Sağlık Sosyolojisinde Yeni Bir Perspektif: Sağlık Sermayesi

Yıl 2022, , 475 - 482, 30.09.2022

Aksu Akçaoğlu

https://doi.org/10.31020/mutftd.1108050

Öz

Bu makale, sağlığı, özellikle de son yıllarda sınırları giderek genişleyen sağlıkta deneyimlenen eşitsizliği, Fransız sosyolog Pierre Bourdieu’nün geliştirdiği kavramsal araçlarla ele alıyor. Makale, tıpkı ekonomik sermaye ya da kültürel sermaye gibi, sağlığın da özgün bir sermaye türü olarak kavramsallaştırılması mümkün mü sorusunu soruyor. Makale ilk olarak, sağlık sosyolojisinin ana hatlarına odaklanıp, Durkheim’dan Foucault’ya uzanan çizgide sağlığın nasıl ele alındığına açıklık getiriyor. Ardından da sağlık sosyolojisinin omurgasını teşkil eden üç ana araştırma alanına ışık tutuyor. Sosyolojinin temel olarak sağlığın toplumsal köklerine, sağlıktaki dizginlenemeyen metalaşma sürecine ve sağlığın iktidarla olan ilişkisine dair yürüttüğü araştırmaları örneklerle açıklıyor. Makalede üçüncü olarak, sağlık sosyolojisi külliyatına Pierre Bourdieu’nün geliştirdiği ilişkisel sosyoloji yaklaşımının yapabileceği katkılar tartışılıyor. Son olarak ise ilişkisel sosyolojinin merkezi kavramlarından biri olan sermayenin, özgün bir iktidar türü olarak sağlığı inceleyebilmek için sunabileceği imkanlara açıklık getiriliyor. Sağlık sermayesi, ekonomik sermayenin ve kültürel sermayenin dönüşmüş halidir; bedenin biyolojik varoluşunu kontrol edebilme kapasitesini, olası risklere karşı önceden önlem alma ayrıcalığını ve gerektiğinde nitelikli tedaviye ve uzman görüşüne ulaşabilme düzeyini ve hızını ifade eder. Böylesi bir yaklaşım, sağlık alanında muayene, tetkik, ameliyat, tedavi ve tavsiye biçiminde somutlaşan üretimin, toplumsal uzama dağılmasıyla oluşan eşitsizliğin ampirik olarak ölçülebilip gözlemlenebilmesini sağlar. Bu aynı zamanda, sağlığın hem ekonomik iktidardan bağımsız hem de yönetimselliğin dışında, özgün bir iktidar türü olarak yeniden düşünülmesine de mümkün kılar.

Anahtar Kelimeler

sağlık sosyolojisi, sermaye, Bourdieu, eşitsizlik, metalaşma

A New Perspective in the Sociology of Health: The Health Capital

Öz

This article focuses on health, especially the inequality experienced in health, which have been widening in recent years, with the conceptual tools developed by the French sociologist Pierre Bourdieu. The article asks if it is possible to conceptualize health as a unique form of capital, just like economic capital or cultural capital? First, the article focuses on the main lines of the sociology of health and clarifies how health is examined in the line from Durkheim to Foucault. It then sheds light on the three main research areas that form the backbone of the sociology of health, namely the social roots of health, the unbridled commodification process in health, and the relationship between health and power. Thirdly, the contribution of the relational sociology which is developed by Pierre Bourdieu to the literature of the sociology of health is discussed in the article. Finally, it clarifies the possibilities that the concept of capital, one of the central concepts of relational sociology, can offer in order to examine health as a unique form of power. Health capital is the transformed form of economic capital and cultural capital. It refers to the body's capacity to control its biological existence, the privilege of taking precautionary measures against possible risks, and the level and speed of access to qualified treatment and expert opinion when necessary. Such an approach enables sociologists to observe or measure empirically the inequality created through the distribution of health in the form of examination, surgery, treatment, and advice. It is also an invitation for a rethinking of health as a unique form of power, both independent of economic power and outside of governmentality.

