bölgesine askeri harekâtlar düzenlenmiş, Suudi Arabistan
yönetimi bu operasyonların çoğunda askeri müttefik olarak yer almıştır. Amerikan
kamuoyundan bu müttefikliğe gösterilen olumsuz tepkiler ise Başkan Bush ve ekibi
tarafından başarılı bir şekilde inşa edilen terör tehdidi söylemleri ile çoğunlukla etkisiz
hale getirilmiştir. Bu dönemde Afganistan işgali başarılı güvenlikleştirmeler arasında yer
almasına rağmen, Irak işgaline dair kurulan tehdit söylemlerinde ancak kısmi başarıdan
söz edilebilir. Başkan Obama dönemine gelindiğinde ise Suudi Arabistan ile olan askeri
ilişkiler yoğunluğunu korumuş ancak Amerikan kamuoyuna tehdit söylemlerinin kabul
ettirilmesi süreci oldukça zorlu geçmiştir. Başkan Obama, ‘Arkadan Liderlik’ politikasına
ve bunun gereği terör örgütlerine karşı mücadelede ve ‘askeri müdahalede bulunmama’
konusunda destek almıştır. Ancak bu politikaları izlerken Suudi Arabistan’la müttefikliği
sürdürmesi özellikle 11 Eylül saldırılarını gerçekleştirenler arasında Suudi kökenlilerin
olması, Riyad yönetiminin El Kaide’yi finanse etmekle suçlanması gibi sebeplerle pek
çok defa sorgulanmıştır. Buna karşılık, gerek Başkan G.W. Bush gerekse Başkan Obama
yönetimlerince, ABD’ye karşı “varoluşsal tehditler”sebebiyle bir güvenlik açığı olduğu
söylemleri inşa edilmiş ve Suudi Arabistan ile var olan askeri birlikteliğin zorunluluğu bu
çerçevede vurgulanmıştır. Çalışmada, ABD ve Suudi Arabistan arasındaki tüm farklılıklara
ve 11 Eylül saldırılarının doğurduğu gergin ortama rağmen iki ülke arasındaki askeri
ilişkilerin destek bularak sürdüğü sonucuna ulaşılmıştır. Siyasi yönetimlerce inşa edilen
tehdit söylemleri Amerikan kamuoyu ve Kongresi’nce çoğunlukla kabul görmüş; Riyad
yönetimiyle askeri ilişkiler önceki yıllara kıyasla 11 Eylül sonrasında artarak devam
etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kopenhag Okulu, güvenlikleştirme, ABD, Suudi Arabistan, askeri ilişkiler

Kaynakça

• Kitaplar
• Austin J L (1962). How to Do Things With Words. Oxford: Oxford University Press. (Elektronik versiyon).
• Buzan B,Waever O ve Wilde J (1998). Security: A New Framework for Analysis. Londra: Lynne Rienner Publishers Inc.
• Hussain Z (2016). Saudi Arabia in a Multipolar World: Changing Dynamics. New York: A RoutledgeIndiaOriginal.
• Waever O (1995). On Security. İçinde: Lipschutz R (Ed.), Securitization and Desecuritization, New York: Columbia University Press.
• Süreli Yayınlar
• Aarts P ve Duijne J (2009). Saudi Arabia After U.S.-Iranian Detente: Left In The Lurch?. Middle East Policy, 16(3), 64-78.
• Akdoğan İ (2016). 11 Eylül Yasası ve Riyad-Washington İlişkilerinin Geleceği. Ortadoğu Analiz, 8(77), 39-41.
• Almeida Z (2017). The United States in Yemen. Harvard International Review, 9 Ocak. http://hir.harvard.edu/article/?a=14490. Son erişim tarihi, 02.06.2018.
• Baykent Ö (2017). Dil Felsefesinde Anlam Sorunu. International Journal of Social Science, 31 Mayıs. 56, 497-508.
• Blanchard C (2011). Saudi Arabia: Background and U.S. Relations. Current Politics and Economics of the Middle East, 2(2), 363-435.
• Blanga Y (2017). Saudi Arabia’s Motives in the Syrian Civil War. Middle East Policy, 24(4), 45-62.
• Bowden B (2002). Reinventing Imperialism in the Wake of September 11. Alternatives Turkish Journal of International Relations, 1(2), 28-46.
