The Last Period of the Ottoman State and the Policies on Early Republic of Turkey

Yıl 2022, , 565 - 578, 30.09.2022

Hülya Öztürk , Atiye Emiroğlu

https://doi.org/10.31020/mutftd.1151052

Öz

Objective: Ottoman Empire XIX. In the 19th century, it began to lose its multinational structure, and its borders gradually narrowed. This situation led to actions in the name of child health and care in the name of the survival of the state and its building on solid foundations in the Ottoman and Turkish Republics. The aim of the study is to examine the child-rearing policies between these two periods and to reveal the contribution to the development and progress of the states.
Methods: In the study, newspapers such as Servet-i Fünun, Tanin, Akşam, Cumhuriyet, about child care in the Ottoman and Turkish Republic between 1860-1940 and documents belonging to the Prime Ministry Ottoman and Republican Archives were translated from the Ottoman alphabet to today's Turkish by the authors between January 6 and June 28. translated and included in the study. Second-hand sources such as articles, books were used in the research process.
Results: During the Ottoman and Turkish Republic periods, studies were carried out to increase the population and create healthy generations. Studies have increased the knowledge of child-rearing of Turkish society by influencing future generations. While the efforts to raise a healthy society provide the foundation of healthier generations, the population has also increased.
Conclusion: The child-rearing policies of the Ottoman Empire were applied to Muslims and non-Muslims who were Ottoman citizens. With the activities carried out within the framework of the Himaye-i Etfal society, correctional institutions were opened in the name of orphans and orphans. The State of the Republic of Turkey, together with the duties and responsibilities it assigned to the Himaye-i Etfal society, had fatwas issued in order to strengthen the foundations of the society and ensured that many donations were transferred to this society. The studies were carried out in the society without discrimination of language, religion and race. Children are the adults of the future. Today, the importance given to maternal health, infant and child health is known. Taking the past as an example, studies should be carried out for the physical and mental development of the child, and education should be given to families in line with the developments in science and technology.
KeyWords: 

Anahtar Kelimeler

Child Health, Himaye-ı Etfal, Strong Boy (Gürbüz Boy), Irzahane-Süd Damlası, Health Policies

Osmanlı Devleti’nin Son Dönemleri ile Erken Cumhuriyet Dönemi Çocuk Yetiştirme Politikaları

Öz

Amaç: Osmanlı Devleti XIX. Yüzyıl’da çok uluslu yapısını kaybetmeye başlamış, sınırları giderek daralmıştı. Bu durum Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyet’inde devletin bekası ve sağlam temeller üzerine inşası adına çocuk sağlığı ve bakımı adına eylemlerde bulunulmasına sebep olmuştur. Çalışmanın amacı bu iki dönem arasında çocuk yetiştirme politikalarını irdeleyerek devletlerin gelişimine ve ilerlemesine katkısını ortaya koymaktır.
Yöntem: Çalışmada, 1860-1940 arası Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti’nde çocuk bakımı ile ilgili Servet-i Fünun, Tanin, Akşam, Cumhuriyet gibi gazeteler ile Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivlerine ait belgeler, 6 Ocak ve 28 Haziran tarihleri arasında yazarlar tarafından Osmanlı alfabesinden günümüz Türkçesine çevrilerek çalışmaya dahil edilmiştir. Makale, kitap gibi ikinci el kaynaklarda araştırma sürecinde kullanılmıştır.
Bulgular: Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti dönemlerinde nüfusu artırmak ve sağlıklı nesiller oluşturmak adına çalışmalar yapılmıştır. Çalışmalar, gelecek nesillere etki ederek Türk toplumunun çocuk yetiştirme bilgisini artırmıştır. Sağlıklı toplum yetiştirme adına yapılan çalışmalar, daha sağlıklı nesillerin temelinin atılmasını sağlarken beraberinde nüfus da artmıştır.
Sonuç: Osmanlı Devleti’nin çocuk yetiştirme politikaları Osmanlı tebaasında yer alan Müslüman ve gayrimüslimlere uygulanmıştır. Yetim ve kimsesiz çocuklar adına ıslahhaneler açılmış Himaye-i Etfal cemiyeti çerçevesinde gerçekleştirilen faaliyetlerle gelecek nesillerin sağlıklı olmasına ehemmiyet verilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti de Himaye-i Etfal cemiyetine yüklediği görev ve sorumluklarla birlikte cemiyetin temellerini sağlamlaştırmak adına fetvalar yayınlatmış ve birçok bağışın bu cemiyete intikal etmesini sağlamıştır. Çalışmalar, toplumda dil, din, ırk ayrımı yapılmadan uygulanmıştır. Çocuklar geleceğin büyükleridir. Günümüzde anne sağlığı, bebek ve çocuk sağlığına verilen önem bilinmektedir. Geçmiş örnek alınarak çocuğun bedensel ve zihinsel gelişimine yönelik çalışmalar yapılmalı ailelere yönelik bilim ve teknolojideki gelişmeler doğrultusunda eğitimler verilmelidir.
Anahtar kelimeler: 