Anahtar Kelimeler

Sociology of health, Capital, Bourdieu, Inequality, Commodification

Kaynakça

• 1. Durkheim E. İntihar. 1. Baskı. İstanbul: Pozitif Yayınları; 2015.
• 2. Cockerham WC. The New Blackwell Companion to Medical Sociology. 1st Ed. Wiley-Blackwell; 2010.
• 3. Engels F. İngiltere’de Emekçi Sınıfların Durumu. 1. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları; 2013.
• 4. Parsons T. The Sick Role and the Role of the Physician Reconsidered. TMMFQ 1975:53(3):257-278.
• 5. Blumer H. Symbolic Interactionism: Perspective and Method. 1st Ed. Englewood Cliffs: Prentice-Hall; 1969.
• 6. Becker HS, et al. Boys in White: Student Culture in Medical School. 11th Ed. The University of Chicago Press; 2009.
• 7. Goffman E. Tımarhaneler: Akıl Hastalarının ve Kapatılmış Diğer Kişilerin Durumu Üzerine Denemeler. 1. Baskı. Heretik Yayınları; 2013.
• 8. Foucault M. Territory, Security, Population: Lectures at the College de France 1977-1978. Palgrave-Macmillan; 2007.
• 9. Foucault M. Discipline and Punish: The Birth of the Prison. London: Vintage Books; 1995.
• 10. Armstrong D. Foucault and the Sociology of Health and Medicine: A Prismatic Reading. 1st Ed. In: Petersen, A., Bunton, R., editors. Foucault, Health and Medicine. New York: Routledge; 1997. pp:15-30.
• 11. Turner BS. Regulating Bodies: Essays in Medical Sociology.1st Ed. London: Routledge; 1992.
• 12. Miech R, et al. The Enduring Association Between Education and Mortality: The Role of Widening and Narrowing Disparities. Am Sociol Rev 2011;76(6):913-934.
• 13. Courtenay MH. Construction of Masculinity and Their Influence on Men’s Well-Being: A Theory of Gender and Health. SS&M 2000;50:1385-1401.
• 14. Espelt A, et al. Inequalities in Health by Social Class Dimensions in European Countries of Different Political Traditions. IJE 2008; 37:1095-1105.
• 15. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması: Temel bulgular. 1. baskı. Ankara; 2019.
• 16. Dorsey ER, Ritzer G. The McDonaldization of Medicine. JAMA Neurol 2016;73(1):15-6.
• 17. Kasapoğlu A. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Dönüşümü. SAD 2016;19(2):131-174.
• 18. Elbek O, Adaş EB. Sağlıkta Dönüşüm: Eleştirel Bir Değerlendirme. TPDB 2009;12(1):33-44.
• 19. Foucault M. Power: The Essential Works of Michel Foucault 1954-1984. 1st Ed. London: Penguin; 2019.
• 20. Petersen A. The Body in Question: A Socio-Cultural Approach. 1st Ed. London: Routledge; 2007.
• 21. Bozok N. Biyoiktidara Özgü Bir Öznelleşme Pratiği Olarak Popüler Sağlıklı Yaşam Söylemi. TB 2011; 122: 37-52.
• 22. Bourdieu P, Wacquant L. Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları; 2007.
• 23. Bourdieu P. Social Space and Symbolic Power. ST 1989;7(1):14-25.
• 24. Bourdieu P. Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. 1. Baskı. Ankara: Heretik Yayınları; 2015.
• 25. Scambler S. Bourdieu and the Impact of Health and Illness in the Lifeworld. In: Scambler, G., editor. Contemporary Theorists for Medical Sociology. New York: Routledge; 2012. pp:71-86.
• 26. Wacquant L, Akçaoğlu A. Practice and Symbolic Power in Bourdieu: The View From Berkeley. JCS 2017;17(1):55-69.
• 27. Bourdieu P. Karşı Ateşler. 1. Baskı. İstanbul: YKY; 2006.
• 28. Başara BB, ve ark. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2020 Haber Bülteni. T.C. Sağlık Bakanlığı; 2021.
• 29. Yıldırım HH, Konca M. Türkiye’de Özel Sağlık Kurumları Sektörü: Mevcut Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. 1. Baskı. Ankara: TÜSPE Yayınları; 2018.