• Brauch G (2008). Güvenliğin Yeniden Kavramsallaştırılması: Barış, Güvenlik, Kalkınma ve Çevre Kavramsal Dörtlüsü. Uluslararası İlişkiler, 5(18), 1-47.
• Buzan B (1997). Rethinking Security after the Cold War. Cooperation and Conflict, 32(1), 5-28.
• Buzan B (2008). Askeri Güvenliğin Değişen Gündemi. Uluslararası İlişkiler, 5(18), 107- 123.
• Erboğa A (2016). Bölgesel Dönüşüm Süreci ve Körfez Güvenliği. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 3(1), 9-38.
• Gause G (2009). The International Relations of the Persian Gulf. Cambridge University Press, c.y., s.y.
• Goldberg J (2016). The Obama Doctrine. The Atlantic Magazine, https://www. theatlantic.com/magazine/archive/2016/04/the-obama-doctrine/471525/ Son erişim tarihi, 02.06.2018.
• Grey F (2017). How Oil Twists the Hegemon’s Arm: The Case of the United States and Saudi Arabia and Their Ambivalent Partnership. Digest of Middle East Studies, 26(2), 320-339.
• Güneş B (2017). Uluslararası Politikada Güvenliği Yeniden Düşünmek: Bush ve Obama Üzerinden Bir Değerlendirme. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 1663-1686.
• Jaechun K ve Hundt D (2011). US Policy Toward Rogue States: Comparing the Bush Administration’s Policy Toward Iraq and North Korea. Asian Perspective, 35(2), 239-257.
• Karakoç J (2013). Konstrüktivizmde Dış Politika ve Etnik Kimlikler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(2), 131-160.
• Krieg A (2016). Externalizing the burden of war: the Obama Doctrine and US foreign policy in the Middle East. International Affairs, 92(1), 97-113.
• Melkote Srinivas R (2009). News Framing During a Time of Impending War: An Examination of Coverage in The New York Times prior to the 2003 Iraq War. International Communication Gazette, 71(7)547-559.
• Obama B (2007). Renewing American Leadership. Foreign Affairs, (Elektronik versiyon), c.y, s.y.
• Özpek B (2012). En Uzun On Yıl: 11 Eylül Sonrası Ortadoğu. Ortadoğu Etütleri, 3(2), 183-215.
• Pirinççi F (2011). ABD Suudi Arabistan Silah Anlaşması. Akademik Orta Doğu, 5(2), 62-84.
• Scott S ve Ambler O (2007). Does Legality Really Matter? Accounting for the Decline in US Foreign Policy Legitimacy Following the 2003 Invasion of Iraq. European Journal of International Relations,13(1), 67-87.
• Şenol D, Erdem S ve ErdemE (2016). IŞİD Küresel Bir Terör Örgütü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(2), 277-292.
• Teitelbaum J (2010). Saudi Arabia and the New Strategic Landscape, Middle East Review of International Affairs, 14(3), 38-44.
• Yalçın H (2015). Obama Stratejisi ve Ortadoğu. Akademik Ortadoğu, (Elektronik Versiyon), 9(2), http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu18makale/ hasan_b_yalcin.pdf. Son Erişim Tarihi 30/5/2018).
• Haber Kaynakları
• Abouzeid R (2011). Syria’s Revolt: How Graffiti Stirred an Uprising. Time, 22 Mart. Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• Abramson L (2005). The Patriot Act: Alleged Abuses of the Law. npr, 20 Temmuz. Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• BBC News (31/01/2002). Iran lashes out at Bush.http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_ east/1793856.stm Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• BBC Türkçe (04/09/2013). Suriye krizi: Obama ‘kırmızı çizgi tüm dünyanın’ diyor.https:// www.bbc.com/turkce/haberler/2013/09/130904_suriye_obama_isvec. Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• BBC Türkçe (06/02/2013). ABD’ nin Suudi Arabistan’daki Gizli Hava Üssü. https://www.bbc. com/turkce/haberler/2013/02/130206_cia_saudidrone.Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• BBC Türkçe (14/09/2013). ABD ve Rusya, Suriye planında uzlaştı. https://www.bbc.com/ turkce/haberler/2013/09/130914_ab_rusya.Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• BBC Türkçe (21/08/2012). Obama’dan Suriye’ye kimyasal silah uyarısı. https://www.bbc. com/turkce/haberler/2012/08/120820_obama_syria. Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• Brush P (2002). Bush Opposes 9/11 Query Panel. CBS News, 15 Mayıs. Son erişim tarihi, 25/04/2018.