Anahtar Kelimeler

Çocuk Sağlığı, Himaye-i Etfal, Gürbüz Çocuk, Irzahane-Süd Damlası, Sağlık Politikaları

Kaynakça

• 1. Oktay EY. Türkiye’de Cumhuriyetin İlanından Günümüze Uygulanan Nüfus Politikaları. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi 2003; 4 (7): 31-54.
• 2. Çay M. Osmanlı Devleti’nde Çocuk Koruma Sistemi. Erişim: (https://idealsosyalhizmet.com/osmanli-devleti%E2%80%99nde-cocuk-koruma-sistemi/). Erişim Tarihi: 20.04.2022
• 3. Cemil Ö. Islahhane. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1999; 19 1999: 190-191.
• 4. Başbakanlık Osmanlı Arşivi(BOA). ŞD 3146/5.
• 5. Servet-i Fünun. Çocuk büyütmek-emzirme-emzik. Cilt 28. Numru 716.
• 6. Öztürk H, Demirsoy N. Cumhuriyetin İlk Yıllarında Ulusallaşma Çabaları ve Sağlık Alanında Yapılan Ulusallaşma Çalışmalarının Değerlendirilmesi Turkiye Klinikleri J MedEthics 2019; 27(1):11-24.
• 7. BOA. Yer Bilgisi: 2545-22, Belge Tarihi: H-29-12-1306. Kurum: ŞD;BOA. Yer Bilgisi: 11-15. Belge Tarihi: H-02-03-1324. Kurum: DH.HMŞ; BOA. Yer Bilgisi: 8-29. Belge Tarihi: H-05-06-1320. Kurum: İ.MF.
• 8. Karagöz S. İkinci Meşrutiyetten Harf İnkılâbına Kadar Süreli Yayınlarda Yeralan Eğitim Görüşleri ve Cumhuriyet Eğitimine Yansımaları (1908 - 1928). Doktora Tezi. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.2014.
• 9. BOA. Yer Bilgisi: 31-39. Belge Tarihi: H-02-05-1317. Kurum: Y.PRK. HH.;BOA. Yer Bilgisi: 182-35. Belge Tarihi: H-28-10-1313. Kurum: A.MTZ. (04); BOA. Yer Bilgisi: 54-411. Belge Tarihi: H-29-08-1333. Kurum: DH.ŞFR.
• 10. Servet-i Fünun. Etfal’in ilk mektebi. Cilt.3. Sayı 70. 15 Temmuz 1892;Servet-i Fünun. Himaye-i Etfal-Besim Ömer. Cilt. 3. Sayı 62. 20 May 1892:1; Servet-i Fünun. Cilt.7 Sayı 161. 13 Nisan 1894; Servet-i Fünun. Oyuncakla Meşguliyet. Cilt 9. Sayı 227-18 Temmuz. 1895; Servet-i Fünun. Valide ve Çocuk. Cilt. 13. Sayı 314. 18 Ağustos 1893; Servet-i Fünun. Gebelikte Tedabir. Cilt. 25. Sayı 625.16 Nisan 1903; Servet-i Fünun. Cilt. 25. Sayı 646. 10 Eylül 1903.; Servet-i Fünun. Talim-Terbiye. Cilt. 33. Sayı 847. 2.sayfa; Servet-i Fünun. Fransızların Talim Terbiyesi. Cilt.34. Sayı:864.14.11.1907; Servet-i Fünun Cilt.3. Sayı 73. 5 Ağustos 1892; Servet-i Fünun. Cilt. 29. Sayı 741. july 6 1905; Servet-i Fünun. Çocuklara Aşı.Cilt.13. Sayı 323. 21 Mayıs. 1896; Servet-i Fünun. Sayı 316. 2 Nisan 1896; Servet-i Fünun. Çocuk Büyütmek. Cilt.28. Sayı 713. 22 Aralık 1904; Servet-i Fünun. Nevsali afiyet. Cilt.29. Sayı 738. June 1905.
• 11. Tanin. Terbiye ve Tedrisat. 3.Sene Sayı 924. 30 Mart 1911.
