Covid-19 Pandemisinde İşçilerin Çalışma Koşullarının ve Alınan Önlemlerin AVM İşçilerine Yönelik Bir Alan Çalışması Üzerinden Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 45 Sayı: 2, 449 - 493, 08.06.2021

Emila Karadoğan

Öz

Covid-19 pandemisi çalışma yaşamını ve emekçi kitleleri derinden etkiledi. Yeterli
sosyal korumanın sağlanamaması nedeniyle emekçi ve yoksul kesimler sağlıkları
pahasına çalışmak zorunda bırakılmışlardır. Pandemi sürecinde işçilerin büyük bir kısmı
gelir kayıpları yaşarken, buna karşın kısa çalışma ödeneğinden gelir kaybı yaşayanların
büyük çoğunluğu faydalanamamıştır. Diğer bir ifade ile pandeminin emekçi kitlelerin
gelirini olumsuz etkilediğini ve gelir güvencesizliği yarattığını söylemek mümkündür. Bu
süreçte çalışanlara yönelik yeterli önlemin alınıp alınmadığı da bir tartışma konusudur.
Ancak veriler, yeterli önlemin alınmadığına işaret etmektedir. İşyerlerinde yeterince
önlem alınmadığı, bu nedenle işçilerden koronavirüse yakalananların sayısının her
geçen gün arttığı yapılan araştırmalarla da ortaya konmuştur. Bu araştırmalarda
işçilerin kendilerini ve işlerini tehlikede gördüklerine dair bulgular da elde edilmiştir.
Pandemiden korunmanın en etkili yolunun hijyen, maske ve mesafe kurallarına uyulması
gerektiği bilinmektedir. Fakat toplu bir şekilde çalışılan işyerlerinde bunun sağlan(a)
madığına dair belirtiler var. Madenlerde, fabrikalarda, marketlerde, AVM’lerde işçilerin
sermaye birikimi adına tehlikeye atıldığı ve eksik önlemler nedeniyle işyerlerindeki
işçilere arasında Covid-19 vakalarının her gün arttığı ifade edilmektedir.
Sıkı önlemlerin alındığı pandeminin ilk dönemlerinin ardından, yeni normalleşmeyle
birlikte ilk açılan yerler alışveriş merkezleri olmuştur. Alışveriş merkezleri günümüzde
kent yaşamı bağlamında hem ticaretin hem de sosyalleşmenin ana merkezleri
konumuna gelmiştir. Bu da alışveriş merkezlerini birer çekim alanı haline getirmektedir.
Buradan yüksek bir bulaşma ve yayılma gösteren Covid-19 pandemisi için de benzer bir
çekim alanı niteliğine geldiğini ifade etmek mümkündür. Böyle bir durumda alışveriş
merkezlerinde çalışanları da farklı tehlike ve riskler beklemektedir. Bu çalışmada
pandemi koşullarında çalışmak zorunda kalan alışveriş merkezi işçilerinin çalışma
koşulları ve onlara yönelik alınan önlemlerin niteliği analiz edilecektir. Bu amaçla
öncelikle alışveriş merkezilerinde sunulan emeğin niteliği tartışılacaktır. Ardından
AVM çalışanlarına ilişkin yapılmış olan çalışmalar ile pandemi sürecinin genel çalışma
koşullarına dair literatür taraması yapılacaktır. Çalışmada daha sonra, alışveriş
merkezlerinde çalışanlara dair alınan önlemler ve çalışma koşullarını tespit etmeye dair
yapmış olduğumuz alan çalışmasının bulgularının aktarımı ve analizi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, pandemi, koronavirüs, Alışveriş Veriş Merkezi (AVM) çalışanları, çalışma koşulları.

Kaynakça

• Balbay M (2020). Önce AVM’ler açıldı… Sonra Camiiler… Ya Okullar. Cumhuriyet. https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/mustafa-balbay/once-avmler-acildi-sonra-camilerya- okullar-1760778. Son erişim tarihi, 25/08/2020.
• Başçı E (2018). AVM’lerdeki Satış Görevlilerinin Çalışma Koşulları ve Deneyimleri: İzmir’de Sosyolojik Bir Saha Araştırması. (Basılmamış Doktora Tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Başçı E (2019). Modern Agoralarda Esnek Çalışma: Sosyolojik Bir Saha Araştırması. IJEASS Haziran/June 2(1), 1-20.
• Başol O ve Saruhan O (2018). Alışveriş Merkezi Çalışanlarının Çalışma Koşullarının İnsan Onuruna Yakışır İş Bağlamında Değerlendirilmesi: Nitel Bir İnceleme, KOSBED, 2018-36, 127-147, https://www.researchgate.net/publication/330281413_Alisveris_Merkezi_Calisanlarinin_Calisma_Kosullarinin_Insan_Onuruna_Yakisir_Is_Baglaminda_Degerlendirilmesi_Nitel_Bir_Inceleme Son erişim tarihi, 22/07/2020Baudrillard J (2008). Tüketim Toplumu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bilir Z E (2018). Duyguların ve Bedenlerin Ticarileşmesi: Ankara’daki Alışveriş Merkezlerinde Çalışan Kadın Satış Görevlileri, Emek Araştırma Dergisi, 2008/1, 19-47.
• BİSAM (2020). COVID-19 Sürecinde Gelir Kaybı ve Borçluluk Araştırması, https://www.birlesikmetalis.org/index.php/tr/guncel/basin-aciklamasi/1486-bisam05. Son erişim tarihi: 28/08/2020.
• Bosh G ve Lehndorff S (2005). Introduction: Service Economies: High Road or Low Road, İçinde G Bosh ve S Lehnderhoff (der), Working In The Service Sector: A Tale From Different Worlds, New York.
• Braverman H (2008). Emek ve Tekelci Sermaye, Çev. Ç. Çıdamlı, İstanbul: Kalkedon.
• Cheprasov A (2020). Emotional Labor: Arlie Hochschild’s Definition & Theories, https://study.com/academy/lesson/emotional-labor-arlie-hochschilds-definition-theories. html. Son erişim tarihi, 12/11/2020.
• Cindoğlu D ve Durakbaşa A (1996). İşyerlerinde Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık ve işverenlerin Kadın Çalışanlarına Karı Tutumu: Büro ve Mağaza çalışanlarına Derinlemesine Bir Bahis (Discrimination at the Workplace: An In-depth Approach to Women Clerical and Sales Workers), project report, Ankara: Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü.
• Çakır M (2020). Salgının Yükselişe Geçmesiyle Ocaklarda da Vaka Sayısı Artıyor, Cumhuriyet. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/salginin-yukselise-gecmesiyleocaklarda-da-vaka-sayisi-artiyor-1760760. Son erişim tarihi 25/08/2020.
• DİSKAR (2020). COVID-19 İşçileri Nasıl Etkiledi? Salgının Çalışma Yaşamına Etkileri DISK Üyesi İşçilere Yönelik Alan Araştırması Sonuçları, http://disk.org.tr/wp-content/ uploads/2020/07/DISK-COVID-19-Alan-Arast%C4%B1rmas%C4%B1-Rapor-8-7-2020. pdf. Son erişim tarihi, 28/08/2020.
• Durakbaşa A ve Cindoğlu D (2002). Encounters at the Counter: Gender and the Shopping Experience, İçinde D Kandiyoti ve A Saktanber (der), Fragments of Culture, 73-89, http://repository.bilkent.edu.tr/bitstream/handle/11693/51215/Encounters_at_the_counter_gender_and_the_shopping_experience.pdf?sequence=1. Son erişim tarihi, 24/08/2020.