• Burns J ve Wren C (2001). Saudi Arabia Cuts Ties With Taliban. The New York Times, 25 Eylül. Son erişim tarihi, 25/05/2018.
• Cal T (2016). The Saudis channel the mafia. The Washington Times, 18 Nisan. Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• Cockburn P (2014). Islamic State: US failure to look into Saudi role in 9/11 has helped Isis. Independent, 13 Eylül. Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• Crooke A (2014). Middle East Time Bomb: The Real Aim of ISIS Is to Replace the Saud Family as the New Emirs of Arabia. Huffington Post, 2 Kasım. Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• Çongar Y (2001). Bütün Ülkeler Tercihini Yapsın. Milliyet, 22 Eylül. Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• Diamond, J (2014). Poll: Most Americans believe ISIS serious threat. CNN, 24 Kasım.Son erişim tarihi, 25/04/2018.
• DW Türkçe (15/02/2013). Controversial arms exports to Saudi Arabia.http://www. dw.com/en/controversial-arms-exports-to-saudi-arabia/a-16602151. Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• El Cezire (14/05/ 2015). “Obama’dan Körfez’e İran güvencesi”, ABD Başkanı Barack Obama’nın Camp David Zirvesi Basın Açıklaması, , https://www.youtube.com/ watch?v=NbbHRHYJQDI. Son Erişim Tarihi: 24/04/2018.
• Fang L. (2014) The Saudi Lobbying Complex Adds a New Member: GOP Super PAC Chair Norm Coleman. The Nation. 18 Eylül. https://www.thenation.com/article/ saudi-lobbying-complex-adds-new-member-gop-super-pac-chair-norm-coleman/ (Erişim Tarihi: 2.6.2018).
• Fisher M (2014). The US bombing its own guns perfectly sums up America’s total failure in Iraq. Vox, 8 Ağustos. Son erişim tarihi, 24/05/2018.
• Gerald C (2011). Time to change U.S. policy toward Saudi Arabia. Globalpublicsquare, 28 Eylül. Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• Grey B (2009). Obama ordered US air strikes on Yemen. wsws, 21 Aralık.Son erişim tarihi, 24/4/2018.
• Hains T (2016). Bernie Sanders: Saudi Arabia’s Right-Wing Wahabist Ideology Drives ISIS and al-Qaeda Terrorism. realclearpolitics, 17 Nisan. Son erişim tarihi,25/04/2018.
• Hudson J (2014). Congress Approves Arming of Syrian Rebels. Foreign Policy, 18 Eylül. Son erişim tarihi, 30/05/2018).
• Milliyet (31/08/2013). Obama: Kimyasal silahların kullanımına karşı adım atacağız. Son http://www.milliyet.com.tr/obama-kimyasal-silahlarin/dunya/detay/1757324/ default.htmerişim tarihi, 30/05/2018.
• Moore M (2004). Fahrenheit 9/11 (Belgesel Film). ABD, Son erişim tarihi, 21/03/2018.
• Mosk M (2010). Critics Slam Obama Administration for ‘Hiding’ Massive Saudi Arms Deal”. abcnews, 19 Kasım. Son erişim tarihi, 11/05/2018.
• Mustafa A (2016). Half of Saudi Arabia’s Military Purchases to be Local. Defense News, 25 Nisan. Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• Reuters (23/09/2014).Saudi Arabia confirms role in strikes against Islamic State in Syria. https://www.reuters.com/article/us-syria-crisis-saudi/saudi-arabia-confirmsrole- in-strikes-against-islamic-state-in-syria-idUSKCN0HI1Y120140923. Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• Risen J ve Johnston D (2003). Report on 9/11 Suggests a Role By Saudi Spies. The New York Times. 2 Ağustos. Son erişim tarihi, 25/04/2018.
• Ron P (2010). No Weapons for Saudi Arabia!, 31 Ekim. Son erişim tarihi, 01/06/2018.
• Ron P (2015). Saudi Arabia replaces India as largest defence market for US. IHS Jane’s 360. 9 Mart. http://www.janes.com/article/49809/saudi-arabia-replacesindia- as-largest-defence-market-for-us. Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• Shalal A (2015). U.S. approves $1.29 billion sale of smart bombs to Saudi Arabia. Reuters, 16 Kasım. https://www.reuters.com/article/us-saudi-usa-armsidUSKCN0T51NC20151116. Son erişim tarihi, 22/05/2018.