• 12. Servet-i Fünun Cilt.32. Sayı 826. 21 Şubat 1907.
• 13. Servet-i Fünun. Emzik. Cilt.9. Sayı 215. 26 Nisan 1895; Servet-i Fünun. Sayı 217. Mayıs 10 1895; Servet-i Fünun. Çocuk ve Süt. Cilt.30. Sayı 772; Servet-i Fünun. Irzahaneler. Cilt.21. Sayı 534. 6 Haziran 1901; Servet-i Fünun. Fransa’da Irza-ı Etfal Meselesi. Cilt. 30. Sayı 777. 5 Mart. 1905; Servet-i Fünun. Pariste Talim Terbiye. Cilt. 30 Sayı 769; Servet-i Fünun. Besim Ömer-Kadri Raşit. Cilt. 64. Sayı 1674. 13. 09. 1328.
• 14. BOA. Yer Bilgisi: 18-50. Belge Tarihi: H-30-12-1336. Kurum: DH.EUM.VRK.
• 15. Servet-i Fünun. Çocukları temizliğe alıştırmak. Cilt.31. Sayı 791. 21 Haziran 1906; Servet-i Fünun. Himaye-i Etfal. Cilt.32 Sayı 813. 22 Kasım1906; Servet-i Fünun. Çocukları Nasıl Yetiştirmeliyiz?.29 Temmuz. 1909.Cilt. 37.Sayı 947. Servet-i Fünun. Bebek nezaman yürümelidir?. Cilt. 28. Sayı 719.
• 16. Servet-i Fünun. Himaye-i Etfal Hastanesi. Cilt. 17.Sayı 430. 1899.
• 17. Servet-i Fünun. Himaye-i Etfal Hastanesi Hastaodası. Cilt.20. Sayı 503. 1 Kasım 1902.
• 18. Tanin. Nüfus Politikası. 8.Sene. Sayı 2601. 5 Mart 1916.;Tanin. Nüfus Meselesi. Sene. 8 Sayı 2671. 10 Mayıs 1916; Tanin 8.Sene. Sayı 2672. 11 Mayıs 1916.; Tanin 8.Sene Sayı 2673. 12 Mayıs 1916.
• 19. Tanin. Etfal Kongresi. 16. Sene. Sayı 345. 29 Eylül 1923.
• 20. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi(BCA). 30-18-1-1_/7-37-7. 3 Temmuz 1920.
• 21. Tanin. Himaye-i Etfal Bağış. Sene. 15. Sayı 223. 27 Mayıs 1923.
• 22. Spor Alemi. Çocuklarımızı Nasıl Himaye Etmeliyiz?. 1.Sene. Sayı 17. 1920; Spor Alemi. Etfal Müsameresi. 1.Sene Sayı 18. 20 Temmuz. 1920; Spor Alemi. 30 Haziran 1921.
• 23. Akşam Gazetesi, 4 Temmuz 1922.
• 24. Konya D. Türkiye’nin İlk Türk Kadın Doktoru: Safiye Ali ve Çalışmaları. Journal of Social Sciences and Humanities 2018; 19 (42).
• 25. Özgiray A. Lozan’dan Cumhuriyet Rejimine Giden Yol. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 2003; 19(56): 597-608.
• 26. BOA. Yer Bilgisi: 55-48-9. Belge Tarihi: 11.06.1935. Kurum: 30-18-1-2/Kararlar Daire Başkanlığı (1928). BOA. Yer Bilgisi: 19-26-1. Belge Tarihi: 12.04.1931. Kurum: 30-18-1-2 /Kararlar Daire Başkanlığı (1928-)).
• 27. Hâkimiyet-i Milliye. Sıhhiye Vekilimiz ve Yeni Sene Faaliyetleri. 4 Kânunusani 1925: 1.
• 28. BOA. Yer Bilgisi: 24-27-11. Belge Tarihi: 04.05.1927. Kurum: 30-18-1-1/Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928).;BOA. Yer Bilgisi: 12-41-16. Belge Tarihi: 07.06.1930. Kurum: 30-18-1-2-/Kararlar Daire Başkanlığı (1928-).;BOA. Yer Bilgisi: 13-58-1. Belge Tarihi: 03.09.1930. Kurum: 30-18-1-2-/Kararlar Daire Başkanlığı (1928-); BOA. Yer Bilgisi: 7-42-2. Belge Tarihi: 09.03.1925. Kurum: 30-10-0-0/Muamelat Genel Müdürlüğü.
