Tuberculosis and Heybeliada Sanatorium on the Butterfly's Dream Movie

Yıl 2019, , 376 - 384, 25.09.2019

Gülay Halidi , Alper Bulut Abdullah Yıldız , Ayşe Kurtoğlu , İlknur Genç Kuzuca , Hayati Bice Şekure Handan Akın Serap Şahinoğlu

https://doi.org/10.31020/mutftd.609599

Cited By: 1

Öz

Tuberculosis, though described in late 20^th
century, has been a focus of interest for centuries not only for history of
medicine but in the field of art and philosophy as well. It has been argued
that the disease had impact on many famous artworks of well-known artists.
Tuberculosis with that widespread effects has also effected Turkey; outbreaks
were seen and struggle against tuberculosis is still on.

Tuberculosis, which affects art and artist
deeply, is theme of many movies. Kelebeğin Rüyası (Butterfly's Dream), a sample
of modern Turkish cinema, deals a story passed in the hard days of Second World
War, and focused on two young poets, which experience enthusiasms, loves and
tuberculosis. This movie which is handled in this paper, shows early Turkish
Rebuplic's struggle against poverties and epidemics. We have studied via this
period movie, perception of tuberculosis, personal and institusional fighting
agains this disease, and Sanatorium of Heybeliada which is an important part of
this fighting.

The opening of Heybeliada Sanatorium dates back to
1924. It was opened with the command of Mustafa Kemal Atatürk with 16 beds, in
the meantime enlarged its capacity and began training the doctors such as Prof.
Siyami ERSEK and organized occupational courses for long term patients. The
treatment was on moral support and being in good conditions with rich rations
containing meat, milk and honey. This was a life standard which could only be achieved
by wealthy people those times. After 80’s, sanatorium began to lose
governmental support. This caused a regression in all services. Finally with
the fire on 18^th October 2009, sanatorium was destroyed and a
history had ended.

Anahtar Kelimeler

Tuberculosis, Art, The Movie Butterfly’s Dream, Heybeliada Sanatorium

Kelebeğin Rüyası Filmi Üzerinden Tüberküloz ve Heybeliada Sanatoryumu

Öz

Tüberküloz basili, XIX. yüzyılın sonlarında tanımlanmış olmasına
rağmen yüzyıllar boyunca ölümcül bir hastalık olarak sadece tıp tarihinde
değil, sanat ve düşün alanına etkileri ile de önemli bir yere sahip olmuştur.
Birçok ünlü eserin yaratılmasında hastalık etkilerinin rolü olduğu
tartışılagelmektedir. Bu kadar geniş etkileri olan hastalık ülkemizde de bir
salgın olarak görülmüş ve yoğunluğu yıllar içinde değişse de tüberküloz
mücadelesi günümüzde de devam etmektedir.

Sanat ve sanatçı özelinde farklı yansımaları bulunan tüberküloz, yerli
ve yabancı yapımı pek çok filme konu olmuştur. Bu çalışmada; ikinci dünya
savaşının tüm dünyayı yaktığı yıllarda yokluk ve salgınlarla mücadele eden genç
Türkiye Cumhuriyetinden bir kesitle, iki genç şairin yaşadığı heyecanların ve
aşklarının yanında tüberkülozla mücadelelerini konu eden Kelebeğin Rüyası filmi
ele alınmıştır. Bu filmin konusu ve kapsadığı dönem bağlamında hastalık olarak
tüberkülozun nasıl algılandığı, bireysel ya da kurumsal tüberküloz
mücadelesinin yansımaları ve filmin bu mücadelede ön plana çıkardığı bir kurum
olan Heybeliada Sanatoryumu irdelenmiştir.

Mustafa
Kemal Atatürk’ün emriyle 1924 yılında 16 yataklı olarak açılan sanatoryum;
geçen yıllar içinde yatak kapasitesini arttırmış, tedavi hizmetleri yanında
Prof. Dr. Siyami ERSEK gibi birçok hekime uzmanlık eğitimi veren bir eğitim
kurumu olmuştur. Zamanın zor şartlarına rağmen hastalar ancak varsıl insanların
bulabildiği yiyecekler ile beslenmiş, sanatoryum tedavi hizmetlerinin yanında
uzun süren tedaviler boyunca hastalara meslek edinme kursları düzenleyen
rehabilitasyon merkezi olarak hizmet vermiştir. Yıllar içinde devlet
desteğinden mahrum kalan ve maddi imkansızlıklarla boğuşan sanatoryum 18 Ekim
2009’da çıkan yangın ile yanmış ve bir tarih tamamen kapanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Tüberküloz, Sanat, Kelebeğin Rüyası Filmi, Heybeliada Sanatoryumu, Tıp Tarihi

Kaynakça

• Referans1. Babacan F, Hasdemir U. Mycobacterium Tuberculosis Kompleks. Editörler Willke Topçu A, Söyletir G, Doğanay M. Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi Cilt 2. Üçüncü Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2008: 2283-4.
• Referans2. Kılıçaslan Z. Dünyada Tüberküloz Epidemiyolojisi. Editörler Yüce A, Özyurt M, Sürücüoğlu S, Uzun M, Sarıgüzel N. Mycobacterium tuberculosis ve Tüberküloz: Temel Bilimden Klnik Tanı ve Tedaviye. İstanbul: ANKA; 2016: 1-9.
• Referans3. Kelebeğin Rüyası. URL: http://www.imdb.com/title/tt2608224/. 11.10.2016
• Referans4. Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu. URL: https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc020/kanuntbmmc020/kanuntbmmc02003634.pdf. 10.10.2016
• Referans5. Milli Korunma Kanunu. URL: http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/4417.pdf. 10.10.2016
• Referans6. Lemlein RF. Influence of Tuberculosis on the Work of Visual Artists: Several Prominent Examples. Leonardo, 1981; 14(2): 114-117.
• Referans7. Messer TM. Edvard Munch. New York: Harry N Abrams, 1985: 62.
• Referans8. Chalke HD. The Impact of Tuberculosis on History, Literature and Art. Med Hist. 1962 Oct; 6(4): 301-318.
• Referans9. Çelik F. Edebiyatta Verem (Tüberküloz). URL: https://oggito.com/icerikler/edebiyatta-verem-tuberkuloz/63321 14.10.2018
• Referans10. Sona F. Divan Şairlerinin Gözünden Verem. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2017; 2(2): 610-618.
• Referans11. Pappas G, Seitaridis S, Akritidis N, Tsianos E. Infectious Diseases in Cinema: Virus Hunters and Killer Microbes. Clin Infect Dis. 2003; 37(7): 939-42.
• Referans12. Thorley J. A voice for the silent. Lancet Respir Med 2016; 4(2): 100.
• Referans13. Çıraklı MZ, Yemez Ö. Yeşilçam Melodramlarında Veremli Kadın İmgesi ve Son Beste (1955) Filmi. Electron Turkish Stud. 2017; 12(34): 131-42.
• Referans14. Erdoğan Y. Kelebeğin Rüyası. İstanbul: Doğan Kitap, 2013.
• Referans15. Gökçe Tİ. Heybeliada Sanatoryumu: Kuruluş ve Gelişimi 1924-1955. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1957.
• Referans16. Gürgan M, Ulus T. İstanbul Heybeliada Sanatoryumu. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi 2011; (18): 98-101.
• Referans17. Yıldırım N, Gürgan M. Türk Göğüs Hastalıkları Tarihi. Editör Metintaş M. İstanbul: Türk Toraks Derneği, 2012.
• Referans18. Saygı T. İngiliz Generali Townshend ve Türkler. Danışman Kayam HC. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 2011.