• Sims A (2015). The difference between Isis and Saudi Arabia. The Independent, 5 Aralık.https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/the-differencebetween- isis-and-saudi-arabia-a6761766.html. Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• The Express Tribune (30/12/2011). “US approves $30bn fighter jet deal for Saudi Arabia”, 30 Aralık 2011, https://tribune.com.pk/story/314088/us-approves-30bnfighter- jet-deal-for-saudi-arabia/.Son erişim tarihi, 12/05/2018.
• The Guardian (08/09/2014). Isis jihadis using captured arms and troop carriers from US and Saudis. https://www.theguardian.com/world/2014/sep/08/isisjihadis- using-arms-troop-carriers-supplied-by-us-saudi-arabia.Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• The Guardian (14/09/2014). US ‘encouraged’ as UAE and Saudis offer help in coalition attack on Isis.https://www.theguardian.com/world/2014/sep/14/us-verygood- progress-anti-islamic-state-coalition. Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• The Guardian (20/04/2016). Obama faces friction in Saudi Arabia over 9/11 bill and Iran relationship. Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• The Guardian (20/09/2001). Text of George Bush’s speech. https://www.theguardian. com/world/2001/sep/21/september11.usa13. Son erişim tarihi, 14/04/2018.
• The Guardian (30/08/2013). “US set for Syria strikes after Kerry says evidence of chemical attack is clear”, 30 Ağustos 2013. https://www.theguardian.com/ world/2013/aug/30/john-kerry-syria-attack-clear-evidence. Son Erişim Tarihi: 30.5.2018.
• The Irish Times (26/09/2001). Afghan embassy in Saudi Arabia closed. https://www. irishtimes.com/news/afghan-embassy-in-saudi-arabia-closed-1.398070. Son Erişim Tarihi: 29.5.2018.
• The Irish Times (26/09/2001). Afghan embassy in Saudi Arabia closed. Son erişim tarihi, 29/05/2018.
• Thorbecke C (2016). Senate Votes to Advance $1.15 Billion Saudi Arms Deal. abcnews, 21 Eylül. Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• Time (07/12/2015). President Obama’s Address to the Nation on Terrorism. http://time. com/4137986/obama-address-transcript-terrorism-isis-isil-oval-office/. Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• Time (08/09/2003). Should the U.S. and Saudi Arabia maintain an alliance? Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• VOA (19/10/2010) “US Confirms $60 Billion Arms Sales Package for Saudi Arabia”, https://www.voanews.com/a/us-confirms-60-billion-arms-sales-package-for-saudiarabia-- 105375438/172392.html. Son Erişim Tarihi: 14/5/2018.
• Wiles R (2001). Bush’s Former Oil Company Linked To bin Laden Family. American Freedom News.com. Son erişim tarihi, 29/05/2018.
• Wilson J vd (2016). These are the weapons Islamic State fighters are using to terrify the Middle East. Business Insider, 17 Ocak. Son erişim tarihi, 25/05/2018.
• Kamuoyu Araştırmaları
• Arab American Institute (24/12/2001) “New Poll Shows Damage Done,” http://www. aaiusa.org/w122401. Son Erişim Tarihi:21.5.2018.
• Gallup (28/09/2001). Americans Felt Uneasy Toward Arabs Even Before September 11.http://news.gallup.com/poll/4939/americans-felt-uneasy-toward-arabs-evenbefore- september.aspx. Son Erişim Tarihi: 21/5/2018.
• Gallup (30/11/2004) “Opinion of Iran Gallup poll,” http://news.gallup.com/poll/14203/ iran.aspx Son Erişim Tarihi: 30/5/2018.
• Gallup (t.y.). Presidential Approval Ratings: George W.Bush.http://news.gallup.com/ poll/116500/presidential-approval-ratings-george-bush.aspx. http://news.gallup. com/poll/116500/presidential-approval-ratings-george-bush.aspx. Son erişim tarihi, 29.05.2018.
• Jewish Virtual Library (2015). American Public Opinion Polls: Regarding U.S. Middle East Policy, Nisan 2015, http://www.jewishvirtuallibrary.org/american-opinion-regardingu- s-middle-east-policy-2. Son erişim Tarihi: 25/5/2018.