• 29. BOA. Yer Bilgisi: 4-39-3, Belge Tarihi: 26.11.1921. Kurum: 30-18-1-1/Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928); BOA, Yer Bilgisi: 13-114-25. Belge Tarihi: 13.04.1925. Kurum: 51-0-0-0/Diyanet İşleri Reisliği; BOA. Yer Bilgisi: 17-10-2. Belge Tarihi: 11.02.1931. Kurum: 30-18-1-2/Kararlar Daire Başkanlığı (1928-).
• 30. Milliyet. İstanbul’daki Hayır Cemiyetlerinin Mesai faaliyetleri. 25 Teşrinisani 1929.
• 31. Servet-i Fünun. Süt Damlası Teşkilatında. 4. Aralık 1924. Sayı 1477-9.
• 32. Cumhuriyet. Süt Damlasında. 4 Ocak 1925. 1.Sene. Sayı 345.
• 33. Akşam. Senede beş guruş çocuk vergisi. December 18. 1926.
• 34. Cumhuriyet. Çocuk Vergisi. Şubat 1927. 3. Sene. Sayı 995.
• 35. BOA. Yer Bilgisi: 45-233-17. Belge Tarihi: 31.10.1927. Kurum: 180-9-0-0/Genel).;BOA. Yer Bilgisi: 42-175-1. Belge Tarihi: 25.12.1932. Kurum: 490-1-0-0- /Cumhuriyet Halk Partisi).
• 36. Cumhuriyet. İki bayramda yetim çocukları sevindiriyoruz. 29 Aralık1924; Cumhuriyet 2 Sayı 606. 14Ocak1926; Cumhuriyet 4.Sene Sayı 1172. 14 Ağustos. 1927; Cumhuriyet. 5.Sene Sayı 1552. 1928; Cumhuriyet 1.Sene Sayı 29.4 Haziran 1924; Cumhuriyet. December 19, 1925; Milliyet. 20 Kânunusani 1933;Cumhuriyet. 8 Mayıs 924; Akşam. 7 Mayıs 1927. 9.Sene. Sayı 3077; Cumhuriyet. 26 Eylül 1929; Milliyet. 25 Teşrinisani 1929; Milliyet. 8 Kanunuevvel1931: 6; Akşam. 10 Mayıs1927.
• 37. Fuad Bey. Himaye-i Etfal Cemiyeti Nedir? Nasıl ve Niçin Çalışır? 1933 Sıhhat Almanakı. İstanbul 1933 Kader matbaası: 84-85; Akşam. Bekarlık vergisi. 29 Mart 1929: 1; Resmi Gazete. Yayın Tarihi: 21.09.1931, Resmi Gazete Sayısı: 1904 Yayımlandığı Düsturun Tertibi: 3. Cildi: 11: 477.
• 38. Akşam Gazetesi. Mekteplerde Çocukların Sıhhati İle Daha çok iştigal edilecek. 25 Temmuz 1929: 3; Akşam 12 Eylül 1929. Güzel ve Gürbüz Çocuklar Müsabakası. s. 5; Akşam Gazetesi. Yeni Müsabakamız Gürbüz Çocuklar. 30 Mart 1930. s. 6; Akşam Gazetesi. Yeni Müsabakamız. 1-2 Nisan 1930. s. 8; Akşam Gazetesi. Veremle Mücadele. 17 Şubat 1929.s. 2; Akşam. Sivrisinek mücadelesi. 14 Ağustos 1929. s. 4.
• 39. Dever A, Korur EN. Türkiye Cumhuriyeti’nin Tek Parti Dönemi’nde Sağlıklı ve Yavuz Nesiller Yetiştirme Projesi: Zorunlu Beden Eğitimi. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 2021; 17 (34): 643-675.
• 40. Güvercin CH. Arda Berna. Eugenics Concept: From Plato to Present. Human Reproduction and Genetic Ethics. 2008;14(2):20-6.