Adalet Partisi İktidarında Solun Eğitim Meselesine Bakışı (1965-1971)

Yıl 2020, Cilt: 44 Sayı: 1, 3 - 36, 24.03.2020

Güven Gürkan Öztan

Öz

1960’lı yılların Türkiye’si hâkim sınıfların içindeki çelişkilerin yeni bir boyut kazandığı;
temel sınıflar arasındaki çelişkinin görünür hale geldiği ve bu sürecin kendisini kamusal
yaşamın tüm veçhelerinde gösterdiği özgün bir döneme tanıklık eder. 1965 genel
seçimlerinde Adalet Partisi’nin (AP) tek başına iktidara gelmesi, 1961 Anayasası’nın
getirdiği temel hak ve özgürlükleri hâkim sınıf lehine sınırlandırmaya çalışması ve antikomünizmi
merkeze alan bir politika izlemesi ideolojik hegemonya mücadelesinin
sertleşmesine neden olmuştur. Sözü edilen mücadelenin en net gözlemlendiği
alanlardan biri eğitimdir. Bu noktadan hareketle bu çalışma AP hükümetleri döneminde
(1965-1971) solun eğitimin sorunlarını ele alış biçimlerini seçilmiş sol/sosyalist
dergiler, Meclis tutanakları ve gazete haberlerinden (Milliyet) yararlanarak incelemeyi
hedeflemektedir. Üniversite öncesi eğitim bahsinde hükümetin muhalif öğretmenlere
yönelik uygulamalarına, dinsel eğitimin yaygınlaştırılması hamlelerine, “devrim için
eğitim” tartışmalarına ve eğitimde ABD etkisine odaklanılacaktır. Yüksek öğretim
başlığında ise hükümet ile üniversite arasındaki gerilim noktaları tarif edilecek; dönemin
öğrenci eylemlerinin detaylandırılması yerine solun yüksek öğretimin sorunlarına ve
gençliğe biçtiği misyona hangi perspektiften baktığı tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Adalet Partisi,, eğitim,, sol,, anti-komünizm,, ideolojik hegemonya.

Kaynakça

• Adalet Partisi (1965). Adalet Partisi Seçim Beyannamesi. Ankara: Doğuş Matbaacılık ve Ticaret Limitet Şirketi Matbaası, 8.
• Agtaş Ö (2007). Ortanın Solu: İsmet İnönü’den Bülent Ecevit’e. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Sol, Cilt.8. İstanbul: İletişim Yayınları, 194-261.
• Akçam D (3 Aralık 1968). Amerikancılar Eğitimimizi Nasıl Benzetiyorlar? Ant, 101: 15.
• Altay S (7 Mayıs 1965). Kültür Emperyalizmi Kurumlarını Açıklıyoruz: American Field Service. Dönüşüm, 3: 7.
• Alper E (2018). Jakobenlerden Devrimcilere: Türkiye’de Öğrenci Hareketinin Dinamikleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.