• Jewish Virtual Library (2018). American Public Opinion Polls: Reagrding U.S. Middle East Policy. http://www.jewishvirtuallibrary.org/american-opinion-regarding-u-smiddle- east-policy-2.Son erişim tarihi, 25.05.2018.
• World Public Opinion (01/07/2003) “U.S. Public Believes Bush Administration Stretched Truth on Iraq’s WMD and Links to Al-Qaeda,” http://worldpublicopinion.net/u-s-publicbelieves- bush-administration-stretched-truth-on-iraqs-wmd-and-links-to-al-qaeda/. Son erişim tarihi: 15/4/2018).
• ABD Başkanlarının Açıklamaları
• ABD Başkanı Barack Obama’nın Camp David Zirvesi Basın Açıklaması. https://www. youtube.com/watch?v=NbbHRHYJQDI. Son erişim tarihi, 24.04.2018.
• ABD Başkanı G.W. Bush döneminde Beyaz Saray tarafından yayınlanan tüm açıklamaları. https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/ Son erişim tarihi, 30.05.2018.
• ABD Başkanı G.W. Bush’un Birleşmiş Milletler Konuşması. http://www.un.org/ webcast/ga/57/statements/020912usaE.htm. Son erişim tarihi, 22/03/2018.
• Remarks by President Obama and His Majesty King Salman bin Abd alAziz of Saudi Arabia Before Bilateral Meeting. https://obamawhitehouse.archives.gov/the-pressoffice/ 2015/09/04/remarks-president-obama-and-his-majesty-king-salman-binabd- alaziz-saudi. Son erişim tarihi, 25.04.2018.
• Statement by the President (28/08/2014)https://obamawhitehouse.archives.gov/ the-press-office/2014/08/28/statement-president. Son erişim tarihi, 25.04.2018.
• Diğer Kaynaklar
• Conflict Armament Research-CAR (Eylül 2014), Islamic State Weapons in Iraq and Syria, Eylül 2014, http://conflictarm.com/wp-content/uploads/2014/09/Dispatch_ IS_Iraq_Syria_Weapons.pdf. Son erişim tarihi, 26/05/2018.
• Cordesman A (2015). The Arab-U.S. Strategic Partnership in the Gulf, CSIS, https:// csis-prod.s3.amazonaws.com/s3fs-public/legacy_files/files/publication/150507_US_ Arab_Gulf_Strategic_Partnership.pdf. Son erişim tarihi, 02/06/2018.
• Cordesman A ve Peacock M (2015). The Arab-U.S. Strategic Partnership and the Changing Security Balance in the Gulf, CSIS, Washington D.C.
• Defense Security Cooperation Agency, http://www.dsca.mil/search/node/Saudi%20 Arabia%20type%3Amajor_arms_sales?Page=1 . Son erişim tarihi, 24/04/2018.
• Moore M. (2004), Fahrenheit 9/11, http://watchdocumentaries.com/fahrenheit-911/ Son Erişim Tarihi: 14/4/2018.
• Saudi Arabian National Guard Modernization Program, http://www.dsca.mil/majorarms- sales/saudi-arabia-saudi-arabian-national-guard-modernization-program. Son erişim tarihi, 25/05/2018.
• SIPRI (2018). Asia and the Middle East lead rising trend in arms imports, US exports grow significantly, 12 Mart. https://www.sipri.org/news/press-release/2018/asia-andmiddle- east-lead-rising-trend-arms-imports-us-exports-grow-significantly-says-sipri. Son Erişim Tarihi: 26.5.2018).
• Terörizm Destekçilerine Karşı Adalet Yasası,(JusticeAgainstSponsors of Terrorism Act/JASTA)https://fas.org/irp/congress/2002_rpt/911rept.pdf. Son erişim tarihi, 26/05/2018.
• The USA PATRIOT Act: Preserving Life and Liberty (25/10/2001) .https://www.justice. gov/archive/ll/highlights.htm. Son erişim tarihi, 30/05/2018.
• Worldbank (2016) Military expenditure (% of GDP), 1968-2016, https://data.worldbank. org/indicator/MS.MIL.XPND.GD.ZS?end=2016&locations=SA&page&start=1968&view =chart(Son Erişim Tarihi: 22/4/2018).